پیروزی ناوروتسکی؛ لهستان بر سر دوراهی هویت و سیاست

شرق: انتخابات ریاست‌جمهوری لهستان با پیروزی میلی‌متری کارول ناوروتسکی، ملی‌گرای راست‌گرا و بوکسور سابق، عملا یک زلزله سیاسی در این کشور و فراتر از آن در اتحادیه اروپا به راه انداخت. ناوروتسکی، مورخ ۴۲‌ساله و تحسین‌گر دونالد ترامپ، توانست با ۵۰.۸۹ درصد آرا در برابر رافائو تشاسکوفسکی، شهردار لیبرال ورشو و متحد دولت دونالد تاسک، نخست‌وزیر فعلی و چهره برجسته اتحادیه اروپا، پیروز شود.

این پیروزی در زمینه‌ای رخ داد که جامعه لهستان بیش از هر زمان دیگری دوقطبی شده است؛ یک سوی آن مدافعان ارزش‌های سنتی، استقلال بیشتر از بروکسل و مخالفت با اصلاحات اجتماعی، و سوی دیگر حامیان تقویت پیوند با اروپا، تسهیل در حقوق اجتماعی و حرکت به سوی لیبرالیسم سیاسی است. همین تضاد، انتخابات امسال را به رقابتی نمادین میان دو نگاه به آینده کشور بدل کرد.

برای دولت تاسک، نخست‌وزیر لهستان و رئیس پیشین شورای اروپا که با وعده بازگرداندن لهستان به مدار اروپا روی کار آمد، شکست در این انتخابات ضربه‌ای جدی به امید اصلاحات اجتماعی و نزدیکی کامل به اتحادیه اروپا بود. ناوروتسکی که مورد حمایت حزب راست‌گرای «قانون و عدالت» (PiS) و رئیس‌جمهور پیشین آندژی دوداست، عملا توانایی وتوی هرگونه قانون مترقی را دارد و توازن قدرت را در ساختار سیاسی لهستان به چالش می‌کشد. اختیارات ریاست‌جمهوری، به‌ویژه در وتوی قوانین، می‌تواند اصلاحاتی مانند حق سقط جنین، حقوق اقلیت‌های جنسی و مدرن‌سازی دستگاه قضائی را برای سال‌ها متوقف کند.

بازگشت موج راست‌گرایی در شرق اروپا

پیروزی ناوروتسکی صرفا یک رخداد داخلی نیست، بلکه نشانه‌ای از بازگشت یا دست‌کم پایداری جریان راست‌گرای ملی‌گرا در اروپای مرکزی و شرقی است. از یک سو موج تبریک‌های مقامات و احزاب راست‌گرای منطقه از‌ جمله ویکتور اوربان، نخست‌وزیر مجارستان و رهبران محافظه‌کار رومانی و چک، از سوی دیگر خوشحالی ضمنی کاخ سفیدِ دوران ترامپ و استقبال از این پیروزی، نشان می‌دهد که جهت‌گیری‌های لهستان همچنان مناقشه‌برانگیز خواهد بود. برخلاف آرزوی بروکسل برای لهستانی منسجم با هنجارهای اتحادیه اروپا، انتظار می‌رود دولت جدید تنش‌ها بر سر اصلاحات قضائی و اجتماعی را شدت بخشد. این شرایط می‌تواند باز هم پرونده‌های حقوقی و کشمکش‌های مالی میان ورشو و بروکسل را فعال کند و لهستان را در وضعیتی نیمه‌منزوی در اتحادیه  نگه دارد.

جایگاه لهستان در بحران اوکراین نیز بی‌تأثیر از نتیجه انتخابات نمانده است. ناوروتسکی با دیده‌ تردید به چشم‌انداز عضویت اوکراین در اتحادیه اروپا و ناتو می‌نگرد و صراحتا اعلام کرده در مقام ریاست‌جمهوری چنین عضویتی را تأیید نمی‌کند؛ چون می‌ترسد لهستان به واسطه تعهدات ناتو به تقابل مستقیم با روسیه کشیده شود. همچنین او وعده داده مزایا و خدمات اجتماعی به پناه‌جویان اوکراینی را کاهش خواهد داد؛ رویکردی که به نارضایتی در کی‌یف دامن زده است. در مقابل، تشاسکوفسکی الحاق اوکراین به ناتو را کلید امنیت لهستان می‌داند و نگاه رو به آینده‌تری درباره نظم اروپایی دارد.