گزارشی از نشست آیین ایرانی با درون‌مایه پاسداشت زبان پارسی و سخن از حکیم ابوالقاسم فردوسی در تبریز

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

دیدار ماه

 بنیاد پژوهشی شهریار تبریز با همکاری مجموعه فرهنگی هنگام، نشست آیین ایرانی خود با سرنویس «دیدار ماه ۱» را برگزار کرد. این نشست از ساعت ۱۹ شنبه ۱٠ خرداد ۱۴٠۴ با دیدار و سخنرانی حسن انوری، توفیق سبحانی و محمدرضا نصیری برگزار شد. چنگیز مولایی نیز‌ در سخنانی کوتاه، به تشریح چند مطلب مهم پرداخت. در آغاز، حسین مهرنگ، دبیر نشست، این‌گونه به معرفی سخنرانان پرداخت: دکتر «حسن انوری» اسطوره دستورنویسی و لغت‌نویسی است. هنوز هم دقیق‌ترین کتاب دستور زبان فارسی متعلق به ایشان است. دکتر «توفیق سبحانی» در مولوی‌شناسی و شمس‌شناسی، هم نفر اول و هم نفر دوم است؛ باید دنبال نفر سوم بگردیم. دکتر «محمدرضا نصیری» دارای جایزه طلایی ادبیات فارسی در شبه‌قاره هند است.

توفیق سبحانی: محمدعلی فروغی پیام‌آور شاهنامه است

سبحانی در ادامه، بخشی از مقاله محمدعلی فروغی درباره شاهنامه را خواند: «امروز دیگر آن افسانه مجعولی که فردوسی شاهنامه را به سفارش محمود غزنوی سروده، به‌کلی باطل شده‌ و شبهه‌ای نمانده است که حکیم طوس، دست‌کم ۲۰ سال پیش از رسیدن محمود به فرمانروایی کار عظیم خود را آغاز کرده است. همچنان که در هزار سال گذشته شاهنامه به‌مثابه سلاح مؤثری در دست ایرانیان برای حفظ موجودیت و استقلال خویش بود، بعد از این نیز چنین خواهد بود. آزادگان ایرانی همواره در تلخ‌ترین و تاریک‌ترین روزها با خواندن شاهنامه چراغ امید را در دل‌های خود روشن نگه داشته‌اند. شاهنامه فردوسی نیرومندترین و کارسازترین سلاح فرهنگی ما ایرانیان است». سبحانی در پایان افزود: «این مقاله به نظر من یکی از بهترین مقاله‌هایی است که درباره حلاجی شاهنامه تهیه شده است». در ادامه، حسین مهرنگ، دبیر نشست،‌ از حسن انوری پرسید «با وجود لغت‌نامه‌های دهخدا و معین و فرهنگ‌های دیگر، انگیزه شما برای نوشتن (فرهنگ سخن) چه بود؟» و حسن انوری پاسخ داد: «بعد از درگذشت دهخدا، زبان فارسی خیلی گسترش پیدا کرده است. بسیاری از لغات وارد زبان فارسی شده که در دهخدا نیست. معین هم تا حدی همین‌طور است. ما سعی کرده‌ایم فرهنگی بنویسیم که هم فرهنگ روز باشد، هم فرهنگی دارای متُد‌. دکتر معین متأسفانه بیمار شد و نتوانست فرهنگ خود را آن‌چنان که می‌خواست به پایان برساند. ما سعی کرده‌ایم این کمبودها را جبران کنیم». حسن انوری همچنین درباره «اتهام مربوط به پول‌گرفتن فردوسی از سلطان محمود برای سرایش شاهنامه» گفت: «برخی‌ها می‌گویند فردوسی با سلطان محمود قرار گذاشته تا برای نوشتن هر بیت از شاهنامه یک دینار پول بگیرد؛ این حرف‌ها دروغ محض است! آیا شما‌ (‌حاضران) حاضرید یک کتاب بنویسید که ۳۰ سال بعد حق‌التألیف بگیرید؟! قطعا کسی که ‌چنین کاری ‌بکند، احمق است! فردوسی احمق نبود. اصلا به لحاظ تاریخی هم درست در‌نمی‌آید که بگوییم فردوسی با سلطان محمود قرارداد بسته بود». ‌محمدرضا نصیری نیز گفت: «‌اگر خدمات استادان ترک‌زبان به زبان فارسی از‌جمله تألیف «فرهنگ سخن» حسن انوری نبود، یک بخش از آن کار مجهول می‌ماند. شاهنامه تصحیح‌شده توسط دکتر توفیق سبحانی را که خواندم، دیدم‌ ۹۱ بار واژه هند و ۴۳ بار هندوان آمده است؛ این نشان می‌دهد‌ در آن زمان، زبان فارسی چه گسترش فراوانی داشته و جایگاه فردوسی در آن حوزه چقدر بزرگ بود». چنگیز مولایی نیز در این نشست بیان کرد: «‌دیدار سلطان محمود غزنوی با فردوسی دروغ است! دروغ است! دروغ است! سه بار به تأکید تمام می‌گویم. قبل از آنکه سلطان محمود به قدرت برسد، فردوسی شاهنامه را تمام کرده بود (تحریر اول شاهنامه)». چنگیز مولایی در ادامه با اشاره به «جایگاه تاریخی و طبیعی زبان فارسی به‌عنوان زبان ملی ایرانیان»، گفت: «‌برخلاف موجی که توسط برخی‌ها در جامعه ما به وجود آمده، زبان فارسی با هیچ‌یک از زبان‌های رایج در مناطق مختلف ایران ‌تضاد و برخوردی ندارد. زبان فارسی علق به قوم خاصی نیست و در بین تمام اقوام و قبایل و تیره‌های ایرانی به‌عنوان زبان مشترک استفاده می‌شود. هیچ‌کس‌ خاقانی، نظامی گنجوی و... را مجبور نکرده بود‌ به زبان فارسی بنویسند، بلکه زبان فارسی زبان رسمی و مشترک همه ایرانیان بود و همه از این زبان به‌عنوان یک زبان مشترک استفاده می‌کردند. مسئله تقابل قومیت تا دوره قاجار در ایران هیچ معنا و مفهومی نداشته است. عده‌ای گاهی نمی‌توانند به مسئله‌ای پاسخ دهند؛ بنابراین‌‌ بلافاصله آن را متوجه یکی از سلسله‌ها می‌کنند. اگر به تاریخ نگاه کنیم، مسائل و اختلافات قومیتی در دوره رضاشاه را همسایگان ایران به وجود آورده‌اند. همان همسایه بود که برای ما فتنه آذربایجان را به وجود آورد. بعدها هم که هیچ طرفی -از ‌فتنه انداختن و تفرقه‌‌انداختن بین ملت ایران- ‌نبست، شروع کرد به ایجاد تقابل و تفرقه زبانی و دم‌زدن از زبان مادری و از این قبیل مسائل. برای اینکه از این نفاق‌ها ‌دور باشیم، بهتر است ‌هویت و ملیت خودمان را بشناسیم. زبان فارسی، زبان مشترک همه ما ایرانیان است».