نظم فروپاشیده بازار انرژی

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

سه جنگ مهم در سال‌های اخیر یعنی جنگ روسیه و اوکراین، جنگ غزه و اسرائیل و حالا جنگ ایران و اسرائیل، معادلات بازار انرژی جهان را دستخوش تغییرات مهمی کرده است‌؛ تغییراتی که می‌تواند تا حد تأثیرگذاری بر تصمیمات سیاسی منطقه و حتی جهان اثرگذار باشد. مهم‌ترین تأثیر جنگ‌های اخیر بر اقتصاد و بازار انرژی جهان، نزدیک‌کردن روسیه، چین و ایران به یکدیگر است؛ اتفاقی که برای آمریکا و شخص دونالد ترامپ، کلیددار فعلی کاخ سفید، هرگز خوشایند نیست و می‌تواند بر تصمیمات سیاسی او تأثیر بگذارد. تا پیش از شروع جنگ روسیه و اوکراین، روسیه چیزی نزدیک به ۶۰ درصد گاز اروپا را تأمین می‌کرد و یکی از بزرگ‌ترین تأمین‌کنندگان نفت قاره سبز بود. با وقوع این جنگ، بازارهای انرژی اروپا نفت و گاز روسیه را تحریم ‌و تلاش کردند تا سایر تولیدکنندگان نفت و گاز را جایگزین روسیه کنند؛ در عین اینکه سیاست اصلی خود را بر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر گذاشتند. پس از وقوع جنگ غزه و اسرائیل و بالا‌گرفتن تنش در خاورمیانه، پیش از هر چیز نگرانی برای تجارت نفت و کالا از تنگه باب‌المندب و سپس تنگه هرمز بالا گرفت و حالا جنگ ایران و اسرائیل نگرانی‌های جدی چین را برای خرید نفت از کشورهای عربی حوزه آبی خلیج فارس به دنبال داشته است.

جنگ و بازار انرژی

سه جنگ مهم سال‌های اخیر، بازار انرژی جهان و مسیرهای انتقال انرژی را دستخوش تغییراتی بزرگ کرده است. تا پیش از شروع جنگ روسیه و اوکراین، روسیه چیزی نزدیک به ۶۰ درصد گاز اروپا را تأمین می‌کرد و یکی از بزرگ‌ترین تأمین‌کنندگان نفت قاره سبز بود. با وقوع این جنگ، بازارهای انرژی اروپا، نفت و گاز روسیه را تحریم ‌و تلاش کردند تا سایر تولیدکنندگان نفت و گاز را جایگزین روسیه کنند؛ در عین اینکه سیاست اصلی خود را بر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر گذاشتند. این اتفاق در حالی رخ داده است که افزایش قیمت انرژی بسیاری از صنایع مهم اروپا را به تعطیلی کشانده است و تورم دو‌رقمی و کاهش رشد اقتصادی کشورهای عضو اتحادیه اروپا را تهدید کرد. با‌این‌حال، اروپا در گام اول تلاش کرد ‌برای تأمین نفت و گاز مورد نیاز خود، برخی کشورهای خاورمیانه از ‌جمله قطر و امارات را جایگزین روسیه کند، اما‌ وقوع جنگ غزه و اسرائیل، بار دیگر این معادلات را به هم ریخت و تنگه باب‌المندب به‌ عنوان یک آبراهه حیاتی انتقال نفت و کالا به اروپا توسط حوثی‌های یمن و در حمایت از فلسطین ناامن شد. مسئله به همین‌جا ختم نشد و وقوع جنگ سوم یعنی جنگ ایران و اسرائیل، نگرانی‌های دیگری برای تأمین نفت و گاز از خاورمیانه ایجاد کرد.

چین، نگران جنگ در خاورمیانه

این نگرانی‌ها به‌ویژه برای دومین اقتصاد جهان یعنی چین بوده است. چین بزرگ‌ترین واردکننده نفت جهان است و در سال‌های اخیر، سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای در بخش نفت و گاز کشورهای عربی حوزه آبی خلیج فارس انجام داده است. در‌واقع پکن نه‌تنها بزرگ‌ترین وارد‌کننده نفت از منطقه خلیج فارس است و یک‌سوم نفت مصرفی چین از خلیج فارس به این کشور صادر می‌شود، بلکه سرمایه‌گذاری‌های عظیمی نیز در صنعت نفت و گاز این منطقه انجام داده است. به گزارش عرب‌نیوز، خاورمیانه حدود یک‌سوم نفت جهان را تأمین می‌کند و چین، دومین اقتصاد بزرگ جهان، بزرگ‌ترین واردکننده نفت در جهان است. در این میان، کشورهای عربی حوزه آبی خلیج فارس نقش مهمی در تأمین نفت مورد نیاز چین به ‌عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان دارند. به عبارت دیگر، گرچه پکن حضور مستقیمی در این منطقه ندارد، اما این امر به این معنا نیست که منافعی در آن ندارد. چندی پیش روزنامه نیویورک‌تایمز نوشت یک مسئله باعث می‌شود چین در مورد آنچه در منطقه میان اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها اتفاق می‌افتد، بی‌طرف بماند؛ چرا‌که دامن‌زدن به تنش بین فلسطین و اسرائیل می‌تواند باعث تنش‌های ژئوپلیتیکی در خاورمیانه و به خطر افتادن منافع اقتصادی چین شود؛ زیرا چین بزرگ‌ترین وارد‌کننده نفت از منطقه خلیج فارس است و یک‌سوم نفت مصرفی چین از خلیج فارس به این کشور صادر می‌شود. گذشته از این، در سال‌های تحریم و اعمال تخفیف در قیمت نفت ایران، سبب شده است ‌چین بزرگ‌ترین مشتری نفت ایران باشد و این انگیزه چین را برای برقراری آرامش در خاورمیانه تشدید می‌کند. در همین زمینه، اندون پاولوف، تحلیلگر ارشد پالایش و فراورده‌های نفتی در شرکت تحلیلی کپلر در وین، به نیویورک‌تایمز گفت: «چین همچنین خرید نفت بیشتر از ایران را آغاز کرده است. چین واردات نفت از ایران را بیش از سه برابر افزایش داده و 87 درصد صادرات نفت ایران را در ماه گذشته خریداری کرده است». فیلیپ اندروز اسپید، متخصص سیاست نفتی چین در دانشگاه ملی سنگاپور گفت: چین در برابر بی‌ثباتی کنونی در خاورمیانه بسیار آسیب‌پذیر است، به‌خصوص اگر تشدید شود. او افزود: چین، دومین اقتصاد بزرگ جهان، با سرعت شگفت‌انگیزی به نفت خارجی اعتیاد پیدا کرده است. تا همین اواخر، در اوایل دهه ۱۹۹۰، چین از نظر نفتی خودکفا بود. اکنون برای تأمین حدود ۷۲ درصد نفت مورد نیاز خود به واردات وابسته است. شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین، بارها گفته است: «تأمین انرژی و امنیت برای توسعه ملی و معیشت مردم بسیار تعیین‌کننده است و برای کشور مهم هستند و نمی‌توان آنها را در هیچ لحظه‌ای نادیده گرفت». هرچند‌ چین سرمایه‌گذاری‌های عظیمی در خودروهای برقی انجام داده است. بیل روسو، مشاور خودرو در شانگهای گفت که چین اکنون بر تولید جهانی خودروهای برقی سیطره دارد و یک‌سوم خودروهای فروخته‌شده در چین برقی هستند. با‌این‌حال، مصرف نفت در چین علی‌رغم رونق خودروهای برقی همچنان بالاست.

روسیه جایگزین چین برای تأمین انرژی

حالا با وقوع جنگ بین ایران و اسرائیل، وال‌استریت‌ژورنال نوشته است که چین با تشدید نگرانی‌های انرژی ناشی از جنگ اسرائیل و ایران، علاقه خود را به خط لوله گاز روسیه تجدید می‌کند.

وال‌استریت‌ژورنال به نقل از منابعی در چین گزارش داد که درگیری اخیر بین اسرائیل و ایران، پکن را بر آن داشته است تا علاقه خود را به خط لوله قدرت سیبری 2 و گسترش واردات گاز طبیعی روسیه تجدید کند. مذاکرات درباره این پروژه مدت‌ها به دلیل اختلاف‌نظر در مورد قیمت‌گذاری و مالکیت و همچنین تمایل‌نداشتن چین به تعمیق وابستگی انرژی خود به روسیه متوقف شده بود، اما وقوع جنگ در خاورمیانه باعث شده است‌ مقامات چینی خطرات مرتبط با تأمین نفت و گاز از منطقه را دوباره بررسی کنند. طبق گزارش شرکت مشاوره‌ای ریستاد انرژی، تقریبا 30 درصد از واردات گاز طبیعی چین به شکل گاز طبیعی مایع از قطر و امارات متحده عربی و از طریق تنگه هرمز که ایران در طول جنگ تهدید به بستن آن کرده بود، وارد می‌شود. منابع به وال‌استریت‌ژورنال گفتند حتی با وجود توقف خصومت‌ها، این درگیری چین را به دنبال گزینه‌های جایگزین سوق داده است. الکساندر گابویف، متخصص روابط چین و روسیه‌ گفت: «نوسانات و غیرقابل پیش‌بینی بودن وضعیت خاورمیانه به چین نشان داده است که تأمین پایدار خط لوله زمینی مزایای ژئوپلیتیکی دارد. روسیه می‌تواند از آن بهره‌مند شود‌». تحلیلگران همچنین می‌گویند چین به دنبال افزایش خرید نفت از روسیه است. منابعی که وال‌استریت‌ژورنال به آنها استناد کرده است، گفته‌اند ‌در‌حالی‌که دولت ترامپ به دنبال «ایجاد اختلاف» بین مسکو و پکن است، چین به دنبال تعمیق همکاری خود با روسیه است. احیای پروژه خط لوله متوقف‌شده می‌تواند به پیشبرد این هدف کمک کند. با این شرایط، شاید بتوان گفت بازار انرژی جهان می‌تواند یکی از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده تصمیمات سیاسی در خاورمیانه باشد؛ چرا‌که حالا بازار انرژی و به دنبال آن اقتصاد جهان، پس از سه جنگ سال‌های اخیر در وضعیت شکننده‌ای قرار گرفته است.