جایگاه شرق مدیترانه در نقشه انرژی جدید اروپا

سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در پاسخ به سؤال شبکه تلویزیون دولتی یونان (ERT) در ارتباط با احتمال بازنگری موضع این وزارتخانه در قبال لوله گاز EastMed، بر نقش منطقه شرق مدیترانه جهت تسریع کاهش وابستگی اروپا به انرژی روسیه تأکید کرد و مدعی شد همکاری با شرکای خود جهت ترویج پروژه‌های انتقال گاز مایع و اتصال شبکه‌های برقی که موجب تقویت تنوع‌بخشی انرژی اروپا خواهد شد، ادامه خواهد یافت و در همکاری کامل با اروپا و دیگر شرکای خود در شرق مدیترانه جهت حفظ فشار به پوتین از یک سو و همچنین تنوع‌بخشی منابع انرژی از سوی دیگر هستیم.

به اعتقاد آمریکا، کشورهای یونان، مصر و قبرس نقش مهمی در نقشه انرژی که در حال شکل‌گیری است، خواهند داشت. مصر نقش مهمی در انتقال گاز اسرائیل و مصر به‌عنوان LNG به اروپا دارد. به پروژه‌هایی که انرژی پاک شرق مدیترانه و خاورمیانه را به اروپا وصل می‌کنند، پایبند هستیم. بر اتصال شبکه‌های برقی، مانند طرح برنامه‌ریزی‌شده اتصال شبکه‌های برقی مصر و یونان و پروژه یوروآسیا که شبکه‌های برق اسرائیل، قبرس و اروپا را به هم متصل می‌کند، تمرکز داریم. پروژه‌های یادشده نه‌تنها بازارهای انرژی را به یکدیگر متصل کرده، بلکه انتقال به انرژی پاک را تسهیل می‌کنند.

میچوتاکیس، نخست‌وزیر محافظه‌کار یونان، پس از پایان اجلاس اخیر سران اتحادیه اروپا در بروکسل، مباحث این اجلاس درباره مسئله انرژی را مهم دانست و اینکه در بیانیه پایانی اجلاس به اعمال سقف بر قیمت گاز در بازار عمده‌فروشی اشاره صریح شده و از کمیسیون اروپا خواسته شده گزینه‌های دیگری را برای کاهش قیمت بررسی کند. تمامی کشورهای عضو درک کرده‌اند که بازار عمده‌فروشی گاز بر مبنای عرضه و تقاضا تنظیم نمی‌شود. به‌عنوان اتحادیه اروپا باید در بازار مداخله کنیم و مانع از ادامه بازی سودگرایان شویم. ما هزینه جنگ روسیه را پرداخت نمی‌کنیم. قیمت‌های کنونی حاصل جنگی است که مقصر انحصاری آن رئیس‌جمهور پوتین است که گزینه تجاوز غیرقانونی و غیر‌منطقی به اوکراین را انتخاب کرده است.

به باور او، موضوع پیچیده تأثیر‌گذاری قیمت گاز بر قیمت برق همچنان باقی است و کمیسیون اروپا متعهد شده تا ماه می‌ پیشنهادهای خود را ارائه کند. تمامی کشورهای اروپایی در سطح ملی برای مهار‌کردن افزایش قیمت اقداماتی انجام داده‌اند، اما این اقدامات کافی نیست. توافق اتحادیه اروپا و آمریکا برای تهیه 15 میلیارد متر‌مکعب گاز، تأثیر مستقیمی بر بازار یونان ندارد؛ چرا‌که نیازهای گازی کشور تضمین شده است. خریداری جمعی گاز از سوی اتحادیه اروپا به جای تک‌تک کشورهای عضو، تأثیرات مثبتی بر بازار انرژی خواهد داشت. این معامله گام مهمی برای آینده است.

ترکیه به‌عنوان همسایه یونان نیز یک سال پس از آغاز انتقال گاز جمهوری آذربایجان و روسیه به اروپا از طریق خاک ترکیه، مذاکراتی را با اسرائیل و اقلیم کردستان عراق برای ترانزیت گاز آنها به اروپا آغاز کرده است. در صورت موفقیت، ترکیه به گذرگاه بزرگ گاز در منطقه تبدیل خواهد شد. گفته می‌شود اردوغان از اسرائیل خواسته است گاز مازاد خود را از طریق خط لوله‌ای به ترکیه ارسال کند تا راهی بازارهای اروپا شود. اسرائیل دو میدان گازی بزرگ دریایی (تامار و لویاتان) را در سال‌های گذشته توسعه داده و تولید گاز این میادین در سال گذشته شاهد رشدی 25‌درصدی بود. اسرائیل سال 2021 حدود پنج میلیارد متر‌مکعب گاز به مصر و اردن صادر کرد و امسال نیز قرارداد صادرات 2.5 میلیارد متر‌مکعب گاز اضافی به مصر را امضا کرد.

اسرائیل در نظر دارد تولید گاز از دو میدان یاد‌شده را از سالی 12 میلیارد متر‌مکعب به 21 میلیارد متر‌مکعب افزایش دهد. حدود یک ماه پیش، اسرائیل انتقال گاز از مسیر اردن به مصر برای تبدیل آن به گاز مایع و صادرات به بازارهای اروپایی را آغاز کرد؛ اما گزینه‌های دیگری نیز پیش‌روی تل‌آویو برای صادرات گاز وجود دارد. یکی از این مسیرها، پروژه خط لوله دریایی هزارو 900 کیلومتری به ارزش تقریبی هشت میلیارد دلار است که از میادین دریایی اسرائیل به بخش یونانی‌نشین قبرس و از آنجا به یونان و ایتالیا می‌رسد و پیش‌بینی شده بود سالانه 10 میلیارد متر‌مکعب گاز ترانزیت کند. این پروژه به خاطر ریسک سرمایه‌ای، عدم صرفه اقتصادی و مناقشه دائمی ترکیه با قبرس جنوبی و یونان بر سر نظارت بر بخش‌هایی از دریای مدیترانه، عملا به بن‌بست رسید. اخیرا نیز همکاری محتمل ترکیه با اسرائیل و مصر برای انتقال گاز منطقه شرق مدیترانه به غرب مطرح شده و همکاری احتمالی آنکارا با قبرس و ایجاد یک «ائتلاف گاز طبیعی» در منطقه و امضای توافق‌نامه‌های تحدید مناطق دریایی بین کشورهای منطقه دور از ذهن نیست.