ثبت منشور کوروش

روزبه کردونی

«ما با گرمی و صمیمیت از ایران برای ارائه این ابتکار الهام‌بخش تقدیر می‌کنیم. هند با افتخار از حامیان و پشتیبانان این قطع‌نامه است. استوانه کوروش، کتیبه‌ای سلطنتی از دوران هخامنشی است که مانند گواهی جاودانه بر آرمان‌های روح انسانی در جست‌وجوی عدالت، مدارا و احترام به گوناگونی فرهنگی و دینی ایستاده است. این استوانه که بیش از دوهزارو 500 سال پیش به خط میخی اکدی بابلی نگاشته شده، اصولی را در خود دارد که با آرمان‌های بنیادین یونسکو و با روح تمدنی هند هماهنگ است». این بخشی از سخنان نماینده هند در یونسکو در حمایت از ثبت جهانی منشور کوروش در یونسکو است‌. واقعیت این است که ثبت منشور کوروش با اجماع معنادار در یونسکو یک واقعیت نهفته دارد و آن اینکه منشور کوروش و روح تمدن فرهنگی اخلاقی-معنوی ایرانی مورد حمایت همه ملل و همه جوامع است.

واقعیت این است‌ در جهانی که هنوز بر سر مرزها می‌جنگد، منشور کوروش یادآور گفت‌وگوی دیرین اهالی ایران با انسانیت است. ثبت جهانی این منشور در یونسکو، تأیید دوباره‌ای است بر اینکه فرهنگ ایرانی همچنان در وجدان بشریت زنده است. این ثبت، تنها افزودن نامی به فهرستی بین‌المللی نیست؛ بلکه یک اذعان جهانی به تداوم حضور فرهنگی و اخلاقی ایران است. ایران در وجدان بشریت جای دارد. این رویداد معنایی، اخلاقی و تمدنی است؛ زیرا نشان می‌دهد تمدنی کهن هنوز می‌تواند راهنمای جهان مدرن باشد. از نظر زمانی نیز معنادار است: در دوره‌ای که امپراتوری‌های رسانه‌ای تلاش دارند تصویری ایران‌هراسانه از این سرزمین بسازند، تصویب این پرونده با اجماع جهانی نشانه‌ای روشن است که ایران فرهنگی را نمی‌توان از حافظه جهان حذف کرد. این ثبت جهانی فقط ستایش کوروش نیست؛ بلکه ستایش ملتی است که هنوز می‌خواهد زیبا و معنابخش بماند. 

در روزگاری که واژه‌ها فرسوده می‌شوند، جهان بار دیگر صدای کهن ایران را شنید؛ صدایی که از دل تاریخ برمی‌خیزد و هنوز از آینده سخن می‌گوید. در آن منشور گِلی، بیش از دو‌هزار‌و 500 سال پیش، پادشاهی برخاست که از زبان انسانیت فرمان داد: مردمان آزادند، نیایشگاه‌ها محترم‌اند‌ و هیچ ملتی نباید در بند ملت دیگر باشد. چنین سخنی، در جهانی که هنوز بر سر مرزها می‌جنگد، معجزه‌ای است از اعماق تاریخ.

ایران فقط سرزمینی از کوه و دشت نیست؛ روایتی است از معنا، زیبایی و بیداری. از کوروش تا فردوسی، از حافظ تا خیام، همواره صدایی از این خاک برخاسته که جهان را به تأمل و امید فراخوانده است. روایت ایران، روایت گفت‌وگو، تساهل و درک است؛ روایتی که حتی در دوران تحریف و غوغای رسانه‌ای خاموش نمی‌شود.

امروز منشور کوروش در یونسکو ثبت شده است؛ اما در حقیقت، آنچه ثبت شد، روح فرهنگی ایران بود؛ روحی که قرن‌هاست در اندیشه و جان انسان‌ها جریان دارد. ایران، بیش از آنکه جغرافیاست، یک معناست. سرزمینی که در اوج قدرت از بخشش سخن گفت و در سخت‌ترین دوران‌ها، فرهنگ را بر شمشیر ترجیح داد. از سمرقند تا شیراز، از بخارا تا پاسارگاد، نام ایران همواره با خرد، گفت‌وگو و مدارا همراه بوده است.

در این سرزمین، حتی قدرت نیز زمانی معنا دارد که با اخلاق بیامیزد. شاید به همین دلیل است که هنوز جهان، در زمانه‌ای که سیاست به خشونت آلوده شده، از کوروش یاد می‌کند و از ایران سخن می‌گوید. اما ثبت جهانی منشور کوروش، فقط بازخوانی گذشته نیست؛ بلکه نشانه‌ای است از نیاز جهان امروز به ایران فرهنگی. در روزگاری که برخی قدرت‌ها می‌کوشند چهره‌ای واژگون از ایران ترسیم کنند، یونسکو با این تصمیم یادآور شد که ریشه‌های فرهنگ ایرانی در ژرفای تاریخ بشر نفوذ دارد و هیچ قدرتی نمی‌تواند در برابر روح تمدنی که از خاک، شعر و معنا زاده شده، بایستد. ایران همیشه از جنس فرهنگ بوده است. فرهنگ، آن‌گونه که فردوسی گفت، «آرایش جان» است. و اگر فرهنگ زینت جان باشد، می‌توان گفت ایران همان فرهنگی است که جانِ جهان را می‌آراید.

جالب آنکه در همین نشست یونسکو که منشور کوروش در فهرست حافظ جهانی ثبت شد، علامه طباطبایی نیز در فهرست مشاهیر جهانی یونسکو قرار گرفت؛ فیلسوفی که در تفسیر المیزان با ژرف‌نگری نوشت: «ذوالقرنین قرآن همان کوروش بزرگ است». گویی تاریخ و معنا دوباره در این اجلاس به هم پیوستند؛ ایمان و فرهنگ، دو بال یک حقیقت شدند.

ایران سرزمینی است که هم اندیشه می‌آفریند و هم ایمان؛ هم فلسفه دارد و هم کرامت. شاید راز ماندگاری‌اش همین باشد: تا وقتی فرهنگ در ما جاری است، ایران زنده است؛ در گفت‌وگو، در عدالت، در اندیشه و در امید.

آخرین مقالات منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.