دیپلماسی رنگارنگ خاورمیانه

 خاورمیانه سرزمین شگفت‌آوری است. یکی از شگفتی‌های این سرزمین، دیپلماسی حاکم بر برخی کشورهای آن است؛ یک دیپلماسی چندوجهی که مجموعه‌ای از گرایش‌های متضاد بوده و از سوی یک کشور واحد در گستره فراملی به کار گرفته می‌شود. در این زمینه، کشورهای قطر و ترکیه مثال‌زدنی هستند. هرچند انتظار نمی‌رود هر کشوری در عرصه فراملی یک دیپلماسی واحد در برابر تمامی کشورها داشته باشد، اما دیپلماسی ترکیه و قطر مجموعه‌ای از کنش‌های سیاسی متضاد و ناهمگون است. ترکیه در ناتو عضویت دارد و فرودگاه اینجرلیک آدانا، پایگاه هوایی مهم منطقه‌ای ایالات متحده آمریکا به شمار می‌رود؛ پایگاهی که برخی گزارش‌ها حاکی از وجود جنگ‌افزار هسته‌ای در آن است. از سوی دیگر، ترکیه با گروه‌های افراطی از‌جمله اخوان‌المسلمین روابط تنگاتنگی دارد. ترکیه با وجود موضع‌گیری‌های سرسختانه مذهبی، با اسرائیل روابط دیپلماتیک دارد و در کارزار جنگ سوریه برخلاف مسیر آمریکا حرکت می‌کند. این در حالی است که دیپلماسی اقتصادی ترکیه بدون توجه به گرایش‌های سیاسی فراملی این کشور در هر سویی فعال است. پایگاه هوایی العدید قطر، پایگاه نیروهای هوایی سنتکام بوده و بزرگ‌ترین پایگاه منطقه‌ای آمریکا به شمار می‌رود؛ اما در جنگ سوریه گرایش‌ قطر در تضاد با اهداف ناتو است. قطر روابط دیرینه‌ای با اخوان‌المسلمین داشته و با عربستان سعودی، متحد منطقه‌ای آمریکا، روابط تیره‌ای دارد. در این میان، دیپلماسی قطر نشان‌دهنده تمایل این کشور به بهبود مناسبات سیاسی با کشورهای کرانه شمالی خلیج فارس است. قطر با وجود سابقه حمایت از جدایی‌طلبان مسلمان روسیه، در‌صدد بهبود مناسبات خود با مسکو است. دیپلماسی رنگارنگ این دو کشور راه برقراری روابط سیاسی با آنها را برای کشورهای منطقه ناهموار می‌کند. دیپلماسی رنگارنگ، متضاد و ناهمگون بوده و بی‌ثبات است. ویژگی بی‌ثباتی تمامی کشورهای منطقه از‌جمله ایران را ناگزیر به داشتن هوشیاری و آینده‌پژوهی در مناسبات سیاسی با این کشورها می‌کند. در این زمینه تعاملات سیاسی با ترکیه حساسیت بیشتری دارد. ترکیه به‌دنبال منافع حداکثری به هر قیمت بوده و نمی‌توان به روابط پایدار با این کشور چندان امید بست. در سرزمینی که دیپلماسی‌های ناپایدار شگفت‌آور جریان دارد، تأمین منافع ملی کاری دشوار اما دست‌یافتنی است.