چطور خسارات جنگ را ارزیابی کنیم؟

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

شهردار تهران دو هفته پس از آتش‌بس درباره خسارات جنگ ۱۲‌روزه گفت: «هشت‌هزار‌و ۲۰۰ واحد مسکونی در تهران طی جنگ اخیر خسارت دیده‌اند که از این میان ۴۰۰ واحد نیاز به نوسازی کامل دارند، ۵۰۰ واحد نیازمند مقاوم‌سازی هستند، دوهزارو ‌۷۰۰ واحد به تعمیرات متوسط نیاز دارند و مابقی واحدها نیز خسارت‌های جزئی مانند شکستن شیشه‌ها دارند. برای هر دسته از این واحدها نقشه‌ راه مشخصی طراحی شده تا به سرعت تعیین تکلیف شوند. پراکندگی زیاد خسارات در ۱۲ منطقه تهران وجود دارد و شهرداری با شبکه گسترده ارتباطی در محلات و نواحی، ظرفیت لازم برای پوشش رفع تمام آسیب‌ها را دارد.

در حال حاضر ۹ هتل با ظرفیت ۳۵۰ اتاق (پذیرای بیش از هزار نفر) در اختیار آسیب‌دیدگان قرار گرفته است... . برنامه بازسازی را به چهار بخش تقسیم کرده‌ایم‌؛ نخستین برنامه شهرداری مربوط به تعمیرات جزئی (چهار هزار واحد) است که شامل تعویض شیشه و پنجره‌های شکسته می‌شود و فرایند اجرای آن از ۱۲ روز گذشته آغاز شده است و پیش‌بینی می‌شود تا پایان ماه جاری -تیر ۱۴۰۴‌- به اتمام برسد.‌ بخش دیگر تعمیرات متوسط (دوهزار‌و ۷۰۰ واحد) است؛ شامل رفع نقایص آسیب‌های جزئی به دیوارها و بخشی از سازه که در این امر شهروندان امکان استفاده از پیمانکاران شهرداری را دارند و تکمیل آن طی دو، سه ماه آینده به سرانجام می‌رسد.‌‌ شهرداری تهران حاضر به ارائه خدمات به شهروندان تهرانی در مقاوم‌سازی (۵۰۰ واحد) و نوسازی کامل (۴۰۰ واحد) در این امور است، اگر مالکان مایل باشند».

براساس اطلاعات منبع باز و تحلیل اخبار اولیه از تجاوز نظامی اسرائیل به ایران‌، طی ۱۲‌روزه خرداد-تیر ۱۴۰۴ خساراتی مهم به زیرساخت‌های صنعتی، هسته‌ای و نظامی ما وارد شده و سامانه پدافند هوایی ما آسیب جدی دیده‌ است. سایت‌های مهم هسته‌ای ما مانند نطنز، فردو و اصفهان نیز با بمب‌های نفوذی مورد اصابت قرار گرفته‌اند. گزارش وزیر امور خارجه ما نشان می‌دهد‌ خسارت‌های عمده‌ای به این تأسیسات وارد شده است. به برخی سامانه‌های انرژی ما حمله شد -به‌ویژه در روز‌های ابتدایی جنگ‌- و زیرساخت‌های حیاتی (شبکه‌های برق، بانک‌ها و بورس) ما با عملیات سایبری اسرائیل-آمریکا مختل شدند. دست‌کم هزارو ‌۶۰ ایرانی به شهادت رسیدند که بیش از ۷۰۰ نفر از آنها غیرنظامی بودند. ارزیابی خسارات و تلفات پس از یک جنگ ۱۲‌روزه نیازمند یک رویکرد ساختاریافته و چندبخشی است که جمع‌آوری سریع داده‌ها، تحلیل فنی و هماهنگی را هم‌زمان شامل شود. بر‌اساس استانداردهای بین‌الملل -‌به‌عنوان مثال‌ روش‌شناسی UNDP‌، بانک جهانی DaLA- مراحل کلیدی ارزیابی خسارت جنگی را می‌توان به این ترتیب خلاصه کرد:

ارزیابی اولیه سریع (۷۲ ساعت): اولویت با ایمنی است. زیرساخت‌های حیاتی مانند جاده‌ها، پل‌ها، شبکه‌های برق، سیستم‌های آب و بیمارستان‌ها بررسی می‌شوند. نیازهای پزشکی و بشردوستانه پوشش داده می‌شود. در این فاز از ابزارهای تصاویر ماهواره‌ای، بررسی‌های پهپادی، گزارش‌های دولتی‌-نظامی بهره می‌گیرند.

ارزیابی دقیق خسارات و تلفات (دو تا چهار هفته)‌: به خسارت فیزیکی توجه ویژه می‌شود‌. مسکن بر پایه واحدهای تخریب‌شده یا تا حدی آسیب‌دیده پایش می‌شود. زیرساخت‌ها -‌جاده‌ها، بنادر، شبکه‌های انرژی و مخابرات- بر پایه هزینه‌های تعمیر‌‌، پایش می‌شوند. به اموال و دارایی‌های عمومی ‌شامل مدارس، بیمارستان‌ها و ساختمان‌های دولتی دقت می‌شود. خسارات اقتصادی مستقیم شامل دارایی‌های تخریب‌شده -کارخانه‌ها، تأسیسات و‌...- و خسارات غیرمستقیم شامل بی‌کارشدن شاغلان، از‌دست‌دادن دستمزد، وقفه در کسب‌وکار، اختلال در زنجیره تأمین و همچنین اثربخشی خسارت‌ها در تولید و کاهش گردشگری بررسی می‌شود.

تحلیل تأثیر اجتماعی-اقتصادی بر پایه بررسی جابه‌جایی تعداد نیازمندان به سرپناه، معیشت و آسیب به کودکان، سالمندان و توان‌یابان در این مرحله انجام می‌شود. بخش‌های حیاتی برای ارزیابی شامل معیارهای خسارت در مسکن (تعداد خانه‌های تخریب‌شده و آسیب‌دیده)‌، هزینه‌های جابه‌جایی، نیاز به سرپناه موقت، سلامت (بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها و تجهیزات پزشکی آسیب‌دیده) و درمان‌های قطع‌شده و شیوع بیماری هستند.

و همچنین در بخش انرژی (نیروگاه‌ها و خطوط انتقال آسیب‌دیده)، هزینه اقتصادی خاموشی‌ها، آلودگی محیط زیست (به‌عنوان مثال‌ نشت نفت و نشت مواد شیمیایی) است.

تخمین هزینه‌های بلندمدت بازسازی، در بررسی‌های میدانی مهندسان و اقتصاددانان، به میزان و دقت مشاهدات و همچنین قابلیت بهره‌گیری از سنجش از راه دور (تصاویر ماهواره‌ای‌-‌پهپاد برای مناطق غیرقابل دسترس) و داده‌های اداری مانند سوابق دولتی، گزارش‌های آب و برق و تأسیسات و‌... دارد. مدل‌سازی اقتصادی با تشکیل جداول داده-ستانده برای تخمین زیان‌های تولید ناخالص داخلی انجام می‌شود.

پس از جنگ لبنان در سال ۲۰۰۶، ارزیابی DaLA، ۳.۶ میلیارد دلار خسارت (عمدتا زیرساخت‌ها) و ۲.۹ میلیارد دلار خسارت اقتصادی را نشان داد‌ که نشان از یک طرح بازسازی هفت میلیارد دلاری داشت.

درمورد آسیب به تأسیسات هسته‌ای (نطنز، فردو و اصفهان) و پایگاه‌های نظامی نیازمند مشارکت دقیق بخش‌های تخصصی مربوطه است که معمولا برای رعایت اصل محرمانگی این ارزیابی‌ها در بخش‌های یادشده از سوی گروه‌های تخصصی خود آن سازمان‌ها صورت می‌گیرد.

برای بررسی میزان تخریب ساختمان‌ها، الگوریتم‌های تشخیص تغییرات با مقایسه تصاویر ماهواره‌ای و پهپادی قبل و بعد از حمله (منجر به فروپاشی ساختمان) قابل استفاده است.

در ماه‌های سوم تا ششم پس از جنگ، حقیقت میدانی از طریق بازرسی‌های تخصصی و با بهره‌گیری از تصاویر SAR برای ارزیابی آسیب‌های ساختمان‌ها قابل استفاده است. میزان خسارت‌ها شامل هزینه‌های بازسازی بخش‌های آسیب‌دیده به قیمت زمان آسیب نیز هست. لازم است ‌پس از چنین ارزیابی‌ای از طریق حقوقی ادعای غرامت از متجاوز در دستور کار کشور قرار گیرد.