فقر را از جامعه حذف کنید نه زنان را

نفیس بهار

سال تحصیلی در کشورهایی مثل ایران و ترکیه به پایان رسیده است و دختران افغان دغدغه این را دارند که آیا بار دیگر می‌توانند سر کلاس‌های درس حاضر شوند. مکاتب دخترانه در افغانستان با وجود وعده‌های بازگشایی از سوی طالبان، به روی دختران بسته ماند.

گفته‌های  بی‌عمل

به تاریخ 24 اسد سال 1400 که کرسی حکومت توسط طالبان تصرف شد، چشم‌انداز تغییر در پالیسی تعلیم و تربیه ملی را نیز به همراه داشت. درهای مکاتب به روی دانش‌آموزان که پس از آخرین بار تعطیلات ویروس کرونا و ناامنی در سرتاسر کشور در ماه‌های جوزا و سرطان بسته شده بود به تازگی بازگشایی گردیده بود که دوباره با آمدن طالبان مهرلاک گردید اما بعدها مکاتب پسرانه و مکاتب دخترانه (دوره ابتداییه) بازگشایی شد که در این میان مکاتب دخترانه دوره متوسطه و دوره لیسه همچنان بسته ماند. این معضل در دهه 90 (دوره قبلی طالبان) همچنان وجود داشت که دختران مکاتب سنین بالاتر را از مکتب محروم و زنان را از وظایف بیرون از خانه منع و خانه‌نشین کردند، اما این بار به باور تعدادی از آگاهان طالبان با رویکرد جدیدی وارد افغانستان شده بود، رویکردی آمیخته با ایدئولوژی مدرن‌تر؛ اما این رویکرد فقط در گفتمان‌های تابه‌حال دیده شده است. در اعلامیه‌ای که از سوی سرپرست معارف دولت طالبان درباره مکاتب به نشر رسیده بود، دلیل بسته‌شدن مکاتب را برای دختران بالاتر از صنف ششم عدم امکانات لازم و نامناسب‌بودن مواد آموزشی و محیط سالم عنوان کرده بود. سرپرست وزارت معارف گفته بود که آنها روی طرحی برای ایجاد یک محیط سالم و ایمن برای دختران که مطابق احکام و شریعت اسلام باشد کار می‌کنند و این طرح نیز به اسرع وقت تکمیل و مکاتب دخترانه در سراسر افغانستان بازگشایی خواهد شد. با این حال ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، گفته بود که در مناطق پرجمعیت داشتن صنوف جداگانه برای دختران و پسران کافی نیست، بلکه آنها ضرورت به ساختمان جداگانه دارkد که در دستور کار امارت قرار دارد. اما 9 ماه و نیم از این وعده‌ها می‌گذرد و تا هنوز دختران صنوف بالاتر اجازه رفتن به مکتب را از سوی امارت نیافته‌اند. حتی بسیاری از مکاتب دخترانه که دارای ساختمان مجزا هستند و معلم مرد ندارند و قبلا تمام شرایط تعیین‌شده طالبان را تکمیل کرده‌اند، همچنان اجازه بازگشایی نداده‌اند و مقامات طالبان تا هنوز هیچ توضیحی در این مورد ارائه نکرده‌اند.

انتظاری که به سر نیامد

با آغاز سال جدید و با به‌صدادرآمدن زنگ مکاتب با وجود ماه‌ها انتظار و محرومیت دختران مکاتب سنین بالاتر امیدوار به نظر می‌رسید و با شور و شوق تمام برای رفتن به مکتب آمادگی گرفته بودند. در نخستین روزهای بازشدن مکاتب دختران وارد مکاتبشان شدند و اشک شوق ریختند اما اشک‌های شوق دخترکان به زودی به اشک ناامیدی و یأس تبدیل شد و مجبور شدند که دوباره با ریختن اشک مکتب را ترک کنند. هر روزی از زندگی دختران و زنان افغان آبستن از دردها و رنج‌های جدیدی است که پایانی ندارد.

در گفت‌وگویی که با یکی از دختران دانش‌آموز داشتم ناامید به نظر می‌رسید و من این ناامیدی را هنگام گفت‌وگو به‌وضوح در سیما و سخنانش حس کردم. شگوفه دختری از دل کوهپایه‌های دایکندی که صنف هفتم مکتب را پشت سر گذاشته اما بخت یاری نکرده که صنف هشتم را فراگیرد، به گفته خودش از یک خانواده فقیر است که سه برادر دارد و خودش تنها دختر والدینش می‌باشد. پدر شگوفه در زمین‌های زمین‌داران با مزد اندکی کشاورزی می‌کند تا نفقه اهل و عیالش را برساند. او با وجود سختی‌های فراوان اما فرزندانش را حمایت کرده تا درس و تعلیم فراگیرند. به گفته شگوفه آنها در وضعیت بد اقتصادی قرار دارد اما آرزوهای بزرگی در سر داشت که با آمدن طالبان آرزوها و رؤیاهایش را در حال نابودی می‌بیند.

آرزوی آوازخوانی

شگوفه می‌گوید «من می‌خواهم در آینده آوازخوان شوم اما اگر طالبان مانع شود که آوازخوان شده نتانم می‌خواهم خبرنگار شوم». دلیل آوازخوان یا ژورنالیست‌شدن شگوفه را که جویا شدم در پاسخم گفت می‌خواهد درد‌ها و رنج‌هایی که خودش به عنوان یک دختر در افغانستان کشیده را به گوش جهانیان برساند و بسراید. با آنکه شگوفه هنوز در رده سنی نیست که از او توقع داشته باشیم که درکی از درد و رنج داشته باشد اما او با سخنانش درد و رنج را به خوبی بیان می‌کند. به گفته شگوفه او از اینکه نمی‌تواند به مکتب برود احساس بدی دارد و هر روز برای بازگشتن به مکتب لحظه‌شماری می‌کند. او که بین هم‌صنفانش شاگرد دوم صنف خودش است درحالی‌که اشک در چشمانش حلقه زده با تأکید می‌گوید «اگر مکتب باز نشود و دوباره درس خوانده نتانم احساس می‌کنم که می‌میرم من واقعا می‌خواهم درس بخوانم». شگوفه مثل سایر دختران در صورت بازنشدن مکاتب به رویشان نگران ازدواج اجباری و زودرس است، چیزی که با آمدن طالبان برای اکثر دختران تبدیل به کابوس وحشتناکی گردیده است.

مخالفانی که ناپدید می‌شوند

بازنشدن مکاتب برای دختران متوسطه و لیسه در افغانستان با مخالفت‌های شدید داخلی و خارجی روبه‌رو شده است، اما طالبان تا به حال هیچ پاسخ قناعت‌بخشی ارائه نکرده‌اند. در آخرین موردی که فعالان حقوق زن در کابل خواستار بازگشایی مکاتب و لغو فرمان‌های زن‌ستیزانه طالبان شدند، با شعار «یک روز به مکتب نرفتن، صد روز بی‌سوادماندن» و «فقر را از جامعه حذف کنید نه زنان را» با خشونت شدید از سوی طالبان مواجه شدند. به گفته اشتراک‌کنندگان، طالبان خبرنگارانی را که برای پوشش خبری در ساحه آمده بودند، به شدت لت و کوب، معترضان را با شلیک‌های هوایی از ساحه پراگنده و تعدادی را با خودشان بردند که از سرنوشتشان تا اکنون هیچ خبری نیست. با این حال چندی پیش تصاویری از دانش‌آموزان مکاتب دخترانه در بلخ منتشر شد که با پوشش مشخصی که به نظر می‌رسید یونیفورم تعیین‌شده برای دختران از سوی امارت است، در صفحات اجتماعی منتشر شده بود که خبری از بازشدن مکاتب دخترانه در ولایت بلخ می‌داد که از سوی برخی از کاربران اجتماعی مورد انتقاد قرار گرفته بود و اکثر کاربران از هوای گرم و سوزان بلخ یاد کرده و گفته بودند که پوشش سراپا سیاه و بلند با روبند در این هوای سوزان برای دختران زجردهنده است و امارت باید  در این مورد تجدید نظر کند.