صلح به قیمت اشغال

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

شرق: در آستانه دیدار دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین در آلاسکا، اروپا می‌کوشد جبهه‌ای واحد در پشتیبانی از اوکراین نشان دهد؛ طرحی روی میز است که انجماد خط تماس را می‌پذیرد، اما کی‌یف هشدار می‌دهد هیچ بخشی از سرزمین خود را معامله نکنند. با این حال روز گذشته گزارش‌هایی منتشر شد که از احتمال عقب‌نشینی زلنسکی از موضع خود حکایت می‌کرد. بر این اساس، اوکراین ممکن است برای پایان‌دادن به جنگ، با توقف درگیری‌ها و واگذاری عملی مناطقی که اکنون در اشغال روسیه است موافقت کند؛ طرحی که از سوی برخی پایتخت‌های اروپایی حمایت می‌شود. ولودیمیر زلنسکی به رهبران اروپا گفته است هر ابتکاری که از سوی دونالد ترامپ مطرح شود و به واگذاری اراضی بیشتری از سوی اوکراین بینجامد، باید بدون ابهام رد شود، هرچند در چارچوب صلح می‌توان وضع موجود در مناطقی که در اشغال روسیه است را موقتا پذیرفت. معنای این چرخش آن است که خط مقدم در جای کنونی به اصطلاح منجمد شود و روسیه عملا کنترل بخش‌هایی از لوهانسک، دونتسک، زاپوریژیا، خرسون و کریمه را حفظ کند. نرم‌ترشدن موضع مذاکره‌ای کی‌یف پیش از دیدار برنامه‌ریزی‌شده ترامپ و ولادیمیر پوتین در آلاسکا در روز جمعه مطرح شده است. یک مقام غربی، پس از هفته‌ای پرشتاب از رایزنی‌های دیپلماتیک میان کی‌یف و متحدانش، تأکید کرده است که هر نقشه راه صلح فقط می‌تواند بر مبنای موقعیت فعلی نیروها تعریف شود.

خط مقدم منجمد

در اروپای شرقی، دونالد تاسک، نخست‌وزیر لهستان، با بیان اینکه هم نگرانی‌های بسیار دارد و هم امید، گفته است مقامات آمریکایی وعده داده‌اند پیش از دیدار رودرروی ترامپ و پوتین، با رهبران اروپایی مشورت کنند. در صدر نگرانی‌های اروپا، طرحی منسوب به مسکو قرار دارد که بر اساس آن، اگر کی‌یف از مناطق تحت کنترل خود در دونتسک و لوهانسک عقب‌نشینی کند، خطوط درگیری در جنوب‌ شرق منجمد می‌شود. توسک در نشست خبری خود تصریح کرده است که برای لهستان و شرکایش اصل تغییرناپذیری مرزها با اعمال زور مسلم است و جنگ روسیه علیه اوکراین نباید برای متجاوز سود به‌ همراه بیاورد. در پاریس و برلین نیز‌ امانوئل مکرون و فریدریش مرتس از رویکرد سخت‌گیرانه در برابر هرگونه واگذاری ارضی حمایت کرده‌اند. هم‌زمان، رهبران کمیسیون اروپا و فرانسه، ایتالیا، بریتانیا، لهستان و فنلاند در بیانیه‌ای مشترک گفته‌اند خط تماس فعلی باید مبنای آغاز مذاکرات باشد.

نگرانی از معامله پشت‌پرده آلاسکا

کی‌یف و پایتخت‌های اروپایی بیش از پیش نگران‌ هستند که ترامپ و پوتین بر سر پایان‌دادن به جنگ، بی‌آنکه اوکراین را در مذاکرات شریک کنند، توافقی سیاسی رقم بزنند. ترامپ گفته است در دیدارش با پوتین تلاش می‌کند بخشی از اراضی اشغالی برای اوکراین بازگردانده شود و از «مبادله‌ها» و «تغییراتی در زمین» سخن گفته است. او این دیدار را «نشست سنجش فضا» توصیف کرده و افزوده است در چند دقیقه نخست می‌فهمد آیا امکان توافق هست یا نه؛ چون «کار من معامله‌کردن است». رئیس‌جمهور آمریکا همچنین گفته است شاید پیش از گفت‌وگو با پوتین، از سر احترام، ابتدا با زلنسکی تماس بگیرد و سپس با رهبران اروپایی صحبت کند. رهبران اروپایی نیز قرار است امروز دیدارهایی با ترامپ داشته باشند تا استدلال‌های خود را مستقیما با او در میان بگذارند.

اهداف تغییرناپذیر کرملین

با آنکه بحث انجماد جبهه‌ها به‌ عنوان نقطه آغاز گفت‌وگو مطرح است، دیپلمات‌های اروپایی می‌گویند تغییری معنادار در اهداف کلی جنگی ولادیمیر پوتین دیده نمی‌شود. بر پایه ارزیابی‌های منتشرشده از سوی اندیشکده‌های آمریکایی، از جمله مؤسسه مطالعه جنگ در واشنگتن، هدف روسیه همچنان ساقط‌کردن دولت غرب‌گرای اوکراین و جایگزینی آن با حکومتی نزدیک به مسکو است؛ همچنین جلوگیری از هر چشم‌اندازی برای عضویت کی‌یف در ناتو و کشاندن این کشور به مسیر خلع سلاح هدف اوست. زلنسکی نیز عصر دوشنبه تصریح کرده است هیچ نشانه‌ای از آمادگی روسیه برای پایان‌دادن به جنگ دیده نمی‌شود و برعکس، تحرکات میدانی آنها از قصد مسکو برای گشودن جبهه‌های تازه حکایت دارد؛ ارجاع او به ارزیابی‌های دستگاه‌های اطلاعاتی اوکراین بود. در چنین چشم‌اندازی، اوکراین در حالی به پذیرش برخی واقعیت‌های تلخ میدانی نزدیک می‌شود که پیش از این آنها را به عنوان خطوط قرمز مطرح کرده بود. کی‌یف تأکید دارد هر توافق صلح فقط زمانی معنا دارد که تضمین‌های سخت‌گیرانه امنیتی در قالب ارسال پایدار تسلیحات و ترسیم مسیر مشخص برای پیوستن به ناتو در آن گنجانده شود. به موازات این موضع، پایتخت‌های اروپایی تصمیم گرفته‌اند چشم‌انداز ترسیم‌شده از سوی اوکراین برای هرگونه جابه‌جایی ارضی را مبنا قرار دهند تا هم روحیه کی‌یف را تقویت کنند و هم وزن دیپلماتیکش در برابر واشنگتن و مسکو افزایش یابد. یک مقام غربی می‌گوید اروپایی‌ها اکنون نقش خود را حمایت از اوکراین در مذاکرات می‌دانند؛ این حمایت هم به تقویت روحیه می‌انجامد و هم به استحکام جایگاه چانه‌زنی اوکراین تا در انزوا قرار نگیرد. در نهایت، خط تماس موجود اگرچه می‌تواند «نقطه شروع مذاکرات» باشد، اما برای کی‌یف به‌هیچ‌وجه «نقطه پایان جنگ» تلقی نمی‌شود. در سوی دیگر، مسکو از «تسلیم کامل» سخن می‌گوید. میان این دو سر طیف، دیپلماسی اروپا می‌کوشد میان واقعیت‌های میدان و اصول حقوقی، راهی بگشاید که نه سرزمین در دست اوکراین معامله شود و نه اشغال تثبیت‌شده 

به عادی‌سازی بدل شود.

دیدار دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین در آلاسکا -با احتمال حضور زلنسکی- می‌تواند قفل مسیر سیاسی جنگ اوکراین را باز کند، مشروط به تعیین توقعات واقع‌بینانه و تمرکز بر یک نقشه‌ راه مشخص برای گفت‌وگوی معنادار میان کی‌یف، مسکو و واشنگتن. موفقیت این نشست نه در حد «معامله بزرگ»، بلکه در آغاز فرایند واقعی مذاکرات سنجیده می‌شود. زمینه میدانی به سود روسیه است. برتری نیروی انسانی حدود سه به یک و توان تولید مهمات. در مقابل، اوکراین با بحران نیروی انسانی، فرار از خدمت و شکنندگی خطوط دفاعی -به‌ویژه نزدیک پوکروفسک- دست‌وپنجه نرم می‌کند. تغییر این توازن از توان آمریکا و اروپا خارج است؛ حتی طرح جدید دولت ترامپ برای تأمین اوکراین از مسیر خرید مستقیم اروپایی‌ها فقط تسلیحات محدودی فراهم می‌کند. تحریم‌های بیشتر، از جمله فشار ثانویه بر خریداران نفت روسیه مانند هند و چین، نیز بعید است محاسبات کرملین را تغییر دهد. تمرکز صرف بر پرونده اوکراین (نه بازکردن بسته‌های بزرگ‌تر مثل ناتو یا تحریم‌ها)، پذیرش «گام‌های کوچک» اما ملموس -توقف حملات دوربرد به اهداف غیرنظامی و انرژی، تبادل اسرا و زمان‌بندی نشست بعدی- و مهم‌تر از همه، تعهد مشترک به آغاز یک روند مذاکره با جدول زمانی، مکان و ترکیب مشخص. ترامپ باید مراقب «خرابکاران» داخلی و خارجی باشد که از تداوم جنگ منتفع‌اند و او را از مسیر دیپلماسی منحرف می‌کنند. نویسنده با انتقاد از کم‌اولویتی دیپلماسی در دوره بایدن می‌افزاید: منافع مستقیم آمریکا در اوکراین محدود است؛ حمایت بی‌انتها پایدار نیست و حتی می‌تواند پایان جنگ را به تعویق اندازد. اگر صلح پایدار دست‌نیافتنی بود، «کناره‌گیری حساب‌شده» برای آزادسازی منابع و تمرکز بر اولویت‌های حیاتی‌تر گزینه‌ای مشروع است.