در میدان خطر

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

مریم لطفی:  در روزهایی که سایه اضطراب بر شهر سنگینی می‌کند و صدای موشک، پهپاد و پدافندها گاه‌ و بی‌گاه سکوت خیابان‌ها را می‌شکند، بخش کودکان در بیمارستان‌ها همچنان روشن است؛ مثل شمعی در باد. اما این روشن‌ماندن، آسان نیست. پشت دیوارهای این مراکز درمانی، قصه‌ای از ایستادگی و تلاش بی‌وقفه کادر درمان رقم می‌خورد؛ جایی که کودکان بی‌گناه، در میان جنگ و ناامنی، در امنیت نسبی به درمان ادامه می‌دهند. این گزارش روایت حال و روز بخش کودکان در قلب پایتخت است؛ جایی که زندگی همچنان جریان دارد، اگرچه زیر سایه نگرانی‌ها و حملات بی‌رحمانه. شهناز آرمین، فوق‌تخصص کودکان بیمارستان مفید، در گفت‌وگو با «شرق» از شرایط دشوار و پیچیده‌ای می‌گوید که بیمارستان‌ها با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند: «ما با تمام توان در حال ارائه خدمات هستیم. اورژانس فعال است، اتاق عمل‌ها هم کار می‌کنند، ولی مراجعه‌کنندگان کاهش یافته‌اند. شهر خلوت‌تر شده، خانواده‌ها نگران‌اند و بسیاری از تهران بیرون رفته‌اند. مثلا بخش عفونی بیمارستان که همیشه تخت‌هایش پر بود، حالا شاید پنج یا شش کودک بستری دارد». با اینکه هیچ تخلیه یا جابه‌جایی گسترده‌ای در بیمارستان‌ها صورت نگرفته، برخی برنامه‌ها موقتا تغییر کرده‌اند. آرمین توضیح می‌دهد: «مثلا در بیمارستان مهراد، کلینیک‌ها که قبلا تا هشت شب فعال بودند، حالا تا دو بعدازظهر باز هستند. این تصمیم‌ها برای حفظ ایمنی بیماران و کارکنان اتخاذ شده، ولی هیچ برنامه حیاتی یا خدمات اورژانسی متوقف نشده است».

کادر درمان همچنان بی‌وقفه و با تمام توان سر کار هستند، خبری هم از دورکاری نیست: «در درمان دورکاری معنا ندارد». آرمین تأکید می‌کند که هرچند ظرفیت پذیرش بیماران کاهش یافته، ولی تمام نیروهای درمانی در آماده‌باش کامل هستند و برنامه‌ها بر اساس وضعیت بخش‌ها به‌روز می‌شوند. با این حال شرایط روحی کودکان، جدا از وضعیت فیزیکی، تحت تأثیر نگرانی‌های والدین است. او می‌گوید: «وقتی خانواده‌ها دچار اضطراب می‌شوند، بچه‌ها هم ناامن می‌شوند. حتی اگر فیزیکی در خطر نباشند، روحی درگیر می‌شوند. ما بارها دیده‌ایم که ترس پدر و مادر مستقیما به کودک منتقل می‌شود». یکی از مشکلات جدی کادر درمان در این روزها، دشواری در ارتباط‌گیری با خانواده‌هاست: «با قطع واتس‌اپ و اینستاگرام، ما راه ارتباطی‌مان با بسیاری از خانواده‌ها را از دست داده‌ایم. بیشتر خانواده‌ها فقط شماره کاری ما را دارند و از طریق اینستاگرام یا واتس‌اپ مشکلات فرزندانشان را پیگیری می‌کردند. حالا دسترسی خیلی سخت شده و این مسئله روند درمان را مشکل می‌کند». با وجود همه محدودیت‌ها، آرمین توصیه می‌کند که خانواده‌ها در صورت نیاز جدی حتما به بیمارستان مراجعه کنند: «اگر یک مشکل جدی پیش بیاید، خانواده‌ها نباید فکر کنند بیمارستان‌ها تعطیل‌‌ یا خالی هستند. ما هستیم و پذیرش می‌کنیم. اما برای مسائل کوچک یا خفیف، ترجیح این است که تلفنی با پزشک خودشان تماس بگیرند». زندگی در جریان است، کادر درمان مشغول کارند؛ اما مهم‌تر از همه، «امید» و «اعتماد» است. در روزهایی که اضطراب بی‌وقفه در شهر جریان دارد، شاید همین اطمینان به روشن‌ماندن چراغ اتاق‌های درمان، برای خانواده‌ها و کودکانشان، پناهی باشد در برابر ترس‌های بی‌نام و نشان.

بیمارستان امن‌ترین جاست

با گذشت حدود ۱۱ روز از آغاز موشک‌باران و قرارگرفتن در وضعیت ویژه، پرسش‌های فراوانی درباره تاب‌آوری نظام سلامت و به‌ویژه مراکز درمانی کودکان مطرح است. مثلا اینکه بیمارستان‌ها همچنان با همان نظم گذشته فعالیت می‌کنند یا نه؟ حسینی، پزشک بیمارستان حضرت علی‌اصغر، با لحنی اطمینان‌بخش درباره ثبات کادر درمان می‌گوید: «ما هیچ کمبودی از نظر حضور پزشکان نداریم؛ چه متخصص، چه فوق‌تخصص. همه طبق برنامه سر کار هستند. هیچ‌کس تاکنون ترک شیفت یا ترک کار نکرده است. برخلاف آنچه شاید تصور شود، همه ‌چیز منظم و با قدرت دارد جلو می‌رود، حتی در بعضی موارد قوی‌تر از قبل». او تأکید می‌کند که البته حجم مراجعات کودکان کاهش یافته، اما نه به دلیل کاهش بیماری‌ها، بلکه به دلیل ترک موقت شهر توسط برخی خانواده‌ها: «بیمار هست، اما آنهایی که در شهر هستند، مراجعه می‌کنند. خانواده‌هایی هم که رفته‌اند، طبیعی است که فعلا مراجعه نداشته باشند. ولی همه امکانات مهیاست و هیچ خللی در روند درمان ایجاد نشده است». او درباره جراحی‌ها و تأمین داروها، با قاطعیت می‌گوید: «همه عمل‌ها در صورت نیاز انجام می‌شوند. کوچک‌ترین مشکلی از این بابت وجود ندارد. دارو هم تا الان هیچ کمبودی نداشته است. همه چیز در دسترس است». اما بخشی از کار درمان، آرام نگه‌داشتن فضای روانی کودکان به‌ویژه آنهایی است که درمان‌های طولانی مانند شیمی‌درمانی را می‌گذرانند. او توضیح می‌دهد: «ما تلاش می‌کنیم فضای بیمارستان را از اضطراب‌های بیرونی دور نگه داریم. معمولا جلوی بچه‌ها درباره شرایط صحبت نمی‌کنیم. بچه‌ها خیلی چیزها را حس می‌کنند، اما تا جایی که بشود، نمی‌گذاریم روحیه‌شان آسیب ببیند. مراقبت‌های روانی هم بیشتر شده است».

او از خانواده‌ها می‌خواهد نگران نباشند: «بیمارستان‌ها امن‌ترین جای کشور برای مراقبت‌های پزشکی هستند. اگر بچه‌ای نیاز به درمان دارد، بهتر است در بیمارستان باشد تا در خانه. همه امکانات فراهم است؛ نه کمبود دارو داریم، نه تخت، نه پزشک. خانواده‌ها هم با خیال راحت مثل قبل مراجعه کنند. تأخیر در درمان، گاهی خیلی پرهزینه‌تر از حضور در بیمارستان است». در روزهایی که سایه ناامنی بیرون از پنجره‌ها پیداست، این آرامش درون بیمارستان‌ها، پناهگاهی است برای کودکانی که جنگ را نمی‌فهمند اما می‌فهمند که اگر لبخند دکترشان برقرار بماند، هنوز همه چیز سر جای خودش است.

در پس دیوارهای بیمارستان کودکان حکیم

با آنکه طبق قواعد انسانی و مفاد معاهدات بین‌المللی، بیمارستان‌ها باید از هرگونه حمله مصون بمانند، اما در حمله اخیر اسرائیل به تهران، سایه‌ تهدید تا نزدیکی حیات یک بیمارستان کودکانه پیش رفت. یکی از پرتابه‌ها به محوطه باز و دیوار بیرونی بیمارستان کودکان حکیم اصابت کرد؛ جایی که جان‌های کوچکی برای زندگی می‌جنگند. با وجود شدت انفجار، خوشبختانه این حادثه تلفات جانی در پی نداشت و بیماران، همراهان و کادر درمان، همگی در سلامت کامل ماندند. فعالیت‌های بیمارستان نیز بی‌وقفه و بدون کوچک‌ترین اختلال ادامه یافت. بیمارستان کودکان حکیم، با ۲۶۶ تخت، یکی از مراکز تخصصی درمان کودکان است که در جنوب تهران و با تلاش خیرین ساخته شده است. این بیمارستان محل درمان کودکان مناطق محروم و کم‌برخوردار است و پیچیده‌ترین اعمال جراحی در آن انجام می‌شود. در این شرایط دشوار، کادر درمان این بیمارستان، به دور از هیاهوی جنگ، آرام و پیوسته به وظیفه خود مشغول بود. مسعود آسیما، مدیر روابط‌عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران، توضیح داده است که علاوه بر برخورد پرتابه، تکه‌ای از پهپاد دشمن که هدف قرار گرفته بود به تصفیه‌خانه بیمارستان برخورد کرده و بخشی از دیوار آن تخریب شده است. اما هیچ‌یک از بیماران و پرسنل آسیب ندیده‌اند. همچنین، چهار بیمارستان تحت پوشش این دانشگاه به صورت فعال پذیرای مجروحان حملات بوده و خدمات درمانی در آنها به‌صورت کامل ادامه دارد.

حمله به مراکز درمانی، نقض حقوق بین‌الملل

طبق قوانین بین‌المللی، بیمارستان‌ها و مراکز درمانی باید از هرگونه تعرض نظامی مصون باشند. اما حملات اخیر نشان داد که این اصول به‌طور کامل رعایت نمی‌شوند. روابط‌عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران ضمن محکوم‌کردن این اقدامات، ماهیت ضدانسانی این حملات را آشکار و اعلام کرد که این اقدامات فراتر از جنگ، حمله به جان کودکان بیمار و آسیب‌پذیر است. در عین حال، معاون درمان وزارت بهداشت، سجاد رضوی، با ابلاغ دستورالعملی بر پذیرش بی‌قیدوشرط بیماران و مصدومان در بیمارستان‌ها و همکاری کامل با نیروهای امدادی تأکید کرده است. همچنین گفته که هیچ‌گونه کاهش فعالیت‌های ضروری در بیمارستان‌ها اتفاق نیفتد. دستورالعمل‌های ابلاغ‌شده شامل فعال‌سازی سامانه‌های فرماندهی حادثه در بیمارستان‌ها، اطمینان از آمادگی تجهیزات حیاتی مانند ژنراتور برق اضطراری و منابع آب، تأمین زیرساخت‌های دفع درست پسماندهای بیمارستانی متناسب با بحران، لغو موقت برنامه‌های ارزیابی اعتباربخشی، هماهنگی بین مراکز درمانی نظامی، خیریه، خصوصی و عمومی، افزایش ظرفیت آلودگی‌زدایی و ایزولاسیون، و رایگان‌کردن کلیه هزینه‌های تشخیصی و درمانی مصدومان تجاوز رژیم صهیونیستی است. همچنین، مراکز درمانی حلقه اول و دوم تعیین شده‌اند تا مدیریت توزیع بیماران به شکل مناسب و بر اساس سطح‌بندی انجام شود و محل‌های جایگزین احتمالی برای پیش‌ورودی بخش اورژانس جهت تریاژ بیماران در زمان انبوهی مراجعه‌کنندگان پیش‌بینی شده است.

اهمیت حضور فعال مدیر تخت اورژانس، حفظ ظرفیت کامل بیمارستان‌ها، فراخوان نیروهای درمانی به‌ویژه در بخش‌های تخصصی تروما، جراحی و بخش‌های ویژه، فعال‌سازی تیم‌های واکنش سریع و برنامه‌ریزی افزایش ظرفیت دارو و تجهیزات، از دیگر موارد تأکیدشده در این دستورالعمل‌هاست.

آسیب به بیمارستان‌ها و تأثیر بر بیماران

بر اساس گزارش‌های رسمی از شروع حملات، پنج بیمارستان و ساختمان‌های اطراف آنها آسیب دیده‌اند. اگرچه حملات مستقیم به ساختمان‌های بیمارستان‌ها نبوده است، اما موج انفجارها باعث شکستن شیشه‌ها، ایجاد اضطراب و مشکلات تنفسی در بیماران شده است. رئیس جمعیت هلال احمر گفته است که این موارد برخلاف قوانین بین‌المللی است و اسناد مربوطه به مجامع جهانی مانند دادستانی بین‌الملل و صلیب سرخ جهانی ارسال شده است. با وجود این شرایط دشوار و فشارهای ناشی از حملات، بیمارستان‌های کودکان در تهران همچنان به ارائه خدمات درمانی با تمام ظرفیت ادامه می‌دهند. کادر درمان بدون کاهش در فعالیت‌ها، در خط مقدم خدمت به مجروحان و بیماران ایستاده‌اند. این مراکز تلاش می‌کنند تا محیطی امن و آماده برای درمان کودکان فراهم کنند؛ کودکانی که در این روزها بیش از هر زمان دیگری به آرامش و مراقبت نیاز دارند.