نقشه راه تهران – اسلام‌آباد

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

مهدی بازرگان: در پی تنش‌های کم‌سابقه در منطقه و تجاوز نظامی رژیم صهیونیستی به خاک جمهوری اسلامی ایران در خردادماه، خاورمیانه و نیز شبه‌قاره بار دیگر در آستانه تغییرات ژئوپلیتیکی قرار گرفت. در این میان، پاکستان با موضع‌گیری‌های آشکار در حمایت از ایران و محکومیت قاطع حملات اسرائیل، بار دیگر بر نقش خود به‌عنوان یک همسایه قابل اتکا برای تهران تأکید کرد. اکنون در فضایی که از آن می‌توان به‌عنوان دوران پسا‌جنگ ۱۲روزه یاد کرد، گمانه‌زنی‌ها درباره سفر قریب‌الوقوع مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، به اسلام‌آباد قوت گرفته است؛ سفری که اگر انجام شود، می‌تواند نقطه عطفی در روابط دو کشور باشد.

 پاکستان؛ صدای منطق در توفان بحران

در شرایطی که بسیاری از بازیگران بین‌المللی یا در قبال تجاوز اسرائیل سکوت اختیار کردند یا جانب‌داری تلویحی داشتند، موضع اسلام‌آباد متفاوت بود. محمد اسحاق‌دار، وزیر امور خارجه پاکستان، در گفت‌وگویی با شبکه العربیه، حملات رژیم صهیونیستی به ایران را به‌ویژه علیه تأسیسات هسته‌ای این کشور، به‌شدت محکوم کرد و آن را تهدیدی علیه تمام منطقه دانست. وی تأکید کرد «ما از همان ابتدا تمام این اقدامات را محکوم کردیم. شما نمی‌توانید اشتباه حتی نزدیک‌ترین دوستان خود را نادیده بگیرید. کار درست، درست است و اشتباه، اشتباه است. از سوی هرکسی که باشد».

این سخنان، حاکی از دگرگونی مهم در رویکرد دیپلماتیک پاکستان است. اسلام‌آباد در سال‌های اخیر، همواره در تلاش بوده است با حفظ روابط متوازن با ایران، کشورهای عربی و ایالات متحده، جایگاه خود را به‌عنوان یک میانجی بی‌طرف در بحران‌های منطقه‌ای تثبیت کند. اما حمایت آشکار از ایران در جنگ اخیر، گامی فراتر از موضع بی‌طرفی سنتی بود.

سفر پزشکیان به اسلام‌آباد؛ نماد تغییر فضا

در همین گفت‌وگوی رسانه‌ای، اسحاق‌دار از سفر قریب‌الوقوع رئیس‌جمهور ایران به پاکستان خبر داد. او ابراز امیدواری کرد این سفر پزشکیان در اوایل ماه آگوست (دهه دوم مرداد) انجام شود. به گفته مسئول سیاست خارجی پاکستان، «نخست‌وزیر شهباز شریف به‌زودی میزبان رئیس‌جمهور ایران خواهد بود». در صورت تحقق این سفر، انتخاب پاکستان در فضای پساجنگ، پیام سیاسی روشنی در خود دارد که روابط تهران و اسلام‌آباد در حال ورود به مرحله‌ای تازه است که بر پایه همکاری‌های متقابل، امنیت منطقه‌ای و توسعه اقتصادی استوار است. این سفر می‌تواند فرصتی برای تنظیم نقشه راه همکاری‌های آینده دو کشور در حوزه‌هایی چون امنیت مرزها، انرژی، تجارت، آموزش عالی و مبارزه با تروریسم باشد.

 تجربه‌ای مشترک از اعتماد در بحران‌ها

ایران و پاکستان در سال‌های اخیر، اگرچه با چالش‌هایی در روابط دوجانبه مواجه بوده‌اند، از جمله مشکلات مرزی، قاچاق، یا مهاجران و...، اما در بزنگاه‌های حساس سیاسی، نشان داده‌اند که می‌توانند به یکدیگر اعتماد کنند. در جریان جنگ اخیر هند و پاکستان، ایران با صراحت از مواضع اسلام‌آباد دفاع کرد. اکنون پاکستان نیز در مقابل تجاوز به ایران، در کنار تهران ایستاد. این الگوی «اعتماد در بحران»، می‌تواند پایه‌گذار روابط عمیق‌تر میان دو کشور شود؛ روابطی که فراتر از نگاه صرفا همسایگی، به یک شراکت راهبردی بدل شود.

‌ 

میانجیگری منطقه‌ای؛ نقشی که اسلام‌آباد به‌خوبی ایفا می‌کند

یکی از نکات قابل توجه در سخنان وزیر امور خارجه پاکستان، اشاره به تماس مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، با نخست‌وزیر پاکستان در بحبوحه حملات اسرائیل بود. اسحاق‌دار تصریح کرد که «ما طرف‌ها را به مسیر گفت‌وگو و دیپلماسی ترغیب کردیم و به آن ادامه می‌دهیم. دیپلماسی تنها راه‌حل بحران است». پاکستان تلاش کرد از مسیرهای ارتباطی خود با واشنگتن، تهران و حتی تل‌آویو، پیام کاهش تنش را منتقل کند. همچنین اشاره شد که ایران و ایالات متحده قرار بود دور جدید مذاکرات خود را با میانجیگری عمان در ۱۵ ژوئن آغاز کنند، اما حمله اسرائیل در ۱۳ ژوئن این مسیر را به بن‌بست کشاند. با این حال، نقش پاکستان در حفظ خط ارتباطی بین بازیگران اصلی این بحران، به‌ویژه با توجه به روابط نزدیکش با آمریکا و عربستان، می‌تواند برای ایران فرصت‌ساز باشد. سفر رئیس‌جمهور ایران به اسلام‌آباد می‌تواند این کانال دیپلماتیک را تقویت کند.

 نگاه امنیتی به همسایگی

اسحاق‌دار در سخنانش تأکید کرد که حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران ممکن بود تبعات فنی و زیست‌محیطی گسترده‌ای داشته باشد. کما اینکه وزیر خارجه پاکستان عنوان کرد «ما همسایه مرزی ایران هستیم و مرز مشترک زیادی داریم. نمی‌توانیم چشمانمان را ببندیم. مسائل مربوط به تشعشعات هسته‌ای به همه منطقه  مربوط است».

این رویکرد، بیانگر درک فزاینده اسلام‌آباد از پیوست امنیتی روابط با تهران است. در واقع، امنیت مرزهای پاکستان به‌طور مستقیم با ثبات در شرق ایران گره خورده است؛ از بلوچستان تا مسیرهای قاچاق و ترددهای عشایری. افزایش همکاری‌های مرزی، تقویت زیرساخت‌های مشترک امنیتی و تعامل نزدیک اطلاعاتی می‌تواند از جمله محورهای گفت‌وگو در سفر پزشکیان به پاکستان باشد.

از همکاری تاکتیکی تا شراکت استراتژیک؟

بررسی روندهای جاری در روابط ایران و پاکستان نشان می‌دهد که دو کشور، در مسیر گذار از همکاری‌های تاکتیکی به یک شراکت استراتژیک بلندمدت هستند. حمایت‌های متقابل ایران و پاکستان در دو جنگ اخیر، ظرفیت‌سازی دیپلماتیک پاکستان در مسیر حل‌وفصل تنش‌ها و موضع‌گیری اخلاق‌محور اسلام‌آباد در قبال تجاوز اسرائیل، همگی نشانه‌هایی از بلوغ در روابط دوجانبه‌اند. سفر رئیس‌جمهور ایران به اسلام‌آباد (در صورت تحقق)، می‌تواند این روند را تثبیت و تسریع کند. آینده روابط تهران و اسلام‌آباد، با درک مشترک از تهدیدها و فرصت‌ها، در مسیر تقویت جایگاه منطقه‌ای دو کشور شکل خواهد گرفت؛ روابطی که می‌تواند به نفع امنیت، ثبات و توسعه کل منطقه جنوب‌غرب آسیا باشد.