دانش شناخت منابع آب پیچیدگی‌های زیادی دارد

ترس و نگرانی از کاهش منابع آب فرصتی است تا با برنامه‌ریزی علمی مدیریت منابع آب کشور را سامان بخشیم، ولی این به آن معنی نیست که برخی از رسانه‌ها کاهش منابع آب کشور را چنان بزرگ‌نمایی کرده‌اند که گویی حیات در ایران در حال ازبین‌رفتن است. شوربختانه برخی از کارشناسان هم با کلی‌گویی به تحلیل‌های نادرست و واهی پرداخته‌اند و با واژه‌های احساسی و غیرعلمی از آن به‌عنوان مرگ زمین نام برده‌اند. شکی نیست که قطره‌قطره‌های آب در کشور ما ارزش بسیار زیادی دارد و از همین امروز باید در مدیریت مصرف آن نهایت تلاش و دقت لازم بشود، ولی اینکه برخی رسانه‌ها خبر از نابودی حیات در 20 سال آینده در ایران داده‌اند توهمی بیش نیست و عنوان‌کردن این‌گونه سخنان افسانه‌ای ناشی از ناآگاهی آنهاست. سرزمین ایران هیچ‌گاه به‌خاطر کم‌آبی نخواهد مرد، ولی دلالان صنعت آب به دنبال افسانه‌سازی هستند تا واردات آب از سایر کشورها را توجیه کنند و بتوانند با تجارت هنگفت منابع آب وارداتی سود کلانی را به جیب بزنند. همچنین برخی دیگر از سودجویان به دنبال این هستند تا واردات آب مجازی را توجیه کنند. آب مجازی چیزی نیست جز واردات محصولات کشاورزی که به دنبال آن وابستگی بدون قیدوشرط نان و غذای مردم به آن‌سوی مرزها را در پی خواهد داشت و با این کار علاوه بر وابستگی غذای مردم، نسل کشاورزی و کشاورزان برای همیشه برچیده خواهد شد. مرگ واقعی این سرزمین زمانی فرا خواهد رسید که کشاورزی کشور با همین جوسازی‌ها و هیاهوهای غیرکارشناسی تعطیل یا تضعیف شود. به‌تازگی هیئت محترم دولت مجوز مطالعه و بهره‌برداری از منابع آب ژرف را تصویب کرده است؛ کاری که باید سال‌ها قبل از این انجام می‌شد. مصوبه اخیر دولت فرصت مغتنم و ارزشمندی برای سامان‌بخشی مدیریت منابع آب کشور است. بدون‌شک باید از این اقدام کارشناسی و ضروری برای مطالعه و آگاهی از منابع آب ژرف کشور به‌درستی استفاده شود. منابع آب ژرف از ذخایر استراتژیک این سرزمین هستند که باید مطالعه شوند و در آن صورت با آگاهی از میزان منابع آب زیرزمینی تعریف درستی از بیلان آبی کشور به دست خواهیم آورد. علاوه‌برآن باید ظرفیت و پتانسیل سایر منابع آب در کشور نیز در کنار مطالعه منابع آب ژرف مورد بررسی دقیق و جدی قرار گیرند؛ منابعی از جمله ظرفیت بهره‌برداری از پساب‌ها، آب‌شیرین‌کن‌ها، انتقال آب و احیای دریاچه‌های خشکیده به منظور ایجاد تغییرات اقلیمی و افزایش رطوبت هوا، مدیریت مصرف منابع آب، تغییر الگوی کشت و بهره‌برداری از سیستم‌های آبیاری بهینه، همه‌و‌همه باید با دقت و بر اساس شرایط بومی کشور مورد مطالعه و کنکاش قرار گیرند و در سهم سرانه آب مصرفی در جای‌جای این سرزمین به‌تبع شرایط هر منطقه از این منابع در جای خود به‌درستی استفاده شود. اتفاقا، ناآگاهی از وجود انواع منابع آب باعث شده منابع آب سطحی یا منابع آب زیرزمینی کم‌ژرفا به‌عنوان آسان‌ترین ذخایر آبی در هر منطقه مورد بهره‌برداری قرار گیرند و سایر منابع به فراموشی سپرده شوند و این موضوع عدم تعادل در برداشت از منابع آب کشور را در پی داشته است. آب موجود در پهنه‌های گسلی، منابع آب ژرف تجدیدپذیر و ارزشمندی را در کشور ما شکل داده که تفاوت‌های اساسی با منابع آب فسیلی دارند. منابع آب ژرف فسیلی که در کشورهایی از جمله عربستان و لیبی بهره‌برداری شدند، از جمله منابع آب ژرف تجدیدناپذیر هستند، حال آنکه منابع آب ژرف جاری در پهنه‌های گسلش کشور ما از جمله منابع آب ژرف تجدیدپذیر هستند و با پهنه‌بندی این ذخایر استراتژیک می‌توان بخش بزرگی از نیاز آبی کشور را تأمین کرد.

* دانشیار ژئوفیزیک دانشگاه پیام نور تهران

ترس و نگرانی از کاهش منابع آب فرصتی است تا با برنامه‌ریزی علمی مدیریت منابع آب کشور را سامان بخشیم، ولی این به آن معنی نیست که برخی از رسانه‌ها کاهش منابع آب کشور را چنان بزرگ‌نمایی کرده‌اند که گویی حیات در ایران در حال ازبین‌رفتن است. شوربختانه برخی از کارشناسان هم با کلی‌گویی به تحلیل‌های نادرست و واهی پرداخته‌اند و با واژه‌های احساسی و غیرعلمی از آن به‌عنوان مرگ زمین نام برده‌اند. شکی نیست که قطره‌قطره‌های آب در کشور ما ارزش بسیار زیادی دارد و از همین امروز باید در مدیریت مصرف آن نهایت تلاش و دقت لازم بشود، ولی اینکه برخی رسانه‌ها خبر از نابودی حیات در 20 سال آینده در ایران داده‌اند توهمی بیش نیست و عنوان‌کردن این‌گونه سخنان افسانه‌ای ناشی از ناآگاهی آنهاست. سرزمین ایران هیچ‌گاه به‌خاطر کم‌آبی نخواهد مرد، ولی دلالان صنعت آب به دنبال افسانه‌سازی هستند تا واردات آب از سایر کشورها را توجیه کنند و بتوانند با تجارت هنگفت منابع آب وارداتی سود کلانی را به جیب بزنند. همچنین برخی دیگر از سودجویان به دنبال این هستند تا واردات آب مجازی را توجیه کنند. آب مجازی چیزی نیست جز واردات محصولات کشاورزی که به دنبال آن وابستگی بدون قیدوشرط نان و غذای مردم به آن‌سوی مرزها را در پی خواهد داشت و با این کار علاوه بر وابستگی غذای مردم، نسل کشاورزی و کشاورزان برای همیشه برچیده خواهد شد. مرگ واقعی این سرزمین زمانی فرا خواهد رسید که کشاورزی کشور با همین جوسازی‌ها و هیاهوهای غیرکارشناسی تعطیل یا تضعیف شود. به‌تازگی هیئت محترم دولت مجوز مطالعه و بهره‌برداری از منابع آب ژرف را تصویب کرده است؛ کاری که باید سال‌ها قبل از این انجام می‌شد. مصوبه اخیر دولت فرصت مغتنم و ارزشمندی برای سامان‌بخشی مدیریت منابع آب کشور است. بدون‌شک باید از این اقدام کارشناسی و ضروری برای مطالعه و آگاهی از منابع آب ژرف کشور به‌درستی استفاده شود. منابع آب ژرف از ذخایر استراتژیک این سرزمین هستند که باید مطالعه شوند و در آن صورت با آگاهی از میزان منابع آب زیرزمینی تعریف درستی از بیلان آبی کشور به دست خواهیم آورد. علاوه‌برآن باید ظرفیت و پتانسیل سایر منابع آب در کشور نیز در کنار مطالعه منابع آب ژرف مورد بررسی دقیق و جدی قرار گیرند؛ منابعی از جمله ظرفیت بهره‌برداری از پساب‌ها، آب‌شیرین‌کن‌ها، انتقال آب و احیای دریاچه‌های خشکیده به منظور ایجاد تغییرات اقلیمی و افزایش رطوبت هوا، مدیریت مصرف منابع آب، تغییر الگوی کشت و بهره‌برداری از سیستم‌های آبیاری بهینه، همه‌و‌همه باید با دقت و بر اساس شرایط بومی کشور مورد مطالعه و کنکاش قرار گیرند و در سهم سرانه آب مصرفی در جای‌جای این سرزمین به‌تبع شرایط هر منطقه از این منابع در جای خود به‌درستی استفاده شود. اتفاقا، ناآگاهی از وجود انواع منابع آب باعث شده منابع آب سطحی یا منابع آب زیرزمینی کم‌ژرفا به‌عنوان آسان‌ترین ذخایر آبی در هر منطقه مورد بهره‌برداری قرار گیرند و سایر منابع به فراموشی سپرده شوند و این موضوع عدم تعادل در برداشت از منابع آب کشور را در پی داشته است. آب موجود در پهنه‌های گسلی، منابع آب ژرف تجدیدپذیر و ارزشمندی را در کشور ما شکل داده که تفاوت‌های اساسی با منابع آب فسیلی دارند. منابع آب ژرف فسیلی که در کشورهایی از جمله عربستان و لیبی بهره‌برداری شدند، از جمله منابع آب ژرف تجدیدناپذیر هستند، حال آنکه منابع آب ژرف جاری در پهنه‌های گسلش کشور ما از جمله منابع آب ژرف تجدیدپذیر هستند و با پهنه‌بندی این ذخایر استراتژیک می‌توان بخش بزرگی از نیاز آبی کشور را تأمین کرد.

* دانشیار ژئوفیزیک دانشگاه پیام نور تهران