بازاریابی با برند یونسکو

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

فریبا نباتی: در حالی که پرونده «غارهای پیش از تاریخ دره خرم‌آباد» به‌ عنوان بیست‌ونهمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید، نگاه‌ها به آینده ثبت «قلعه الموت» دوخته شده است؛ اثری که ممکن است ایران را صاحب سی‌امین میراث جهانی کند. اما این ثبت‌ها فقط افتخاری فرهنگی‌اند یا فرصتی برای حفظ میراث ایران و توسعه گردشگری؟

در چهل‌وهفتمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو که جمعه ۲۰ تیرماه در مقر این سازمان در فرانسه برگزار شد، پرونده «غارهای پیش از تاریخ (پارینه‌سنگی) دره خرم‌آباد» با تأیید اعضا در فهرست میراث جهانی ثبت شد. به این ترتیب، ایران با ۲۹ اثر ثبت‌شده جایگاه خود را در میان کشورهای دارای بیشترین میراث جهانی تثبیت کرد. این غارها شامل کلدر، یافته، کنجی، گیلوران، قمری و پناهگاه صخره‌ای گر ارجنه هستند و شواهدی از زندگی انسان‌های نئاندرتال با قدمتی بیش از 

۶۰ هزار سال در دل خود دارند. این ثبت در حالی انجام شد که ایران در انتظار ثبت قلعه الموت، اثر سی‌ام خود نیز نشسته است.

مهسا مطهر، کارشناس گردشگری، در گفت‌وگو با «شرق» درباره اثرات ثبت جهانی چنین آثاری بر فرایند حفاظت و گردشگری کشور می‌گوید: «ثبت جهانی یک اثر، میزان حساسیت نسبت به آن را افزایش می‌دهد. وقتی جامعه محلی به یک اثر حساس می‌شود، مطالبه‌گری برای حفاظت و مراقبت از آن بالا می‌رود. این حساسیت می‌تواند حتی از بودجه‌های اختصاص‌یافته مهم‌تر باشد».

او معتقد است صرف‌نظر از حمایت مستقیم یونسکو، دولت‌ها نیز با ثبت جهانی یک اثر، آن را وارد چرخه اهمیت و توجه ‌می‌کنند. همین چرخه باعث می‌شود که حفظ و مراقبت از آثار در اولویت قرار بگیرد.

مطهر به نکته مهمی اشاره می‌کند که شاید کمتر مورد توجه قرار گرفته باشد: «وقتی تعداد آثار ثبت جهانی افزایش پیدا می‌کند، حساسیت در مناطق مختلف کشور نیز بیشتر می‌شود. مردم وقتی می‌بینند اثر شهر یا روستایشان در فهرست جهانی قرار گرفته، خودشان پیگیر حفاظت و نگهداری می‌شوند».

او ادامه می‌دهد: «فرض کنید 10 اثر ثبت جهانی داریم، یعنی 10 منطقه با حساسیت بالا داریم. حالا اگر این تعداد به 30 برسد، در 30 نقطه کشور مردم نسبت به میراث فرهنگی آگاه‌تر و مسئول‌تر می‌شوند. حتی بعضی مناطق که هنوز ثبت نشده‌اند ولی در فهرست انتظار هستند، همین حالا جامعه محلی‌شان دچار انگیزه و مطالبه‌گری شده است». یکی از مهم‌ترین ابعاد ثبت جهانی، اثر آن بر گردشگری و تصویر بین‌المللی از یک کشور است. به باور کارشناسان، این نوع ثبت‌ها نه‌تنها ارزش حفاظتی آثار را بالا می‌برند، بلکه می‌توانند به اهرمی مؤثر در بازاریابی گردشگری ایران نیز تبدیل شوند. اما چگونه؟ این مدرس گردشگری در پاسخ به این سؤال می‌گوید وقتی یک اثر وارد فهرست یونسکو می‌شود، انگار یک بسته بازاریابی قدرتمند برای آن طراحی شده: «سایت یونسکو، رسانه‌های بین‌المللی و گردشگران حرفه‌ای همه به این فهرست توجه دارند. مخصوصا آثاری که جلوه بصری دارند، می‌توانند گردشگران زیادی را جذب کنند». مطهر اشاره می‌کند که در سال‌های اخیر، تقریبا هر سال یک اثر ایرانی در فهرست جهانی ثبت شده و این نشان‌دهنده تسلط بیشتر کارشناسان ایرانی بر استانداردهای ثبت یونسکو است: «اینکه ما در حوزه میراث فرهنگی توانسته‌ایم پرونده‌ها را با استانداردهای بین‌المللی آماده کنیم، اتفاق خوبی است. مخصوصا در مواردی مثل کاروانسراهای ایران یا قنات‌ها که به صورت زنجیره‌ای و گروهی ثبت شده‌اند، این روند تأثیرگذاری بیشتری در معرفی کشور دارد». اما چگونه یک اثر می‌تواند وارد فهرست میراث جهانی شود؟ فرایند ثبت یک اثر در فهرست میراث جهانی، پیچیده و زمان‌بر است و باید ویژگی‌های خاصی داشته باشد. مهسا مطهر این روند را پیچیده و نیازمند مستندات تخصصی می‌داند: «یونسکو برای ثبت آثار، معیارهایی دارد. یک اثر باید یا منحصر‌به‌فرد باشد یا اینکه در تداوم تاریخی و فرهنگی جامعه نقش ایفا کرده باشد. این می‌تواند منظر فرهنگی، شیوه خاص زندگی، فناوری سنتی یا تعامل با محیط زیست را شامل شود». او تأکید می‌کند که ثبت جهانی فقط مربوط به آثار فیزیکی نیست و میراث ناملموس مانند موسیقی، آیین‌ها و صنایع دستی نیز می‌توانند واجد شرایط باشند، به شرطی که ارزش جهانی برجسته آنها (OUV) به‌درستی و وضوح در پرونده اثبات شده باشد.

در حاشیه اجلاس یونسکو، وزیر میراث فرهنگی اعلام کرد که فرایند ثبت جهانی منطقه الموت در مراحل نهایی قرار دارد و احتمالا قلعه الموت به‌ عنوان سی‌امین اثر ایران در فهرست میراث جهانی معرفی خواهد شد. الموت به‌ عنوان یکی از نمادهای تاریخی ایران، می‌تواند همانند تخت ‌جمشید و ارگ بم، در جذب گردشگران خارجی نقش مهمی ایفا کند؛ البته به ‌شرط آنکه زیرساخت‌های لازم برای گردشگری در آن منطقه فراهم شود.