وقتی معماری، مرز بین زندگی و مرگ می‌شود
در فلات ایران، قلب کلان‌شهری بی‌وقفه می‌تپد: تهران. پایتختی که وزن تاریخ، سیاست و اقتصاد کشور را به‌تنهایی بر دوش می‌کشد و در عین حال، زیر سایه تهدیدهایی نوظهور و خاموش، فاقد آن چیزی است که در بزنگاه بحران‌ها حیاتی است؛ پناه. تهدیدها نه‌فقط از جنس زلزله، بحران آب یا فرسایش خاک‌اند، بلکه می‌توانند از نبود پدافند غیرعامل در معماری نشئت بگیرند. تهدیدهایی که در سکوت، امنیت زیست شهری را در معرض خطر قرار می‌دهند.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
علیرضا جباری‌زادگان-پژوهشگر و مدرس معماری: در فلات ایران، قلب کلان‌شهری بی‌وقفه می‌تپد: تهران. پایتختی که وزن تاریخ، سیاست و اقتصاد کشور را به‌تنهایی بر دوش می‌کشد و در عین حال، زیر سایه تهدیدهایی نوظهور و خاموش، فاقد آن چیزی است که در بزنگاه بحران‌ها حیاتی است؛ پناه. تهدیدها نه‌فقط از جنس زلزله، بحران آب یا فرسایش خاک‌اند، بلکه می‌توانند از نبود پدافند غیرعامل در معماری نشئت بگیرند. تهدیدهایی که در سکوت، امنیت زیست شهری را در معرض خطر قرار می‌دهند.
پدافند غیرعامل؛ صلحی در دل بحران
پدافند غیرعامل، دفاعی بی‌سلاح و مبتنی بر عقلانیت طراحی است. رویکردی فراگیر که از آرایش فضای کودکستان‌ها تا جانمایی تأسیسات شهری را در بر می‌گیرد. فلسفه این تدبیر، نه شکست دشمن، بلکه کاهش حداکثری آسیب‌پذیری در برابر تهدیدهای بیرونی است. در دنیای امروز، که جنگ‌ها از میدان‌های نظامی به بافت شهری نفوذ کرده‌اند، پدافند غیرعامل به مثابه معمار آینده‌ای امن، ضرورتی انکارناپذیر است.
تهران؛ پایتخت بی‌زره
تهران با جمعیت ثابت ۹ میلیون نفر و جمعیت شناور ۱۲ میلیون، سرشار از شکنندگی‌های شهری است:
- بافت‌های فرسوده در جنوب و مرکز شهر که آماده اشتعال و انهدام‌اند
- خیابان‌های تنگ، کوچه‌های باریک و سازه‌های غیرمقاوم
- نبود پناهگاه‌های عمومی و فضای باز اضطراری
این آسیب‌ها، تهران را نه‌تنها در برابر تهدیدهای نظامی، بلکه در برابر بحران‌های اجتماعی، اختلالات زیرساختی و حملات سایبری نیز به کلان‌شهری فاقد سپر حفاظتی مؤثر تبدیل کرده است.
تحول در معماری؛ از فرم تا بقا
معماری تهران در سال‌های اخیر بر پایه تراکم و سوداگری، بی‌توجه به اقلیم و امنیت شکل گرفته است. در این میان، پرسش اساسی این است: آیا معماری کنونی، بخشی از بحران است یا جزئی از راه‌حل؟ تهران، نیازمند بازتعریف معماری است؛ معماری‌ای که نه‌فقط «شکل‌دهی فضا»، بلکه «حفظ زندگی در فضا» را هدف قرار دهد.
تهرانِ امن چگونه ساخته می‌شود؟
ساخت شهری مقاوم، مستلزم نگاهی چندلایه و مبتنی بر طراحی پدافندی با توجه به مؤلفه‌های زیر است:
- ایجاد پناهگاه‌های درون‌سازمانی برای مواجهه با جنگ، زلزله یا بحران انرژی
- توسعه زیرساخت‌های پشتیبان از جمله برق، ارتباطات و تصفیه‌خانه‌های محلی
- طراحی فضاهای عمومی چندمنظوره با قابلیت استفاده در شرایط اضطراری
- آموزش طراحی پدافندی در دانشگاه‌ها برای تربیت معماران آینده‌نگر و ایمنی‌محور.
نتیجه‌گیری: تهران، دفاع بی‌صدا را بیاموزد
پدافند غیرعامل، نه هنر جنگ، بلکه هنر حفظ حیات است. آنچه پس از بحران باقی می‌ماند، شهرهایی هستند که یا فروپاشیده‌اند یا سربلند و مقاوم ایستاده‌اند. در مقابل تهدیدات نظامی، آمادگی شهری ضرورتی قطعی است. تهران، باید جامه‌ای نو بر تن کند؛ لباسی سبک، انعطاف‌پذیر و هوشمندانه، نه زرهی سخت و سنگین.
پایتخت ایران باید بیاموزد چگونه در سکوت، از خود دفاع کند؛ هر چه زودتر، بهتر.
آخرین اخبار روزنامه را از طریق این لینک پیگیری کنید.
