عدم تأثیر سازش بر بهره‌مندی از بیمه بی‌کاری

الف- تابعین قانون کار  )ماده 1 قانون بیمه بی‌کاری(بر اساس ماده 188 قانون کار، کارگران کارگاه‌های خانوادگی که انجام کار آنها منحصرا توسط صاحبکار و خویشاوندان درجه یک از طبقه اول انجام می‌شود، مشمول مقررات قانون کار و متعاقبا قانون بیمه بی‌کاری نخواهند بود. مطابق با ماده 191 قانون کار، کارگاه‌های کوچک کمتر از 10 نفر را می‌توان تحت شرایطی از شمول مقررات قانون کار مستثنا نمود؛ بنابراین در حالتی که کارگران کارگاه‌های مزبور از شمول قانون کار مستثنا شده باشند، طبعا مقررات بیمه بی‌کاری نیز نسبت به آنها قابل اِعمال نمی‌شود. آن دسته از کارآموزانی که با توافق کارفرما به مراکز کارآموزی معرفی می‌شوند-به غیر از آن دسته از کارآموزان که رابطه کارگری و کارفرمایی نداشته و فقط مشغول آموزش حرفه یا شغل خاصی هستند، بقیه کارآموزانی که در حین کارآموزی معرفی شده‌اند، مشمول قانون بیمه بی‌کاری خواهند بود. بیمه بی‌کاری در مورد کارفرمایان مشمول قانون کار قابل اجرا نیست؛ اما نمایندگان کارفرمایان از آنجایی که رابطه کارگری با کارفرمایان خود دارند و کارگر محسوب می‌شوند، مشمول قانون کار و متعاقبا قانون بیمه بی‌کاری‌اند.

ب( گروه‌های مستثنا  از  قانون بیمه  بی‌کاری

1- بازنشستگان و ازکارافتادگان کلی (بند 1 تبصره ماده 1 قانون بیمه بی‌کاری): دریافت مقرری بیمه بی‌کاری مانع از دریافت مستمری جزئی نخواهد بود (تبصره 3 ماده 7 قانون بیمه بیکاری) / 2- صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه‌شدگان اختیاری (بند 2 تبصره ماده 1 قانون بیمه بی‌کاری) / 3ـ اتباع خارجی

اتباع خارجی هرچند مشمول مقررات تأمین اجتماعی و قانون کار باشند، متأسفانه از مقرری بیمه بی‌کاری بهره‌مند نخواهند شد. ضمن اینکه نکته مهم این است که تعیین مصادیق قانون بیمه بی‌کاری و مستثنیات آن از اختیارات و صلاحیت‌های سازمان تأمین اجتماعی نمی‌باشد (دادنامه شماره 208 مورخ 1/7/1380 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری).

از  شرایط برقراری مقرری  بیمه  بی‌کاری

بی‌کاری بدون میل و اراده (ماده 2 قانون بیمه بی‌کاری)

وقتی که بی‌کاری بدون میل و اراده یکی از شرایط اصلی تعلق بیمه بی‌کاری است احراز عدم تأثیر و مداخله و میل و اراده کارگر در بی‌کاری از شرایط برخورداری از مقرری بیمه بی‌کاری می‌باشد (رأی شماره 378 مورخ 24/11/1378 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری). پس تشخیص و تعیین مصادیق خارج از اراده بسیار اهمیت می‌یابد.

موضوع: توافق بیمه‌شده بی‌کار با کارفرما

رأی: هیئت عمومی دیوان عدالت اداری) / شماره: 74 / مورخ: 25/2/1384

مطابق دادنامه 74 از هیئت عمومی دیوان عدالت اداری سازش بین کارگر و کارفرما چه در مراجع حل اختلاف یا خارج از آن تأثیری در عدم استفاده از بیمه بی‌کاری نخواهد داشت؛ مگر آنکه بی‌کاری ناشی از سازش بر اساس میل و اراده کارگر باشد که در این صورت مشمول مقررات بیمه بی‌کاری نخواهد شد. (رأی شماره 74 مورخ 25/2/1384 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری) اخراج کارگر بدون میل و اراده وی مثلا اخراج کارگر به لحاظ واگذاری محل خدمت وی قبل از اتمام مدت قرارداد و در نتیجه قطع رابطه کاری کارگر مذکور با کارفرما، از مصادیق بی‌کاری بدون میل و اراده می‌باشد. (رأی شماره 52 مورخ 27/2/1382 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری) یا مثلا در مواردی که قصور یا نقص در انجام وظایف محوله از سوی کارگر در مراجع حل اختلاف قانون کار احراز گردیده باشد، کارگر مشمول قاعده اقدام شده و نمی‌تواند از مزایای بیمه بی‌کاری بهره‌مند شود (بند 1 دستورالعمل شماره 19422 مورخ 22/4/1373).