پروتکل‌های جهانی خبرنویسی در دوران جنگ؛ میان حقیقت، امنیت و مسئولیت اجتماعی
خبرنگاری در دوران جنگ، از حساس‌ترین و پرچالش‌ترین شاخه‌های روزنامه‌نگاری است؛ حوزه‌ای که در آن خبرنگار باید میان حق مردم برای دانستن، الزامات امنیتی و ملاحظات انسانی تعادل برقرار کند.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
خبرنگاری در دوران جنگ، از حساس‌ترین و پرچالش‌ترین شاخه‌های روزنامه‌نگاری است؛ حوزه‌ای که در آن خبرنگار باید میان حق مردم برای دانستن، الزامات امنیتی و ملاحظات انسانی تعادل برقرار کند. به همین دلیل بسیاری از نهادهای بین‌المللی، سازمان‌های رسانه‌ای و کنوانسیون‌های حقوق‌بشری، مجموعه‌ای از پروتکل‌ها و دستورالعمل‌ها را برای خبرنویسی در زمان جنگ تدوین کرده‌اند.
۱. اصل صحت و دقت
(Accuracy & Verification)
در زمان جنگ، فضای انتشار شایعه، پروپاگاندا و اطلاعات نادرست بسیار گسترده است. پروتکل‌های حرفه‌ای بر این اصل تأکید دارند که خبرنگار موظف است پیش از انتشار هر خبر، صحت آن را از منابع متعدد و قابل اعتماد تأیید کند. سازمان‌هایی مانند
Society of Professional Journalists و BBC Editorial Guidelines صراحتا بر دو منبع مستقل برای تأیید اطلاعات جنگی تأکید می‌کنند.
۲. بی‌طرفی و پرهیز از جانب‌داری
(Impartiality)
خبرنگار نباید به بازوی تبلیغاتی یکی از طرف‌های درگیر تبدیل شود. حتی در شرایطی که فشارهای ملی یا سیاسی وجود دارد، رعایت توازن در پوشش دیدگاه‌ها و روایت‌های طرفین، بخشی از تعهد حرفه‌ای است. راهنمای
Reuters Handbook of Journalism تأکید می‌کند که زبان خبر باید از واژگان ارزش‌گذارانه و تحریک‌آمیز پرهیز کند.
۳. رعایت امنیت نیروها و غیرنظامیان (Operational Security)
یکی از مهم‌ترین پروتکل‌ها، انتشار نیافتن جزئیاتی است که می‌تواند امنیت نیروهای نظامی یا غیرنظامیان را به خطر بیندازد. این اصل در Geneva Conventions Additional Protocol I نیز منعکس شده است. به‌عنوان مثال، مکان دقیق یگان‌ها، برنامه عملیات یا مسیرهای تخلیه نباید در زمان واقعی منتشر شود.
۴. حفاظت از کرامت انسانی و منع انتشار محتوای تکان‌دهنده بدون ضرورت (Human Dignity)
انتشار تصاویر اجساد، زخمی‌ها یا زندانیان جنگی تنها در صورتی مجاز است که ارزش خبری آن بسیار بالا و بدون جایگزین باشد و حتی در آن حالت نیز باید کرامت فردی رعایت شود.
International Federation of Jour
(nalists (IFJ تأکید دارد که خبرنگار باید از تبدیل رنج انسانی به «نمایش رسانه‌ای» خودداری کند.
۵. شفافیت در منابع و محدودیت‌ها (Transparency)
در بسیاری از مناطق جنگی، خبرنگاران «ضمیمه» یا همراه نیروهای نظامی می‌شوند. پروتکل‌های اخلاقی ایجاب می‌کند که خبرنگار این وابستگی یا محدودیت در دسترسی به اطلاعات را با شفافیت به مخاطب اعلام کند تا خواننده بتواند درک دقیقی از بافت و شرایط گزارش داشته باشد.
۶. توجه به اثرات روانی خبر
(Psychological Impact)
انتشار اخبار جنگی می‌تواند اثرات روانی گسترده بر افکار عمومی بگذارد. برخی پروتکل‌ها مانند
Dart Center for Journalism & Trauma Guidelines توصیه می‌کنند که خبرنگاران در انتخاب تیتر، تصویر و زاویه روایت، از ایجاد وحشت غیرضروری یا نفرت‌پراکنی پرهیز کنند.
۷. مسئولیت اجتماعی و زمینه‌سازی برای صلح (Social Responsibility)
برخی اسناد بین‌المللی مانند UNESCO’s Charter on Media and Conflict، بر نقش رسانه در کاهش تنش‌ها و تسهیل گفت‌وگو تأکید دارند. این به معنای سانسور نیست، بلکه دعوت به انتخاب روایت‌هایی است که به درک متقابل و کاهش خشونت کمک کند. در نهایت، خبرنویسی در دوران جنگ، آزمونی برای حرفه‌ای‌گری و وجدان خبرنگار است. رعایت پروتکل‌های جهانی نه‌تنها به حفاظت از جان انسان‌ها کمک می‌کند، بلکه اعتماد عمومی به رسانه را حفظ کرده و مانع از آن می‌شود که خبر، به ابزاری برای تشدید درگیری و نفرت بدل شود.
آخرین اخبار روزنامه را از طریق این لینک پیگیری کنید.
