اروپا زیر سایه تهدید

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

شرق: در‌حالی‌که دولت آمریکا هر روز ریسک‌ها را در یک بازی ژئوپلیتیکی که از آغاز جنگ تجاری ترامپ کلید خورده، بالاتر می‌برد، حالا اروپایی‌ها به این واقعیت تلخ پی برده‌اند که سال‌ها وابستگی به چند غول فناوری آمریکایی، برگ برنده را به طور کامل به واشنگتن داده است. آسیب‌پذیری مرگ‌بار اروپا، وابستگی تقریبا مطلق آن به ارائه‌دهندگان خدمات ابری آمریکایی است. رایانش ابری، شریان حیاتی اینترنت است و همه چیز را از ایمیل‌هایی که می‌فرستیم و ویدئوهایی که تماشا می‌کنیم تا پردازش داده‌های صنعتی و ارتباطات دولتی به حرکت درمی‌آورد. تنها سه شرکت غول‌پیکر آمریکایی -آمازون، مایکروسافت و گوگل- بیش از د‌و‌سوم بازار این حوزه در اروپا را در اختیار دارند. این وضعیت، موجودیت آنلاین اروپا را در دستان شرکت‌هایی قرار داده که برای فرار از مقررات و جریمه‌ها، ناگزیر به جلب رضایت رئیس‌جمهور آمریکا هستند.

مدت‌هاست فعالان حوزه استقلال دیجیتال در اروپا هشدار می‌دهند که این وابستگی به ابر داده، به معنای امکان جاسوسی نهادهای آمریکایی از داده‌های حساس شهروندان اروپایی است؛ چراکه طبق قوانین ایالات متحده، دولت آمریکا می‌تواند به داده‌های ذخیره‌شده روی سرورهای آمریکایی دسترسی داشته باشد، حتی اگر این داده‌ها در خارج از خاک این کشور قرار داشته باشند.

سلاح‌سازی فناوری

در چرخه‌ای که رئیس‌جمهور آمریکا به‌سرعت قوانین را تغییر می‌دهد و دادستان کل دیوان کیفری بین‌المللی پس از صدور حکم بازداشت علیه مقامات ارشد اسرائیلی، دسترسی به ایمیل مایکروسافت خود را به دلیل تحریم‌های واشنگتن از دست می‌دهد، ترس از تبدیل‌شدن سلطه فناوری به ابزار فشار سیاسی حالا کاملا واقعی به نظر می‌رسد. زک مایرز، مدیر پژوهش در اندیشکده CERRE بروکسل می‌گوید: «ترامپ واقعا از اروپا متنفر است. او فکر می‌کند هدف کل اتحادیه اروپا ضربه‌زدن به آمریکاست. این تصور که ممکن است او دستور خاموش‌کردن اینترنت یا اقدامی شدیدا مخرب علیه منافع اقتصادی اروپا را بدهد، دیگر چندان هم دور از ذهن نیست».

الکساندر ویندبیشلر، مدیرعامل شرکت ابری اتریشی Anexia نیز می‌گوید آرزو داشت که متخصصان فناوری زودتر درباره این وابستگی ناسالم هشدار می‌دادند. او می‌گوید: «آیا ترامپ واقعا دکمه قطع ابر داده را برای اروپا می‌زند؟ نمی‌دانم، اما هیچ‌‌وقت فکر نمی‌کردم آمریکا تهدید به تصرف گرینلند کند. این دیوانه‌وارتر از قطع خدمات ابر داده است».

سناریوی «اگر» تبدیل به واقعیت می‌شود

هشدارها فقط چند ماه پس از بازگشت ترامپ به کاخ سفید شدت گرفت. ماتیاس اک، نماینده حزب سوسیال‌دموکرات آلمان در پارلمان اروپا، در یک نشست در ماه مارس گفت: «دیگر معقول نیست فرض کنیم که کاملا می‌توانیم به شریک آمریکایی خود تکیه کنیم. خطر جدی وجود دارد که همه داده‌های ما از طرف دولت آمریکا استفاده شود یا زیرساخت‌های‌مان به دست کشورهای دیگر دسترس‌ناپذیر شود».

بنجامین روکولوشی، مدیر OVHcloud فرانسه نیز در همان نشست گفت: «خطر قطع سرویس به پارادایم جدیدی بدل شده است. ابر داده مثل شیر آب است. اگر روزی این شیر بسته شود، چه؟».

معادل فناوری بستن شیر آب، این است که شرکت‌های ابری با دستور دولت آمریکا ملزم شوند ارائه خدمات در اروپا را متوقف کنند. رایانش ابری به شرکت‌ها دسترسی مجازی به ذخیره‌سازی داده و قدرت پردازش می‌دهد که این قابلیت‌ها با شبکه‌های گسترده مراکز داده فیزیکی در سراسر جهان، بسیار توسعه یافته است.

سناریوی قطع خدمات

هرچند از کار افتادن کامل سرویس‌ها سناریویی افراطی به نظر می‌رسد، غول‌های فناوری آمریکایی دیگر این احتمال را به‌کلی رد نمی‌کنند. مایکروسافت در آوریل اعلام کرد بندی الزام‌آور به قراردادهایش با دولت‌های اروپایی می‌افزاید تا آنها آنلاین بمانند و در صورت صدور دستور تعلیق خدمات، در دادگاه مقاومت خواهد کرد. براد اسمیت، رئیس مایکروسافت، اذعان کرد که هرچند خطر صدور چنین دستوری «بسیار کم» است، اما این موضوع «نگرانی واقعی مردم اروپا» است. مایکروسافت همچنین قابلیت‌های جدیدی را برای کاهش نگرانی‌ها معرفی کرد. آمازون هم ساختار حکمرانی تازه‌ای برای «سرویس حاکمیتی» خود در اروپا طراحی کرده تا اطمینان دهد خدماتش حتی در شرایط دشوار ادامه خواهد یافت. شرکت همچنین کارمندانش را آموزش داده تا در صورت سؤال مشتریان درباره تحریم‌ها، پاسخ دهند که «در فرضیه اعمال چنین تحریم‌هایی، واحد ابری آمازون تمام تلاش عملی خود را برای ادامه سرویس‌دهی به کار خواهد بست».

اما بسیاری از کارشناسان می‌پرسند شرکت‌های آمریکایی تا چه اندازه می‌توانند در برابر دستورات کاخ سفید مقاومت کنند. کریستینا کافارا، اقتصاددان فناوری و استاد افتخاری دانشگاه کالج لندن، می‌گوید: «اگر بُعد سیاسی ماجرا خصمانه شود، تا چه اندازه این شرکت‌ها واقعا می‌توانند در برابر رئیس‌جمهورشان بایستند؟».

قطع ایمیل دادستان کل دیوان کیفری بین‌المللی

خبر قطع دسترسی کریم خان، دادستان کل دیوان کیفری بین‌المللی، به ایمیل مایکروسافتی‌اش پس از اعمال تحریم‌های آمریکا در پی صدور حکم بازداشت برای نخست‌وزیر اسرائیل، نگرانی‌ها را بیشتر کرد. مایکروسافت از اظهارنظر درباره جزئیات این موضوع خودداری کرد و تنها به‌ طور کلی اعلام کرد: «در هیچ زمانی ارائه خدمات به دیوان کیفری بین‌المللی را متوقف نکرده است».

آورا سالا، نماینده پارلمان اروپا و لابی‌گر سابق متا در بروکسل، در واکنش به این خبر نوشت: «بدیهی است که شرکت‌های آمریکایی باید تابع قوانین آمریکا باشند. برای اروپایی‌ها این یعنی نمی‌توانیم به قابل‌ اعتماد بودن و امنیت سیستم‌های عامل این شرکت‌ها اعتماد کنیم».

سیاست‌مداران و کارشناسان خواهان راهکار واقعی اروپایی شده‌اند. فرانچسکا بریا، استاد نوآوری در دانشگاه کالج لندن، می‌گوید: «به‌راحتی می‌توان حس کرد که تنها یک دستور اجرائی با از دست دادن دسترسی به فناوری حیاتی و زیرساخت‌های مهم فاصله داریم. حالا کاملا واضح شده که اروپا نباید به هیچ قدرت خارجی وابسته باشد که امکان قطع سرویس‌ها را دارد».

طرح  ۳۰۰ میلیارد یورویی پشتیبان اروپا

تلاش برای دورشدن اروپا از ابر داده آمریکایی با واقعیت تلخ دیگری روبه‌رو است: کنار زدن سلطه فناوری آمریکا نه آسان است و نه ارزان. یورگ کوکیس، وزیر پیشین دارایی آلمان، در آوریل گفت: «اگر به فضای ابری و هوش مصنوعی و مراکز داده نگاه کنیم، متأسفانه به اندازه کافی جایگزین اروپایی برای محصولات آمریکایی وجود ندارد». او خواستار احتیاط اروپا در واکنش‌های تجاری علیه ترامپ شد.

یکی از ابتکارات صنعتی که به‌عنوان الگو برای توازن بازار در نظر گرفته شده، «یوروستک» است که قیمت اجرای آن تا ۳۰۰ میلیارد یورو برآورد می‌شود. این ابتکار از طرف گروهی از کارشناسان فناوری و اقتصاددانان و با حمایت صنعت اروپا طراحی شده و هدفش خودکفایی قاره در زیرساخت‌های دیجیتال تا سطح نرم‌افزار است. این جنبش سه هدف کلیدی را دنبال می‌کند: «خرید اروپایی»، «فروش اروپایی» و «تأمین مالی اروپایی». آنها از تصمیم‌گیرندگان می‌خواهند که به شرکت‌های اتحادیه اروپا در قراردادهای دولتی اولویت دهند، برای خریدهای دولتی سهمیه تعیین کنند و یک صندوق یوروستک برای حمایت از فناوری بومی راه‌اندازی کنند.

موانع  مالی  و  مخالفت‌ها

زک مایرز از CERRE معتقد است این پروژه بسیار پرهزینه است: «آنها صدها میلیارد برای این طرح می‌خواهند. این تصور که این منابع مالی یک‌شبه فراهم شود، خیال‌پردازانه است». گروه‌هایی مانند اتاق بازرگانی پیشرفته آمریکا نیز می‌گویند هزینه‌ها می‌تواند تا پنج تریلیون یورو هم برسد. در‌عین‌حال چند کشور اروپایی و شماری از نمایندگان پارلمان اروپا صراحتا از طرح یوروستک حمایت کرده‌اند و حتی در توافق اخیر ائتلافی آلمان به این موضوع اشاره شده است.

اما سیاست‌مداران اروپایی بر سر میزان فاصله‌گرفتن از فناوری آمریکا، با حساسیت گام برمی‌دارند تا به حمایت‌گرایی متهم نشوند؛ اقدامی که می‌تواند به واکنش واشنگتن منجر شود.

جست‌وجوی راه‌حل‌های قانونی

هننا ویرکونن، مسئول سیاست‌های فناورانه اتحادیه اروپا، در پنجم ژوئن اعلام کرد: «هیچ کشور یا منطقه‌ای نمی‌تواند انقلاب فناوری را به‌تنهایی رهبری کند». او ضمن ارائه راهبرد جدید، اذعان کرد که اروپا «در معرض خطر تبدیل‌شدن وابستگی‌های فناورانه و اقتصادی به سلاح» است. قوانین جدیدی که در بروکسل در دست تدوین است، می‌تواند تأثیر ترامپ بر ایجاد اختلال گسترده دیجیتال را به شکل محسوسی کاهش دهد. اما این ابتکار که هدفش ارتقای سطح امنیت سایبری راه‌حل‌های ابری برای شرکت‌ها و دولت‌هاست، به دلیل حساسیت برای آمریکا و اختلاف نظر میان کشورهای اروپایی ماه‌هاست در بن‌بست مانده است. این طرح ممکن است گواهی‌نامه‌ای سطح بالا برای مصونیت از قوانین خارجی ایجاد کند. این اختلافات بر مبنای میزان تمایل کشورها برای فاصله‌گرفتن از فناوری آمریکا و موضع‌گیری علیه رابطه فراآتلانتیک شکل گرفته است.

درخواست اطلاعاتی که در اکتبر از طرف پولیتیکو ثبت شد، نشان داد وزارت خارجه آمریکا از سپتامبر ۲۰۲۳ بارها در این زمینه با کمیسیون اروپا مکاتبه داشته و کمیسیون از انتشار این اسناد خودداری کرده، چراکه افشای آن «اعتماد متقابل بین اتحادیه اروپا و آمریکا را خدشه‌دار می‌کند».

فرانسه با صراحت خواستار استفاده از این گواهی‌نامه‌ها برای حفاظت از داده‌ها و دور نگه‌داشتن داده‌های اروپایی از قوانین برون‌مرزی مانند Cloud Act آمریکا شده است. کلارا شاپاز، وزیر دیجیتال فرانسه، گفته: «تنش‌های ژئوپلیتیک بیش‌از‌پیش ما را مجبور می‌کند تا درباره حاکمیت داده‌ها و محل نگهداری آنها بازاندیشی کنیم».

در سوی مقابل، هلند که از مشتریان بزرگ فناوری آمریکاست، تا مدت اخیر با این برچسب مخالفت می‌کرد؛ اما آشفتگی اخیر روابط فراآتلانتیک باعث شده این کشور هم در موضعش تجدید نظر کند.