کامچا تکا
بزرگ‌ترین زلزله دهه اخیر که تلفاتی از آن گزارش نشد
زلزله روز چهارشنبه ۸ مرداد ۱۴۰۴ با بزرگای ۸.۷ که به زلزله کامچاتکا معروف است، یک زلزله مگاتراست محسوب می‌شود که به‌عنوان بزرگ‌ترین زلزله‌های ثبت‌شده کره زمین است. زلزله‌های مگاتراست زمانی رخ می‌دهند که یک ورقه زمین‌ساختی به زیر ورقه دیگر رانده شده باشد؛ پدیده‌ای که به‌عنوان فرورانش شناخته می‌شود.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
زلزله روز چهارشنبه ۸ مرداد ۱۴۰۴ با بزرگای ۸.۷ که به زلزله کامچاتکا معروف است، یک زلزله مگاتراست محسوب می‌شود که به‌عنوان بزرگ‌ترین زلزله‌های ثبت‌شده کره زمین است. زلزله‌های مگاتراست زمانی رخ می‌دهند که یک ورقه زمین‌ساختی به زیر ورقه دیگر رانده شده باشد؛ پدیده‌ای که به‌عنوان فرورانش شناخته می‌شود. زلزله کامچاتکا ۳۰ جولای ۲۰۲۵ در محل فرورانش ورقه اقیانوس آرام زیر ورقه آمریکای شمالی در ساحل کامچاتکا رخ داد. کامچاتکا و خاور دور روسیه روی حلقه آتش اقیانوس آرام قرار دارند؛ منطقه‌ای از نظر زمین‌شناختی فعال که مستعد زلزله و فوران‌های آتشفشانی است. این زلزله در جایی رخ داده است که به‌عنوان «گسل مگاتراست» شناخته می‌شود، جایی که ورقه سنگین‌تر و متراکم‌تر اقیانوس آرام به زیر ورقه سبک‌تر آمریکای شمالی رانده می‌شود.
این زلزله در امتداد گسل مگاتراست کوریل-کامچاتکا (بخشی از گودال کوریل-کامچاتکا)، رخ داده است. تخمین زده می‌شود که منطقه گسیختگی زلزله ۲۰۲۵، پهنه‌ای به وسعت ۳۹۰ کیلومتر در ۱۴۰ کیلومتر باشد که با گسلش معکوس کم‌‌ژرفای معمول این مرز فرورانش سازگار است. نرخ هم‌گرایی تخمینی در این پهنه ۷۷ تا ۹۰ میلی‌متر در سال است. زلزله در بخش کم‌‌ژرفای رابط فرورانش بین ورقه اقیانوس آرام و خردورقه -بلوک- اوخوتسک رخ داد. حرکات شدید زمین در سراسر شرق کامچاتکا، به‌ویژه در پتروپاولوفسک-کامچاتسکی (حدود ۱۳۶ کیلومتر غرب شمال غربی از مرکز زلزله) احساس شد.
حل سازوکار ژرفی گسل برای زلزله 30 جولای 2025 کامچاتکا گسلش راندگی کمژرفا را نشان می‌دهد که با گسیختگی مگاتراست در امتداد منطقه فرورانش کوریل-کامچاتکا سازگار است و حرکت فشاری معمول رویدادهای پهنه فرورانش را تأیید می‌کند. جهت گسل و جهت لغزش با رویدادهای مگاتراست تاریخی در منطقه، از‌جمله زلزله -پیش‌لرزه- 20 جولای 2025 با بزرگای ۷.۴ سازگار است که تقریبا 60 کیلومتر جنوب غربی کانون زلزله ۳۰ جولای در ژرفای مشابه رخ داد. آن رویداد قبلی احتمالا بخش قفل‌شده سطح مشترک فرورانش را بی‌ثبات کرده و در نتیجه بر زمان‌بندی و آغاز رویداد 30 جولای اثر گذاشته است.
پهنه گسیختگی حدود ۴۵۰ کیلومتر طول و حدود صد کیلومتر پهنا داشت و مدت‌زمان گسیختگی در آخرین مدل‌سازی حدود چهار دقیقه -۲۴۰ ثانیه- برآورد شد. حداکثر لغزش روی صفحه گسل از حدود دو متر در نزدیکی شروع گسیختگی تا حدود ۱۰ متر تقریبا سه دقیقه پس از شروع گسیختگی و در بخش‌های بسیار کمژرفا بود. جهت گسترش گسیختگی نیز از ژرفا به سطح در صفحه گسل و از شمال شرق به سمت جنوب غرب در راستای گسل بود. به‌همین‌دلیل بیشترین دامنه‌های گسیختگی در جهت دریا -و نه به سمت شبه‌جزیره کامچاتکا بوده است. این موضوع هم به توسعه بیشترین جابه‌جایی‌ها به سمت وسط اقیانوس -خالی از سکنه- کمک کرده و به‌این‌ترتیب به جابه‌جایی کمتر در سمت ساحل کامچاتکا کمک کرده است. به‌همین‌ترتیب بیشینه ارتفاع آب سونامی در جهت اقیانوس -و نه ساحل کامچاتکا- رخ داده است. بیشینه مقدار بالاآمدن بخش روی صفحه گسل در نزدیک ساحل کامچاتکا حدود ۵ تا ۱۵ متر و در نزدیکی رسیدن گسیختگی به کف دریا حدود ۲۵ تا ۲۸ متر بوده است.
کانون زلزله تقریبا در ۴۵ تا ۶۰ کیلومتر از ساحل شرقی کامچاتکا بود که با شهر پتروپاولوفسک-کامچاتسکی هم‌مرز است. منطقه گسیختگی در نزدیکی مرز اقیانوس آرام و تقریبا ۵۰ تا ۷۰ کیلومتر از نزدیک‌ترین سکونتگاه‌های ساحلی مانند ویلوچینسک و یلیزوو قرار داشت. خط ساحلی آسیب‌دیده، حاشیه شرقی شبه‌جزیره را در بر می‌گیرد و رو به حوضه کوریل و دریای برینگ قرار دارد.
دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، پس از این رخداد نبود تلفات جانی و خسارات عمده در منطقه را به ساخت‌وسازهای قوی ساختمان‌ها و آمادگی مردم محلی و عملکرد درست سامانه هشدار نسبت داد. در شهر سورو-کوریلسک، واقع در جزایر کوریل، زلزله بیش از ۹۰ درصد دودکش‌ها را واژگون کرد. تصاویر ویدئویی وزارت بهداشت منطقه، تیمی از پزشکان در پتروپاولوفسک-کامچاتسکی را نشان می‌داد که زلزله اتاق عمل آنها را می‌لرزاند و در حال انجام عمل جراحی هستند. دوربین‌های مداربسته نشان می‌دهد که پزشکان با استفاده از دستان خود سعی در ثابت نگه‌داشتن بیمار و تجهیزات خود داشته‌اند.
پس از این زلزله بلافاصله با توجه به خطر بالقوه سونامی در ژاپن، کانادا و ایالات متحده، هشدارهای سونامی به‌سرعت منتشر شد و میلیون‌ها نفر، از‌جمله کل ساحل غربی ایالات متحده را تحت پوشش قرار داد. در سواحل روسیه نیز هیچ گزارشی از مرگ‌و‌میر نرسید. انرژی سونامی به طور متقارن توزیع نمی‌شود و سونامی با شتاب مشابه در تمام جهات به سمت بیرون حرکت نمی‌کند، زیرا گسل‌ها در یک خط مستقیم پاره نمی‌شوند. حرکت کف دریا نیز به طور یکنواخت و در یک جهت اتفاق نمی‌افتد.
هشدارهای اولیه فقط بر‌اساس اندازه و مکان تخمینی منبع هستند، اما این به‌تنهایی تعیین نمی‌کند که چه مقدار آب جابه‌جا می‌شود یا امواج کجا متمرکز می‌شوند. برای پیش‌بینی دقیق اثرات، دانشمندان باید بدانند که گسل چقدر لغزش داشته، در کدام منطقه و چقدر به گودال نزدیک بوده است. و این اطلاعات معمولا یک یا دو ساعت پس از ظهور امواج سونامی جمع‌آوری می‌شود.
بنابراین زلزله کامچاتکا ۳۰ جولای ۲۰۲۵ از بهترین سناریوهای زلزله بود که داده‌های فراوان ایجاد کرد ولی کشته‌ای نداشت. منطقه نزدیک به کانون زلزله در شبه‌جزیره کامچاتکا آسیب دید، ولی جمعیت کمی در آن ساکن بودند. ویدئویی از شهر سورو-کوریلسک، در جزیره‌ای درست در نزدیکی این شبه‌جزیره، نشان می‌دهد که یک ساختمان تخریب شده است. بلندترین امواج سونامی در جهت وسط اقیانوس ایجاد شد و بیشترین دامنه جابه‌جایی ناشی از زلزله و تغییر مکان گسله همه به سمت وسط اقیانوس بود، همه این عوامل بدون تلفات بودن و خسارت محدود این رخداد کمک کرد. امواج سونامی در ساحل روسیه به ارتفاع پنج متر رسید، در هاوایی امواجی تا ۱.۷ متر ثبت شد، درحالیکه بزرگ‌ترین امواج ثبت‌شده در ژاپن ۱.۳ متر بوده است ولی در سواحل کالیفرنیا به نیم تا یک متر ارتفاع و در جنوب کالیفرنیا حتی کمتر هم بود.
از نظر امواج مخرب سونامی بزرگای زلزله مهم است، اما ارتفاع امواج سونامی بیشتر به این مربوط می‌شود که چه مقدار از آن آب جابه‌جا شده و انرژی به چه جهتی به سمت خط ساحلی یا در جهت مخالف آن بوده است. توالی پس‌لرزه‌ها با افزایش فعالیت آتشفشانی در منطقه مرتبط دانسته شد. بیش از صد پس‌لرزه با بزرگای ۵.۰ و چند مورد از ۶.۰ فراتر رفت. از اواسط سپتامبر ۲۰۲۵، ۱۶ پس‌لرزه در یک دوره ۲۴ساعته گزارش شد که قوی‌ترین آنها به ۵.۲ رسید. بزرگ‌ترین پس‌لرزه تا به امروز، زلزله‌ای با بزرگای ۷.۴ بود که در ۱۳ سپتامبر ۲۰۲۵ رخ داد. آتشفشان کلیوچفسکایا، اندکی پس از زلزله ۸.۸ شروع به فوران کرد. در حدود ۴۵۰ کیلومتری شمال مرکز منطقه از بلندترین آتشفشان‌های جهان است. درحالیکه این آتشفشان از قبل نشانه‌هایی از ناآرامی نشان داده بود، احتمالا زلزله فوران را تشدید کرده است. پس از زلزله اصلی، سلسله‌ای از آتشفشان‌ها شروع به فوران کرد. مهم‌ترین رویداد، فوران آتشفشان کراشنینیکوف بود که تخمین زده می‌شود ۴۵۰ تا ۶۰۰ سال خاموش بوده است. این فوران تاریخی با زلزله مرتبط دانسته شده، زیرا لرزش‌های لرزه‌ای ممکن است سیستم ماگمای آتشفشان را مختل کرده و باعث وقوع این رویداد شده باشد.
آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
