ایران؛ خطوط قرمز تازه و بازی ادامه‌دار

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

شرق: دیدار دوشنبه‌شب دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده‌ و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در کاخ سفید در وضعیت بحرانی فعلی را می‌توان یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین رویدادهای سال‌های اخیر در حوزه سیاست خارجی و امنیت خاورمیانه دانست. این دیدار در حالی صورت گرفت که منطقه خاورمیانه در بزنگاه حساس و سرنوشت‌سازی قرار دارد؛ از یک سو تنش‌های نظامی و دیپلماتیک میان ایران و اسرائیل به نقطه جوش رسیده و از سوی دیگر بحران غزه و تلاش‌ها برای برقراری آتش‌بس، آینده‌ای مبهم را پیش‌روی معادلات سیاسی قرار داده است. رسانه‌ای‌شدن پیام مشترک آمریکا و اسرائیل مبنی بر تغییر آرایش منطقه‌ای، تنها بخشی از آن چیزی بود که پشت درهای بسته کاخ سفید جریان داشت. ترامپ و نتانیاهو کوشیدند تا ضمن نمایش وحدت و همکاری استراتژیک، چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌روی دو کشور و متحدان‌شان را مرور و درباره مسیر آینده تصمیم‌گیری کنند.

محور اول و اولویت مذاکرات، پرونده ایران و تبعات حملات مشترک اخیر آمریکا و اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای و موشکی ایران در جنگ 12روزه بود. ترامپ در این نشست اعلام کرد ایران پس از این عملیات، درخواست مذاکره داده و از تغییر رفتار تهران نسبت به گذشته خبر داد. او گفت: «ایرانی‌ها حالا می‌خواهند دیدار کنند و به توافق برسند. رفتارشان کاملا متفاوت شده است». نتانیاهو نیز عملیات نظامی را «یک پیروزی تاریخی» خواند و تأکید کرد که این اقدام، دو تهدید جدی -یعنی برنامه هسته‌ای و موشکی ایران- را عقب راند، اما ادعا کرد: «‌مانند یک تومور، این تهدیدها ممکن است دوباره رشد کنند و ما باید دائما مراقب باشیم».

یکی از نکات برجسته این دیدار، گفت‌وگو درباره تعیین خطوط قرمز مشترک برای واکنش‌های آینده بود. مایکل ماکوفسکی، مدیرعامل اندیشکده امنیت ملی که این تحولات را به دقت دنبال می‌کند، توضیح داد که اسرائیل خواهان تداوم حملات نظامی برای چند روز بیشتر بود تا فرصت کافی برای ضربه‌زدن به زیرساخت‌های حساس ایران فراهم شود یا حداقل درباره سناریوهای واکنش‌های بعدی، به تفاهمی روشن با آمریکا برسند. او گفت: «جنگ با ایران کمی زود به پایان رسید. اسرائیلی‌ها ترجیح می‌دادند حملات ادامه پیدا کند یا لااقل توافق کنند چه زمانی و تحت چه شرایطی باید دوباره واکنش نشان داد».

بر‌اساس یادداشت تازه ماکوفسکی در JINSA با عنوان «هنوز تمام نشده»، بازسازی سامانه‌های پدافندی ایران، انتقال اورانیوم غنی‌شده یا واردات فناوری پیشرفته موشکی، جزء مهم‌ترین مواردی است که می‌تواند بهانه‌ای برای حمله مجدد باشد. ماکوفسکی تأکید کرد که اقدام نظامی، یک پروژه مقطعی نیست و تا زمانی که سیستم فعلی پابرجاست، باید آن را یک روند مستمر در نظر گرفت.

ترامپ، با این حال و شاید در نقش پلیس خوب ماجرا در مقابل نتانیاهو که در نقش پلیس بد ماجرا فرو رفته، بر وجه صلح‌طلبانه سیاست خود تأکید کرد و گفت: «من جلوی جنگ‌ها را می‌گیرم». او ضمن ستایش از موفقیت عملیات اخیر، توضیح داد که این حملات با استفاده از بزرگ‌ترین بمب‌های غیرهسته‌ای آمریکا صورت گرفته و تصریح کرد: «می‌خواهیم این روند غیرهسته‌ای 

باقی بماند».

غزه؛ امیدهای شکننده برای آتش‌بس

غزه و تلاش برای آتش‌بس، محور دوم مذاکرات رهبران آمریکا و اسرائیل بود. ترامپ تأکید کرد که دستیابی به توافق آتش‌بس میان اسرائیل و حماس به نقطه حساسی رسیده و ابراز امیدواری کرد این توافق به‌زودی عملی شود. به گفته او، «حماس خواهان آتش‌بس است». نتانیاهو نیز با استقبال از این روند گفت: «برخی اختیارات حیاتی، به‌ویژه امنیت، همیشه در دست اسرائیل خواهد بود. هیچ‌کس در اسرائیل حاضر نیست چیزی غیر از این را بپذیرد. ما به زندگی ارزش می‌دهیم و به دنبال خودکشی نیستیم».

در این میان، بحث درباره طرح اسکان مجدد فلسطینیان نیز مطرح شد. ترامپ در ابتدا پاسخ این پرسش را به نتانیاهو واگذار کرد و نخست‌وزیر اسرائیل با تمجید از طرح موسوم به «انتخاب آزاد» توضیح داد: «اگر کسی می‌خواهد بماند، می‌تواند بماند و اگر بخواهد برود، باید این حق را داشته باشد». او همچنین اشاره کرد که اسرائیل و آمریکا در تلاش‌اند تا کشورهای ثالثی را برای پذیرش فلسطینیان پیدا کنند و به موفقیت‌هایی در این زمینه نزدیک شده‌اند. مذاکرات پشت‌ پرده برای رسیدن به آتش‌بس ۶۰‌روزه میان اسرائیل و حماس، با وساطت قطر و مصر در دوحه ادامه دارد. استیو ویتکاف، فرستاده کاخ سفید، قرار است به این مذاکرات بپیوندد تا روند رسیدن به توافق سرعت گیرد. او در حاشیه نشست ترامپ و نتانیاهو گفت: «فرصتی استثنائی برای دستیابی به صلح داریم و امیدوارم به‌زودی به نتیجه برسیم». پیش از ضیافت شام، نتانیاهو با ویتکاف و مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا نیز رایزنی کرده بود.

چشم‌انداز دیپلماسی و نوبل صلح

در همین حال، موضوع آینده مذاکرات هسته‌ای با ایران نیز یکی دیگر از محورهای مهم دیدار بود. ترامپ اعلام کرد آمریکا به‌زودی نشستی با ایران برای توافق هسته‌ای برگزار خواهد کرد. ویتکاف اعلام کرد این جلسه طی هفته آینده و احتمالا در اسلو برگزار می‌شود. اگر این نشست برگزار شود، نخستین دیدار رسمی میان دو طرف پس از پایان جنگ ۱۲روزه ایران و اسرائیل خواهد بود.

پشت صحنه، مقامات اسرائیلی باور دارند اگر ایران تلاش کند برنامه هسته‌ای خود را احیا کند یا اورانیوم غنی‌شده را از سایت‌های آسیب‌دیده خود (فردو، نطنز و اصفهان) خارج کند، احتمال حملات نظامی تازه با چراغ سبز ترامپ وجود خواهد داشت. طبق اطلاعات منابع اسرائیلی و آمریکایی، در حال حاضر حدود ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۶۰ درصد در این مراکز نگهداری می‌شود؛ سطحی که تا مرز تولید سلاح هسته‌ای (۹۰ درصد غنا) فاصله چندانی ندارد. اگرچه حملات اخیر ضربات سنگینی به این زیرساخت‌ها وارد کرده، اما همه مواد و تجهیزات نابود نشده‌اند و نگرانی‌ها درباره بازسازی سریع برنامه هسته‌ای ایران همچنان باقی است. مقامات اطلاعاتی هر دو کشور به‌ دقت تحرکات ایران را زیر نظر دارند تا در صورت مشاهده اقدام مشکوک، واکنش فوری نشان دهند.

مسئولان ایرانی هم در مصاحبه‌هایی تلویحا آسیب به تأسیسات هسته‌ای را تأیید کرده‌اند، اما تأکید دارند که هنوز امکان ارزیابی کامل خسارات وجود نداشته است. این فضای ابهام و تنش، سطح بی‌اعتمادی را میان طرف‌ها افزایش داده و مسیر دیپلماسی را با دشواری‌هایی روبه‌رو کرده است.

در بخش دیگری از نشست کاخ سفید، نتانیاهو با اهدای نامه‌ای به ترامپ اعلام کرد که او را برای جایزه صلح نوبل نامزد کرده است؛ حرکتی که نمادین و در عین حال بحث‌برانگیز بود. ترامپ پیش‌تر نیز چندین بار از سوی سیاست‌مداران آمریکایی و اروپایی نامزد این جایزه شده بود، اما برخی نامزدی‌ها اعتبارسنجی نشد. بر‌اساس قوانین کمیته نوبل، تنها گروه محدودی از افراد مانند سران کشورها، استادان دانشگاه و برندگان پیشین نوبل حق نامزدی دارند و فرایند بررسی این پیشنهادها نیز کاملا محرمانه است. نتایج هرساله در ماه اکتبر اعلام می‌شود و برندگان در دهم دسامبر، سالروز مرگ آلفرد نوبل، جایزه خود را دریافت می‌کنند.

تحولات سوریه و افق آینده منطقه

یکی دیگر از موضوعات درخور توجه در گفت‌وگوهای ترامپ و نتانیاهو، بررسی تحولات سوریه پس از فروپاشی حکومت اسد بود. نتانیاهو با اشاره به این تغییرات، آن را فرصتی تازه برای همکاری‌های منطقه‌ای و تغییر آرایش ژئوپلیتیک خاورمیانه دانست. به گفته برخی منابع نزدیک به مذاکرات، رئیس‌جمهور جدید سوریه در پی جلب حمایت آمریکا و رسیدن به تفاهم با اسرائیل است. چنین تحولی می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای امنیت و ثبات منطقه‌ای داشته باشد.

ترامپ نیز در پایان این دیدار، چشم‌انداز مثبتی برای آینده خاورمیانه ترسیم کرد و گفت: «در مسیر نتایج بزرگ و دستاوردهای بی‌سابقه‌ای قرار داریم». او همچنین تأکید کرد که دوران جدیدی از تلاش برای صلح و گسترش توافق‌نامه ابراهیم آغاز شده و هدف بعدی، تعمیق روابط با عربستان سعودی و سایر کشورهای منطقه خواهد بود.

در مجموع، دیدار ترامپ و نتانیاهو در کاخ سفید را می‌توان نقطه‌عطفی در روند تحولات منطقه دانست؛ جایی که تصمیم‌سازی‌های حساس و مذاکرات پنهان و آشکار، آینده امنیت و صلح خاورمیانه را رقم خواهد زد. این دیدار، هم‌زمان با پیچیدگی‌های بحران ایران و غزه، امیدها به دیپلماسی فعال و پایان خشونت‌ها را زنده نگه داشته و معادلات تازه‌ای را پیش‌روی بازیگران اصلی منطقه قرار داده است.