نان روزانه؛ قوت لایموت یا کالای گیفن
یک مقام مسئول در حوزه سلامت و امنیت غذایی در استان خراسان رضوی گفته سرانه مصرف نان در کشور معادل ۱۱۷ کیلوگرم در سال است که این سرانه در جهان حدود ۶۵ کیلوگرم است.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
یک مقام مسئول در حوزه سلامت و امنیت غذایی در استان خراسان رضوی گفته سرانه مصرف نان در کشور معادل ۱۱۷ کیلوگرم در سال است که این سرانه در جهان حدود ۶۵ کیلوگرم است.
این مقام توضیح داده که خانوارهای کشور به طور متوسط روزانه حدود ۳۳۳ گرم نان مصرف می‌کنند که حدود ۲۵ درصد انرژی و پروتئین روزانه و نیز حدود ۳۳ درصد از ریزمغذی‌های مورد نیاز روزانه بدن را تأمین می‌کند. این در حالی است که قیمت نان در دوره‌های اخیر به طور مرتب افزایش یافته و حتی در برخی نقاط شهرها عملا با وجود اینکه آرد آنها همگی از یک منبع تأمین می‌شود، چندین نرخ متفاوت برای یک قرص نان وجود دارد.
در علم اقتصاد، تقریبا همه کالاها از قوانین عرضه و تقاضا تبعیت می‌کنند و قیمت و تقاضای آنها تابع قوانین مذکور است. مثلا هرگاه یک کالا گران‌تر شود، طبعا مردم کمتر از آن استقبال می‌کنند و همین کاهش تقاضا منجر به کاهش قیمت می‌شود.
اما اقتصاددانی به نام رابرت گیفن متوجه شد تغییر در قیمت برخی کالاها مسبب تغییر هم‌جهت در تقاضای آنهاست. مثلا اگر قیمت آنها افزایش پیدا کند، آنگاه میزان تقاضای آن کالا نه‌تنها کاهش نمی‌یابد، بلکه افزایش هم پیدا می‌کند. این کالاها را با نام کالای گیفن نام‌گذاری کردند. گیفن در مطالعات خود به این نتیجه رسید هنگامی که قیمت کالاهای گیفن افزایش می‌یابد، مصرف‌کنندگان ناچار هستند پول بیشتری برای آن خرج کنند.
شاید بتوان نان معمولی را نوعی کالای گیفن محسوب کرد. وقتی قیمت سایر اقلام غذایی مرغوب‌تر به صورت مداوم در حال ازدیاد است، شاید نیاز به یک ماده غذایی «شکم‌پر‌کن» مهم باشد. بنابراین هر میزان که قیمت نان بیشتر شود، مردم ناچارند پول بیشتری را صرف خرید نان کنند؛ زیرا فقط به زور نان است که می‌توانند شکم خود را سیر و پر کنند.
اقتصاددانان معتقدند کالاهای گیفن چند ویژگی مشترک دارند؛ مثلا اینکه جایگزین نداشته باشد یا نتوان آن را مصرف نکرد و نسبت به کالاهای مکمل خود، کالای پست‌تری به حساب آید. کالای پست آن کالایی است که افراد با افزایش درآمدهای خود حاضر به استفاده از آن نیستند. مثلا اگر وضع مالی یک شخص بهتر شود، طبعا ترجیح می‌دهد اتوبوس را رها کرده و سوار تاکسی شود. لازم به ذکر است که هر کالای گیفن حتما یک کالای پست است، اما هر کالای پست الزاما گیفن نیست.
کالاهای دیگری به نام «کالای وبلن» وجود دارند که به افتخار «تورستن وبلن»، جامعه‌شناس معروف، نام‌گذاری شده است. کالای وبلن به کالاهای لوکسی اطلاق می‌شود که با کاهش قیمت آنها، تقاضای خریدشان کاهش می‌یابد. مثلا برخی نوشیدنی‌های مرغوب یا عطر و ادکلن و ساعت‌های مچی خاص و ویلاهای گران‌قیمت در این دسته جای می‌گیرند. اگر قیمت این کالاها کاهش پیدا کند، وجه تمایزگری استفاده از آنها زائل شده و دیگر به عنوان کالای لوکس شناخته نخواهند شد.
برخی کارشناسان معتقدند حتی طلا می‌تواند در شرایطی به عنوان کالای گیفن شناخته شود. چرا مردم در شب‌های سرد زمستان پشت در بانک‌ها می‌خوابند تا ارز و طلا دریافت کنند؟ فضای کسب‌وکار در کشور نامناسب و نامشخص است. نرخ‌های بهره بانکی به شکل دستوری تعیین می‌شود، تورم لجام‌گسیخته شده و مردم نمی‌دانند با سرمایه‌های خود چه کار کنند؛ به همین دلیل است که مردم به بازار طلا هجوم می‌برند.
شناخت کالاهای گیفن نه‌تنها در اقتصاد، بلکه در حوزه علوم اجتماعی نیز حائز اهمیت است. اگر سیاست‌گذار بداند که نان و آرد برای گروه‌هایی از مردم در حکم کالای گیفن است، در این صورت، برای کاهش در مصرف آن قیمتش را افزایش نمی‌دهند، بلکه سراغ راه‌حل دیگری می‌روند.
مردم‌شناسان معتقدند آگاهی از گیفن‌بودن یک کالا مانع از آن می‌شود که دولت برای تغییر در مصرف آن، سیاست تغییر قیمت را در پیش بگیرد؛ زیرا این سیاست نتیجه‌ای برخلاف خواست سیاست‌گذاران در پی خواهد داشت.
این روزها که با تنگ‌ترشدن حلقه تحریم‌ها بسیاری خواستار دست‌بردن به چاقو و جراحی و درد و خونریزی هستند و از سوی دیگر ارزهای ترجیحی و حمایتی از بسیاری از کالاها و اقلام برداشته شده است و سیاست کوپن و کالابرگ‌های دهک‌های جمعیتی در دستور کار است، باید توجه بیشتری به شناخت رفتار مصرف‌کننده داشت.
آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
