غزه زیر آتش، ترامپ در سودای صلح

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

 هر روز ده‌ها نفر در غزه جان خود را بر اثر بمباران یا شلیک گلوله از دست می‌دهند. بسیاری از آنها در صف دریافت کمک‌هایی هستند که به صورت محدود به این باریکه می‌رسد. جهان هرچند با لکنت برخی از اقدامات ارتش اسرائیل را متهم می‌کند، اما از بیان اینکه آنچه علیه فلسطینی‌ها رخ داده یک نسل‌کشی واقعی است سر باز می‌زند. هم‌زمان با رخدادهای دردناک در باریکه غزه، ترامپ سرمست از موفقیتی است که امکان دارد طی هفته‌های پیش‌رو با ایجاد یک آتش‌بس میان اسرائیل و حماس به آن دست پیدا کند. او کماکان مترصد فرصتی است تا همان جایزه‌ای که باراک اوباما روزی آن را دریافت کرد، ببرد و یکی از دارندگان صلح نوبل باشد. دیدار تازه نتانیاهو و ترامپ، سومین دیدار این دو از زمان آغاز دور دوم ریاست‌جمهوری ترامپ است. این بار اسرائیل از جنگی ۱۲روزه با ایران بیرون آمده، کماکان در غزه به دستاوردهایی که نیاز دارد، یعنی آزادی همه گروگان‌ها و پایان کار حماس به عنوان اداره‌کننده این باریکه، دست پیدا نکرده و نیازمند راه‌حلی فوری برای چند بحران از جمله ادامه فعالیت‌های هسته‌ای ایران است.

ترامپ عجله دارد

ترامپ می‌خواهد آتش‌بس در غزه را هرچه سریع‌تر سروسامان دهد. او برای اینکار عجول است و دلش‌ می‌خواهد طی یکی، دو هفته، همه چیز به خیر و خوشی پیش برود؛ این رویکرد البته معمولا دوام زیادی ندارد. آتش‌بس پیشین میان اسرائیل و حماس که با بهانه عدم آزادی گروگان‌ها، توسط اسرائیل بر هم زده شد، بار دیگر جنگ را با شدت بیشتری به غزه برگرداند و محاصره را هم به بحران‌های این باریکه اضافه کرد. در شرایط فعلی هم حتی اگر آتش‌بسی در غزه سر بگیرد، می‌تواند در هر زمانی با سرعت و بدون نیاز به توضیح از سوی تل‌آویو لغو شود. حماس به آخرین پیشنهاد آتش‌بس که مصر و قطر آن را ارائه داده بودند، پاسخ مثبت داده و البته اصلاحاتی را روی آن اعمال کرده که ظاهرا به مذاق طرف اسرائیلی خوش نیامده است. آنها می‌گویند تغییرات برایشان قابل قبول نیست و در عین‌ حال می‌خواهند مذاکرات بر سر آتش‌بس را شروع کنند. امری که نشان می‌دهد تل‌آویو به‌ هر حال متوجه شده است که روند فعلی در غزه نمی‌تواند تا ابد ادامه داشته باشد.

طرح خاورمیانه جدید؛ بحرانی تازه برای کشورهای عربی

از سوی دیگر نتانیاهو فرصت را مغتنم شمرده تا به سراغ طرح خاورمیانه جدید برود. او سال‌هاست که چنین ایده‌ای را در سر دارد. برای او بودن ترامپ در کاخ سفید، بهترین فرصت برای ارائه ایده‌های توسعه‌طلبانه است. اسرائیل با توجه به روند اتفاقات دو سال گذشته، خود را قدرتی مسلم در منطقه خاورمیانه ارزیابی می‌کند که می‌تواند کشورهای عربی، از عربستان تا سوریه را پای میز مذاکره بکشاند. البته این ایده او به صورت تمام و کمال درست نیست، اما حتی اگر این ایده یک رؤیای شیرین باشد، او از آن دست نمی‌کشد. در مقابل کشورهای عربی بیش از هر زمان دیگری درمورد نیت‌های نتانیاهو مشکوک‌اند. هرچند آنها از زمان هفت اکتبر ۲۰۲۳ به این سو، آن‌طورکه باید و شاید به حمایت از غزه و فلسطینی‌ها نپرداختند، اما در مجموع در فکر آن‌ هستند که اسرائیل با توجه به پشتیبانی که از سوی ایالات متحده دریافت می‌کند، قادر است به هرگونه اقدام بی‌ثبات‌کننده‌ای در خاورمیانه دست بزند. برای او نه طرح‌های توسعه‌خواهانه عربستان و امارات اهمیت دارد و نه امنیت و ثبات غرب آسیا دغدغه اصلی‌اش است. در چنین شرایطی کشورهای عربی خود را در وضعیتی می‌بینند که هر لحظه می‌تواند زیر و رو شود و آینده آنها را دود کند.

هیچ خوش‌بینی‌ای دوام ندارد

مسئله‌‌ای که باعث بدبینی وسیع و گسترده در میان ناظران شده، این است که نه حماس و نه اسرائیل از ایده‌های اولیه خود کوتاه نیامده‌اند. برای نتانیاهو ساده‌تر است تا طرحی را که ترامپ از سر ناآگاهی نسبت به حقوق بین‌الملل و شرایط کشورهای عربی مطرح کرد، دنبال کند. جابه‌جایی جمعیت غزه که حالا تبدیل به یک ویرانه شده است، برای نتانیاهو یک برد به‌تمام‌معنا خواهد بود. با این حال در شرایط فعلی امکان چنین اقدامی وجود ندارد و بعید است هیچ‌یک از کشورهای اطراف بخواهند دو میلیون نفر جمعیت را بپذیرند. موضوع دیگر آن است که گروه‌های فلسطینی کم‌کم به این نتیجه رسیده‌اند که نباید به طور تمام‌قد پشت حماس بمانند. برای آنها هم ساده‌تر است تا بحران غزه را با قطع‌کردن دست حماس از اداره این باریکه حل‌وفصل کنند. این ایده‌ای است که نتانیاهو هم آن را با شدت و اشتیاق دنبال می‌کند. در واقع در کنار مسئله گروگان‌ها، موضوع حماس جدی است. اسرائیل دیگر حاضر به پذیرش قدرت حماس در غزه نیست و حتی اگر به‌صورت کوتاه‌مدت با این ماجرا کنار بیاید، دست از سر فلسطینی‌ها برنخواهد داشت. کشورهای دیگر و گروه‌های فلسطینی امیدوارند ترامپ با فشار بر نتانیاهو همان‌طورکه توانست باعث آتش‌بسی میان اسرائیل و ایران شود، موضوع غزه را هم حل‌وفصل کند. اما خبر بد اینکه بعید است چنین اتفاقی بیفتد و اگر هم شدنی باشد، مؤثر واقع شود. شکست ترامپ در ایجاد یک آتش‌بس میان روسیه و اوکراین نمونه واضحی از آن است که دیپلماسی به شیوه او همیشه هم جواب نمی‌دهد؛ به‌ویژه اگر پیچیدگی‌های سیاسی و ژئوپلیتیکی فراوانی در یک منطقه دیده شود. برای ترامپ مسئله دو میلیون نفر فلسطینی و ویرانی غزه و محیط‌ زیست آن اهمیتی ندارد. انتظار از او برای اینکه به مسائل انسانی و حقوقی احترام گذاشته و دنبال راه‌حلی دائمی و کاهش تنش باشد، دور از عقلانیت به نظر می‌رسد. تنها چیزی که ترامپ را به جلو می‌راند، رؤیای جایزه صلح نوبل و باقی‌ماندن در صدر اخبار روزانه است.

از آتش‌بس چه می‌دانیم؟

سی‌ان‌ان در گزارشی به‌تازگی از خواسته‌های دو طرف درگیر برای‌ آتش‌بس حرف زده است. طبق گزارش این رسانه، نتانیاهو کماکان به دنبال خلع سلاح غزه و حماس بوده و می‌خواهد گروگان‌ها، زنده یا مرده به خانه برگردند. در واقع نزدیک به ۵۰ گروگان همین حالا در دست حماس وجود دارد که تعیین‌تکلیف آنها از مهم‌ترین خواسته‌های اسرائیل است. از سوی دیگر حماس پایان دائمی جنگ، ارائه کمک‌های بشردوستانه و عقب‌نشینی اسرائیل به مواضع پیش از دوم مارس سال قبل را می‌خواهد.