دیالوگ؛ پرکارکردترین عنصر هنر نمایش

حمیدرضا کاظمی‌پور - مدرس دانشگاه

هنر نمایش بی‌شک در دنیای امروز از جایگاه بسیار ویژه‌ای نسبت به گذشته برخوردار است و هم‌زمان با پیشرفت‌های علم و فناوری گونه‌های نوینی از آن نیز در جهان مدرن به‌روزرسانی شده‌ اما آنچه‌ مسلم است، این است سرعت فزاینده تکنولوژی هنوز نتوانسته‌ اصالت هنر نمایش به عنوان یکی از مؤثرترین مدیوم‌های ارتباطی را به چالش بکشد.

اگر‌چه پیشرفت‌های جدید در گونه‌هایی از هنر نمایش به‌وضوح قابل مشاهده است و تئاتر دیجیتال و چندرسانه‌ای از خلاقیت‌های عصر معاصر به‌شمار می‌رود، اما هنوز اصلی‌ترین و ماندگارترین عنصر هنر نمایش را می‌توان در دیالوگ و گفت‌وگو خلاصه کرد؛ عنصری اعجاب‌انگیز، اثرگذار، دوسویه و بااحساس که تکنولوژی‌های جدید نیز نتوانسته‌اند از عمق تأثیرگذاری آن بر مخاطب بکاهند.

بی‌شک دیالوگ پرکارکردترین عنصر هنر نمایش است که هم روایت به واسطه آن شکل می‌گیرد، هم شخصیت‌ها در خلال آن به بلوغ و باورپذیری نزدیک می‌شوند و هم احساسات در تقابل با یکدیگر به درام جانی تازه می‌بخشند و همه اینها کافی است تا دیالوگ به عنوان یک شریان حیاتی در بستر هنر نمایش به ماندگاری خود ادامه دهد.

بررسی متون مختلف نمایشی از آغاز تاکنون نشان می‌دهد که علاوه بر موارد ذکرشده نقش دیالوگ در ایجاد تعلیق، کنش و کشمکش در بافت هنر نمایش بی‌بدیل است و بیشتر نویسندگان بزرگ در بهترین آثار خود به مدد دیالوگ است که توانسته‌اند رمزها و رازها را در روایت دراماتیک خود خلق کرده، به ظهور برسانند و در آخر رمزگشایی کنند.

دیالوگ در کنار کارکردهای دراماتیک خود در متن و نمایش‌نامه قطعا بزرگ‌ترین ابزار اجرا برای بازیگران است و چه‌بسا بازی‌های بزرگ بازیگران در طول تاریخ‌ 

به واسطه خوانش درستشان از دیالوگ است که در ذهن‌ها جاودانه شده‌اند و این دیالوگ‌های ماندگار همان‌هایی است که می‌تواند هنر یک بازیگر را در قله رفیع بازیگری به ثبت برساند.

قدرت دیالوگ در بیان و برانگیختن احساسات هم در بازیگر و هم در مخاطب به قدری قابل توجه است که بسیاری از بازیگران برای رسیدن به حس دیالوگی نقش، بارها و بارها آن را تمرین و تکرار کرده تا هر بار با وجه‌ها و جنبه‌های تازه‌تری از آن روبه‌رو شوند؛ چراکه به‌خوبی می‌دانند ادای درست، منطقی و پراحساس دیالوگ در بازی می‌تواند آنها را به اوج مقبولیت، محبوبیت و باورپذیری برساند.

از دیگر کارکردهای دیالوگ در متون نمایشی می‌توان به انتقال اطلاعات به مخاطب، عمق‌بخشی به کاراکتر، فضاسازی، زمینه‌چینی و گره‌افکنی اشاره کرد که هرکدام در جایگاه درست خود می‌تواند درام را قوام بخشیده و اثر را یک گام به جلو  رهنمون کند. 

توجه داشته باشیم که ظهور و بروز انواع فناوری‌ها و تکنولوژی‌های نوین در تئاتر مدرن اگرچه در مواردی شاید برخی کارکردهای دیالوگ در هنر نمایش را کم‌رنگ‌تر کرده باشد، اما هرگز نتوانسته این خون حیاتی در رگ‌های یک اثر درماتیک را از جریان بیندازد.