نخبگان بلوچ و تحقق توسعه پایدار
در تقویم رسمی کشور، ۱۰ مهرماه به نام روز نخبگان نام‌گذاری شده است. نخبه یا الیت (Elite) در لغت به معنای والاترین است و به فرد برجسته و کارآمدی اطلاق می‌شود که اثرگذاری او در تولید و گسترش علم، هنر، فناوری، فرهنگ‌سازی و مدیریت جامعه محسوس باشد و هوش، خلاقیت، کارآفرینی و نبوغ فکری‌اش در راستای تولید و گسترش دانش موجب سرعت‌بخشیدن به رشد و توسعه جامعه شود.
مهراب طوقی *: در تقویم رسمی کشور، ۱۰ مهرماه به نام روز نخبگان نام‌گذاری شده است. نخبه یا الیت (Elite) در لغت به معنای والاترین است و به فرد برجسته و کارآمدی اطلاق می‌شود که اثرگذاری او در تولید و گسترش علم، هنر، فناوری، فرهنگ‌سازی و مدیریت جامعه محسوس باشد و هوش، خلاقیت، کارآفرینی و نبوغ فکری‌اش در راستای تولید و گسترش دانش موجب سرعت‌بخشیدن به رشد و توسعه جامعه شود. منطقه بلوچستان، سرزمین فرصت‌ها، در‌حالی‌که دارای ظرفیت‌های علمی و نخبگان فراوانی است، ساختارهای سیاست‌گذاری هنوز نتوانسته‌اند این سرمایه ارزشمند را به عنوان پیشران توسعه پایدار به رسمیت بشناسند و در فرایند تصمیم‌سازی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها جایگاه واقعی آن را فراهم آورند. بحران‌های دیرینه و مزمن از قبیل کمبود منابع آب، فرسودگی زیرساخت‌های ارتباطاتی و مواصلاتی، بیکاری جوانان و مهاجرت مستمر نخبگان، نبود مدیران بلوچ در وزارتخانه‌ها و سفارتخانه‌ها نشانه‌های بارزی هستند که نشان می‌دهد نسخه‌های سنتی سیاست‌گذاری دیگر کارآمد نیست. سیاست‌گذاران باید این واقعیت را بپذیرند که تصمیم‌گیری‌های جزیره‌ای و مقطعی، روند توسعه را کند و پیچیده‌تر می‌کند و مانع از بهره‌برداری اثربخش از خرد جمعی و تخصص نخبگان می‌شود.
چالش‌های ملموس منطقه بلوچستان
۱. تضعیف حس تعلق به مدیریت ملی: وقتی نخبگان یک منطقه می‌بینند که با وجود توانایی و شایستگی‌هایشان، در سطح ملی جایگاهی ندارند، احساس بیگانگی و سرخوردگی در آنها تقویت می‌شود. این موضوع می‌تواند منجر به مهاجرت نخبگان یا کاهش انگیزه مشارکت در امور کشور شود.
۲. انعکاس‌نیافتن مشکلات و نیازهای واقعی استان در سطح کلان: حضور مدیرانی از دل یک منطقه، باعث انتقال بهتر مشکلات و ارائه راهکارهای عملی‌تر برای حل آنها می‌شود. غیاب نخبگان بلوچستان در سطوح تصمیم‌گیر به معنای نادیده‌گرفته‌شدن دغدغه‌های این استان در سیاست‌گذاری‌های کلان است.
۳. کاهش کارآمدی سیستم تصمیم‌گیری: وقتی تنوع جغرافیایی و فرهنگی در ترکیب مدیریتی کشور رعایت نشود، تصمیمات اتخاذ‌شده نمی‌توانند همه ابعاد کشور را به‌‌خوبی پوشش دهند. این مسئله کارآمدی تصمیمات ملی را کاهش می‌دهد.
۴. فقدان سازوکارهای مشورتی کارآمد و مستمر که نخبگان بلوچ را در فرایندهای تصمیم‌گیری دخیل کند.
۵. ضعف ارتباط و همکاری بین دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی، صنایع و ساختارهای حکمرانی محلی.
۶. تمرکزگرایی بیش از حد و عدم تفویض اختیارات کافی به نهادهای تخصصی و محلی.
۷. نبود شفافیت در انتقال دانش تخصصی به سطوح اجرائی.
۸. کمبود سیاست‌های انگیزشی و حمایتی برای حفظ و جذب نخبگان بومی و مقابله با فرار مغزها.
راهکارها برای استفاده از ظرفیت نخبگان بلوچ
۱. تقویت شایسته‌سالاری و توجه به نخبگان مناطق مختلف کشور، از‌جمله بلوچستان، در انتصابات کلان.
۲. ایجاد یک سهمیه منطقی برای حضور نخبگان استان‌های مختلف در دولت، وزارتخانه‌ها و سفارتخانه‌ها.
۳. تشکیل کارگروه‌هایی متشکل از نخبگان استان سیستانوبلوچستان برای مشاوره به تصمیم‌گیران کلان کشور.
۴. توجه به ظرفیت‌های علمی و مدیریتی نخبگان بلوچستان به‌جای نگاه‌های سنتی و جناحی در انتصابات.
۵. بی‌توجهی به نخبگان یک استان استراتژیک همچون سیستانوبلوچستان نه‌تنها یک استان را متضرر می‌کند، بلکه کل کشور را از ظرفیت‌های مدیریتی و فکری ارزشمند محروم می‌کند. وقت آن رسیده که با نگاه ملی و نه منطقه‌ای، مسیر پیشرفت کشور را هموارتر کنیم.
۶. ضروری است ساختارهای مشورتی نخبگانی با اختیارات واقعی ایجاد شود تا این سرمایه تخصصی بتواند به صورت مستمر و مؤثر در تصمیم‌سازی‌ها مشارکت داشته باشد. توسعه شبکه‌های همکاری میان دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، صنایع و نهادهای حاکمیتی محلی، گامی مهم در هم‌افزایی ظرفیت‌ها و ارتقای کیفیت تصمیمات است. همچنین، سیاست‌گذاران باید بخش مهمی از اختیارات تصمیم‌گیری و اجرای راهکارها را به این نهادهای تخصصی واگذار کنند تا سرعت و کیفیت اقدامات افزایش یابد.
۷. سیاست‌های حمایتی هدفمند برای حفظ و جذب نخبگان بلوچ از طریق فراهم‌آوردن فرصت‌های رشد حرفه‌ای، انگیزه‌های مالی و غیرمالی و بسترهای مشارکت واقعی نیز باید در اولویت قرار گیرد. زمانی که نخبگان بلوچ احساس کنند دانسته‌ها و تجربیات‌شان در متن توسعه استان سیستانوبلوچستان تأثیرگذار است، این چرخه بازگشت و گردش دانش شکل خواهد گرفت.
حال باید نگریست که امروز جامعه در آزمونی سرنوشت‌ساز قرار دارد؛ آزمونی که اراده سیاست‌گذاران را برای پیوند پایدار نخبگان با مسیر توسعه می‌سنجد. فقط با تکیه بر خرد جمعی و استفاده از شایستگان بومی می‌توان منطقه بلوچستان را به جایگاه شایسته خود در توسعه پایدار کشور رساند.
* معاون اجرائی معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایرانشهر
آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
