سازمان ملل در آستانه بحران بودجه

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

شرق: در دل کمپ پناهندگان کاکوما در شمال کنیا، خانواده‌هایی مانند اوژن سیمانیمپایه و فرزندانش سال‌هاست به کمک‌های سازمان ملل برای زنده‌ماندن متکی‌اند؛ خانواده‌هایی که جنگ و ناامنی آنها را به مهاجرت اجباری کشانده و امیدشان به همین وعده‌های غذایی ساده و خدمات حمایتی است. اما امروز، کاهش بودجه و حذف برخی برنامه‌های امدادی سازمان ملل، زندگی این پناه‌جویان را بیش از هر زمان دیگری به خطر انداخته است.

سیمانیمپایه، مادری ۴۱‌ساله و اهل کنگو، به خبرنگار ما می‌گوید: «بازگشت برای ما ممکن نیست. هنوز مردم کشته می‌شوند». او که بیش از یک دهه است با 9 فرزندش تحت حمایت سازمان ملل در کمپ زندگی می‌کند، مانند هزاران نفر دیگر در کنیا و شرق آفریقا، سال‌ها در انتظار صلح و ثبات مانده است. سه سال پیش، خانواده او از کمپ ناکیواله در اوگاندا به کنیا مهاجرت کردند؛ کشوری که حالا بیش از یک میلیون پناه‌جو را در خود جای داده است.

کمی دورتر، در کمپ کالوبیئی، مادر دیگری به نام بهاتی موسابا که پنج فرزند دارد، می‌گوید: «از سال ۲۰۱۶ تا امروز، آژانس‌های سازمان ملل آموزش و غذای فرزندانم را تأمین کرده‌اند و حتی کمک نقدی هم دریافت می‌کردیم»، اما امسال، همان کمک‌های نقدی که امید خانواده‌هایی مانند او به آینده بود، قطع شده است؛ بحرانی که تنها به کنیا محدود نمی‌شود و میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تهدید می‌کند.

امسال، سازمان ملل در حالی هشتادمین سالگرد تأسیس خود را جشن می‌گیرد که آژانس‌های بشردوستانه‌اش با یکی از سخت‌ترین بحران‌های مالی تاریخ مواجه‌اند. دولت ترامپ و بسیاری دیگر از کشورهای غربی -به بهانه ضرورت‌های دفاعی و ملی- به‌ طور چشمگیر بودجه کمک‌های خارجی را کاهش داده‌اند. همین موضوع باعث شده بسیاری از پروژه‌ها متوقف شده یا در آستانه تعطیلی قرار بگیرند.

در این شرایط، رقابت بین آژانس‌های سازمان ملل برای جذب منابع اندک، به معضل جدیدی بدل شده است. برخی دیپلمات‌ها می‌گویند این رقابت به جای آنکه سازمان ملل و شرکایش را در مسیر نجات جان میلیون‌ها انسان متحد کند، به ستیز و اختلاف میان آنها دامن زده است. کارشناسان معتقدند تداوم این روند، اعتبار تاریخی و نقش حیاتی سازمان ملل را تضعیف خواهد کرد؛ همان نهادی که در دهه‌های گذشته از بحران‌هایی مانند گسترش بیماری‌های واگیردار، قحطی و جنگ جلوگیری کرده و بارها در تأمین سرپناه و غذا برای پناه‌جویان نقش کلیدی داشته است.

یان اگلاند، رئیس شورای پناه‌جویان نروژ و مدیر پیشین امدادرسانی سازمان ملل، وضعیت فعلی را بی‌سابقه توصیف می‌کند و به آسوشیتدپرس می‌گوید: «در مدت 40 سال فعالیتم، هیچ‌گاه چنین تلاطم و شکاف عمیقی بین نیازهای انسانی و بودجه‌های امدادی ندیده‌ام».

در واکنش به این بحران مالی، آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل، از روسای آژانس‌ها خواسته است تا ۲۰ درصد از کارکنان خود را تعدیل کنند؛ اقدامی که هزاران نفر را در سراسر جهان از کار بی‌کار کرده و خدمات امدادی را محدود ساخته است. طرح‌های اصلاحی بزرگی نیز در دست بررسی است که می‌تواند ساختار و شیوه توزیع کمک‌های سازمان ملل را دگرگون کند.

این تصمیمات سخت، تأثیر مستقیمی بر زندگی میلیون‌ها نفر داشته است. کمک‌های غذایی، خدمات بهداشتی و حتی برنامه‌های آموزش برای کودکان پناه‌جو یا خانواده‌های بی‌خانمان در کشورهای بحران‌زده، به‌‌شدت کاهش یافته و در بسیاری موارد متوقف شده است.

در همین حال، امدادگران سازمان ملل که اغلب به مناطق پرخطر و دورافتاده می‌روند، خود با تهدیدات جانی روبه‌رو هستند. سال ۲۰۲۴، به‌عنوان مرگ‌بارترین سال برای نیروهای امدادی ثبت شد؛ بسیاری از این جان‌باختگان ناشی از جنگ غزه و مناطق دیگر بحران‌زده بود. به‌عنوان نمونه، در یمن، پس از بازداشت ده‌ها نفر از نیروهای سازمان ملل و نهادهای همکار، ارسال کمک‌ها متوقف شده است.

در کنار بحران مالی، منتقدان معتقدند برخی از برنامه‌های امدادی سازمان ملل با بوروکراسی شدید و نبود شفافیت روبه‌رو است و فاصله زیادی با نیازهای واقعی میدانی دارد. آنها بر این باورند که کمک‌های بی‌پایان غرب، وابستگی و فساد را در برخی کشورها گسترش داده و در برخی موارد، برنامه‌های زمان‌دار امدادی برای سال‌ها ادامه یافته و به یک جریان دائمی بدل شده است.

به گفته یان اگلاند، کاهش بودجه هرچند «بی‌رحمانه» و شوکه‌کننده بوده اما شاید فرصتی باشد تا منابع بیشتری به خطوط مقدم امدادرسانی و نیازهای واقعی انسان‌ها برسد، به‌ جای اینکه صرف حقوق کارمندان و جلسات بی‌پایان شود.

برنامه جهانی غذا و آژانس‌های پناهندگان و مهاجرت سازمان ملل متحد، بیش از ۴۰ درصد بودجه خود را از آمریکا دریافت می‌کردند و کاهش بودجه ایالات متحده به‌شدت این نهادها را دچار مشکل کرده است. فقط دولت ترامپ حدود ۶۰ میلیارد دلار از کمک‌های خارجی را کاهش داده و بسیاری از پروژه‌ها به اجبار تعطیل یا کوچک‌سازی شده‌اند.

این وضعیت بیش از همه، پناه‌جویان و محرومان در کشورهایی مانند سوریه، سودان، میانمار و ونزوئلا را هدف قرار داده است؛ کشورهایی که درگیر جنگ و بی‌ثباتی هستند و بدون کمک‌های سازمان ملل، عملا هیچ راهی برای زنده‌ماندن ندارند.

کاهش بودجه و ناامیدی پناه‌جویان

در بیروت، پناه‌جویانی مانند عیسی حج حسن و ابتسام سالم می‌گویند که بدون حمایت آنروا حتی زنده‌ماندن برای‌شان ممکن نیست. حج حسن می‌گوید که داروهای خود و همسرش را مدیون خدمات آنروا است و ابتسام سالم تأکید دارد که کمک‌های این نهاد، خانه، درمان و آموزش فرزندانش را فراهم کرده است.

نیازهای جهانی به‌ویژه در حوزه غذا و تغذیه، در حال افزایش بی‌سابقه است. کارل اسکائو، معاون اجرائی برنامه جهانی غذا، اعلام کرده است که امسال ۳۴۳ میلیون نفر با ناامنی غذایی شدید روبه‌رو هستند؛ این رقم در مقایسه با چهار سال قبل سه برابر شده است، اما بودجه پاسخ‌گویی به آن ۴۰ درصد کاهش یافته است. همین کاهش بودجه باعث شده برنامه جهانی غذا قصد داشته باشد تا یک‌چهارم از نیروی انسانی ۲۲ هزار‌نفره خود را تعدیل کند.

در چنین فضایی، پرسش اساسی این است که سازمان ملل چگونه می‌تواند جایگاه خود را به‌عنوان بزرگ‌ترین نهاد امدادرسان جهانی حفظ کند؟ بسیاری از شرکای سازمان ملل، از جمله GAVI (برای توزیع واکسن) و صندوق جهانی مقابله با بیماری‌ها نیز تحت تأثیر مستقیم کاهش بودجه آمریکا قرار گرفته‌اند.

ورود برخی نهادهای خصوصی یا دولتی مانند بنیاد امدادرسانی انسانی غزه به صحنه کمک‌رسانی، تاکنون نتوانسته کمبود منابع را جبران کند و حتی در مواردی، توزیع کمک‌ها با خشونت و ناآرامی همراه بوده است. نه کشورهای ثروتمندی مانند چین و دولت‌های نفتی منطقه و نه هیچ نهاد خصوصی دیگری، نتوانسته‌اند جای خالی منابع آمریکا و غرب را پر کنند.

در نهایت، کارشناسان معتقدند سرنوشت امدادرسانی سازمان ملل و نقش تاریخی این نهاد در گرو تصمیم کشورهای عضو است؛ یا آنها به سازمان ملل قدرت و اعتبار لازم را خواهند داد یا با ادامه وضعیت کنونی، این نهاد بزرگ را عملا فلج خواهند کرد. این آینده، اکنون در دستان سیاست‌مداران 

جهان است.