شکست آتش‌بس و موج تازه خشونت در جنوب سوریه
سوریه در تقاطع بحران
در روزهای اخیر، جنوب سوریه و به‌ویژه شهر سویدا، بار دیگر به کانون بحرانی تازه میان حکومت جدید سوریه، گروه‌های مسلح دروزی و اسرائیل تبدیل شده؛ رخدادی که نه‌تنها مناسبات داخلی سوریه، بلکه معادلات منطقه‌ای و حتی روند عادی‌سازی روابط را نیز تحت‌الشعاع قرار داده است.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
شرق: در روزهای اخیر، جنوب سوریه و به‌ویژه شهر سویدا، بار دیگر به کانون بحرانی تازه میان حکومت جدید سوریه، گروه‌های مسلح دروزی و اسرائیل تبدیل شده؛ رخدادی که نه‌تنها مناسبات داخلی سوریه، بلکه معادلات منطقه‌ای و حتی روند عادی‌سازی روابط را نیز تحت‌الشعاع قرار داده است.
نیروهای ارتش سوریه روز سه‌شنبه وارد یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های جامعه دروزی در جنوب کشور شدند؛ اقدامی که موجی از نگرانی نسبت به امنیت اقلیت‌ها را به همراه داشت و بلافاصله واکنش اسرائیل را در قالب حملات هوایی تازه به مواضع دولت دمشق در پی داشت. در روزهای آخر هفته، درگیری‌هایی شدید میان نیروهای دروزی و قبایل بادیه‌نشین سنی در سویدا روی داد که دست‌کم ۳۰ کشته و ده‌ها زخمی بر جای گذاشت. ورود دولت سوریه برای کنترل بحران، به قیمت از دست دادن ۱۸ سرباز ارتش تمام شد.
در ادامه، نیروهای شبه‌نظامی متحد با دولت نیز به عرصه نبرد پیوستند و همین مسئله، نگرانی جامعه دروزی را دوچندان کرد؛ به‌گونه‌ای که برخی رهبران این جامعه خواستار حمایت بین‌المللی شدند. هم‌زمان اسرائیل که خود را متعهد به حمایت از دروزی‌های سوریه می‌داند، حملات جدیدی را علیه نیروهای دولتی در حال پیشروی به سوی سویدا انجام داد و بر تداوم این حملات تا تأمین امنیت جامعه دروزی تأکید کرد.
به گفته وزارت خارجه سوریه، این حملات اسرائیل به کشته‌شدن چندین غیرنظامی و عضو نیروهای امنیتی انجامید، هرچند آمار دقیقی ارائه نشد. دمشق این اقدامات را نقض آشکار حاکمیت سوریه و نمونه‌ای بارز از مداخلات خارجی خواند و خواستار توقف حملات شد. ارتش اسرائیل اما اعلام کرد خودروهای نظامی متعلق به نیروهای رژیم سوریه را هدف قرار داده است.
شکاف‌ها و تردیدهای جامعه دروزی
جامعه دروزی که ریشه در انشعابی مذهبی از قرن یازدهم میلادی دارد، جمعیتی حدود یک میلیون نفر را شامل می‌شود که عمدتا در سوریه، لبنان و اسرائیل ساکن‌اند. بخش بزرگی از دروزی‌های سوریه در استان سویدا، نزدیک بلندی‌های جولان اقامت دارند. بیش از ۲۰ هزار دروزی در خود جولان زندگی می‌کنند؛ سرزمینی راهبردی که اسرائیل در سال ۱۹۶۷ از سوریه گرفت و بعدتر به خاک خود ضمیمه کرد. اکثر دروزی‌های جولان همچنان خود را سوری می‌دانند و با وجود پیشنهاد اسرائیل برای اعطای تابعیت، آن را نپذیرفته‌اند؛ ساکنان ردکننده تابعیت، کارت اقامت اسرائیل دارند اما شهروند اسرائیل محسوب نمی‌شوند. وضعیت آنان مصداقی از پیوندهای تاریخی و هویتی پیچیده‌ای است که اکنون زیر سایه درگیری‌ها و مداخله قدرت‌های خارجی، ابعاد تازه‌ای پیدا کرده است.
پس از سرنگونی بشار اسد در دسامبر ۲۰۲۴ توسط ائتلاف شبه‌نظامیان، رئیس‌جمهور جدید سوریه، احمد الشرع، وعده شمولیت و حمایت از همه اقلیت‌ها را مطرح کرد. با‌این‌حال، نیروهای افراطی سنی وفادار به دولت، همچنان با اقلیت‌ها از‌جمله دروزی‌ها و علوی‌ها با خشونت رفتار می‌کنند. در ماه مارس، در جریان سرکوب شدید علیه علویان –اقلیتی که اسد به آن تعلق داشت– صدها نفر جان باختند. یک ماه بعد، درگیری میان نیروهای حامی دولت و شبه‌نظامیان دروزی بیش از صد کشته بر جای گذاشت.
مسئله خلع سلاح شبه‌نظامیان دروزی و ادغام آنان در ارتش جدید سوریه، به یکی از کانون‌های تنش بدل شده است. دولت الشرع، در پی یکپارچه‌سازی نیروهای مسلح است، اما بسیاری از رهبران دروزی با اصرار بر حفظ سلاح و ساختارهای شبه‌نظامی خود، حاضر به ادغام در ارتش نیستند. آنها که پیش‌تر با حکومت اسد مخالفت کرده بودند، اکنون هم به رهبر جدید –که سابقه گرایش‌های تروریستی دارد– با دیده تردید می‌نگرند. حذف برخی رهبران دروزی از گفت‌وگوهای ملی و سهم اندک در دولت جدید (تنها یک وزیر دروزی)، بر نگرانی‌های آنان افزوده است.
ساعاتی پس از ورود نیروهای دولتی به سویدا، وزیر دفاع سوریه اعلام کرد با توافق برخی رهبران محلی، آتش‌بس برقرار شده و پلیس نظامی برای ساماندهی رفتار نیروها و پیگیری تخلفات به شهر اعزام شده است.
اسرائیل و سیاست «حمایت برادرانه»
اسرائیل بارها اعلام کرده که به دلیل پیوندهای خانوادگی و تاریخی با جامعه دروزی سوریه، متعهد به جلوگیری از آسیب به این اقلیت است. ۱۳۰ هزار دروزی اسرائیل عمدتا در شمال اسرائیل (کوه کرمل و منطقه جلیل) زندگی می‌کنند و برخلاف بسیاری از اقلیت‌ها، از سال ۱۹۵۷ خدمت سربازی برای مردان دروزی اجباری است. بسیاری از آنها به مناصب مهم نظامی و امنیتی می‌رسند.
اسرائیل اخیرا یک منطقه حائل غیرنظامی را در جنوب سوریه اعلام کرده و ورود نیرو و سلاح به این منطقه را ممنوع دانسته است. دولت دمشق اما با حمایت جامعه جهانی، این اقدام را رد کرده و خواستار پایان حملات اسرائیل به خاک سوریه شده است. اسرائیل از بیم گسترش نفوذ گروه‌های تروریستی در مرزهایش، موضعی تهاجمی نسبت به دولت جدید سوریه در پیش گرفته و هم‌زمان تحت فشار متحدان غربی برای حرکت به سمت عادی‌سازی روابط قرار دارد. در این میان، اختلاف‌نظر در رهبری جامعه دروزی نیز آشکار شده است. رهبر معنوی دروزی‌ها، حکمات الحجری، با انتشار پیامی ویدئویی خواستار حمایت بین‌المللی برای مقابله با «جنگ تمام‌عیار نابودی» علیه دروزی‌ها شد. در مقابل، بیانیه برخی رهبران دیگر این جامعه، ضمن استقبال از مداخله دولت برای بازگرداندن نظم، شبه‌نظامیان را به تحویل سلاح و آغاز گفت‌وگو با دمشق دعوت کرد. در همین حال، هم‌زمان با تداوم حملات اسرائیل و تشدید تنش‌ها، آمار تلفات همچنان در حال افزایش است. دیده‌بان حقوق بشر سوریه گزارش داده که شمار کشته‌ها از ۲۵۰ نفر عبور کرده و موارد اعدام میدانی، غارت و آتش‌زدن خانه‌ها توسط نیروهای امنیتی و گروه‌های مسلح به ثبت رسیده است.
آینده مبهم روابط دمشق – تل‌آویو
از زمان سقوط اسد، اسرائیل هم به‌طور مکرر مواضع نظامی سوریه را هدف قرار داده و هم بر تسلط خود بر بخش‌هایی از خاک این کشور افزوده است. این اقدامات با هدف جلوگیری از بازسازی توان نظامی سوریه و حذف گروه‌های تهدیدکننده مرزهای اسرائیل صورت گرفته است. هرچند آمریکا به دنبال ترغیب اسرائیل و دولت جدید سوریه به عادی‌سازی و پیوستن دمشق به توافق ابراهیم است، اما حملات پی‌درپی اسرائیل چشم‌انداز دستیابی به توافق را مبهم‌تر کرده است.
در ماه می، احمد الشرع اعلام کرد مذاکرات غیرمستقیمی با اسرائیل برای پایان‌دادن به این حملات در جریان است، اما تا امروز تغییری حاصل نشده است. نتانیاهو دولت جدید دمشق را «یک رژیم افراطی و تهدیدی برای اسرائیل» توصیف کرده و خواهان حفظ فشارها و تحریم‌ها علیه سوریه است. این وضعیت نه‌تنها تلاش‌های الشرع برای تحکیم اقتدار در داخل و تثبیت دستاوردهای نظام جدید را دشوار کرده، بلکه بر امیدها برای صلح و عادی‌سازی روابط منطقه‌ای نیز سایه انداخته است.
در چنین شرایطی، جامعه دروزی سوریه که همواره میان رقابت دولت مرکزی و گروه‌های مسلح و همسایگان خارجی گرفتار بوده، اکنون بیش از هر زمان دیگری با خطر حذف سیاسی و امنیتی مواجه است. بسیاری از خانواده‌های دروزی در مناطق مرزی، یا به بلندی‌های جولان پناه برده‌اند یا در انتظار تضمین‌های واقعی برای امنیت و مشارکت خود در آینده سوریه هستند. گزارش‌ها از ادامه آدم‌ربایی‌ها و حملات تلافی‌جویانه میان قبایل سنی و گروه‌های دروزی در جنوب سوریه حکایت دارد و بیم آن می‌رود که این دور تازه از خشونت‌ها، آغازی برای موجی دیگر از بی‌ثباتی در این کشور جنگ‌زده باشد.
آخرین اخبار روزنامه را از طریق این لینک پیگیری کنید.
