هویت شهری و نگاه انسانی

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

شرق: نشست بزرگداشت دکتر محسن حبیبی، چهره ماندگار شهرسازی ایران، با حضور پژوهشگران، معماران و شهرسازان برگزار شد. اسکندر مختاری، پژوهشگر و عضو هیئت‌علمی دانشگاه، محور پنج دهه تلاش‌های استاد فقید برای فهم و بازتعریف هویت شهری و احترام به انسان در شهر را تشریح کرد. مختاری با گرامیداشت یاد دکتر حبیبی گفت: سخن‌گفتن از دکتر حبیبی آسان نیست، زیرا او در مرتبه‌ای از علم و معرفت قرار داشت که شهر و علم شهر را با نگاهی انسانی و فلسفی می‌نگریست. با این حال، هر‌کس که از آثار او آموخته باشد، حق دارد درباره او سخن بگوید. او ادامه داد: هویت شهری نخ تسبیح اندیشه‌های دکتر حبیبی است. در تمامی نوشته‌ها و پژوهش‌های او، تلاشی برای فهم چیستی شهر و بازتعریف هویت در بستر تحولات تاریخی دیده می‌شود. او شهر را نه صرفا کالبد فیزیکی، بلکه موجودی زنده و برخوردار از روح اجتماعی و فرهنگی می‌دانست. مختاری با اشاره به نگاه تاریخی استاد فقید بیان کرد: حبیبی معتقد بود فهم امروز شهر بدون شناخت تاریخ شهرنشینی ایرانی ممکن نیست. او از هزاره نهم پیش از میلاد تا امروز، سیر شکل‌گیری شهر را دنبال کرد و تاریخ شهرسازی ایران را در سه دوره پیش از اسلام، دوران اسلامی و معاصر دسته‌بندی کرد. او افزود: در تحلیل شهر معاصر، دکتر حبیبی با صراحت از «شهرسازی آمرانه» سخن گفت؛ شهرسازی‌ای که از بالا و به‌ واسطه سرمایه تحمیل می‌شود، نه از دل نیازهای اجتماعی. با این حال، او به ترمیم‌پذیری شهر باور داشت. می‌گفت شهر حتی از دل اجبار معنا می‌سازد؛ همان‌گونه که محلاتی مثل نارمک، نازی‌آباد و بهجت‌آباد امروز بخشی از حافظه جمعی تهرانی‌ها شده‌اند. مختاری توضیح داد: حبیبی شهر را متنی می‌دانست که میان انسان و فضا گفت‌وگو برقرار می‌کند. از نگاه او، شهر فقط مجموعه‌ای از فرم‌ها نیست، بلکه محمل معناست؛ معنایی که از پیوند انسان و فضا زاده می‌شود‌. او افزود: در آثار متأخر، استاد به نسبت شهر با هنر، ادبیات و موسیقی پرداخت و باور داشت شهر با فرهنگ و خلاقیت شهروندان زنده است. فهم شهر مقدم بر هر نوع مداخله است، زیرا هویت شهر از همین درک متقابل میان انسان و فضا شکل می‌گیرد. مختاری مسیر فکری حبیب را در سه گام تاریخ‌نگری برای درک ریشه‌های شهر، نقد شهرسازی آمرانه و تأکید بر زمینه‌های اجتماعی و حرکت از فرم به معنا؛ از شهر به انسان و از انسان به شهر خلاصه کرد. او گفت: دکتر محسن حبیبی 50 سال از عمر خود را صرف فهم شهر کرد. او شناخت شهر را هم‌معنا با اعطای هویت به آن می‌دانست؛ زیرا شهر همواره عرصه گفت‌وگو و تعامل است؛ میان انسان با دیگری و میان انسان با خویش‌». جواد عرفانی، معمار و شهرساز هم در این نشست گفت: «دکتر حبیبی معماری را صرفا دانش فنی نمی‌دید، بلکه آن را در ارتباط با هنر، زیبایی، فرهنگ و هویت اجتماعی می‌فهمید. نگاه فرهنگی او به شهر و معماری، نسل‌های مختلف دانشجویان و پژوهشگران را به بازاندیشی در مفهوم شهر ایرانی ترغیب می‌کرد». زهره دو دانگه، پژوهشگر مطالعات شهری هم یادآور شد‌: پژوهش‌های استاد نشان می‌دهد چگونه سکونتگاه‌های خودگردان، مانند اسلامشهر، زندگی روزمره مردم را سامان می‌دهند. او تلاش کرد نظریه‌های شهری را بومی‌سازی کند و تفاوت میان جامعه مدنی سنتی و شهرهای نوین سرمایه‌داری را برجسته کند‌». دو دانگه با بیان مثال‌هایی از سازماندهی زندگی روزمره در اسلامشهر توضیح داد: «زنان و کودکان نقش اساسی در نگهداری محلات دارند؛ کمک به انجام تکالیف، تبادل مواد خوراکی و ساماندهی کارهای خانگی نمونه‌هایی از این خلاقیت‌های اجتماعی است‌». ناصر فکوهی، استاد انسان‌شناسی دانشگاه تهران، هم در پیام تصویری گفت‌: تجربیات جهانی نشان می‌دهد نقش تسهیلگری شهرسازان در تغییر نگرش به سکونتگاه‌ها حیاتی است. به‌جای تهدید دیدن این مناطق، باید آنها را فرصتی برای مشارکت اجتماعی دانست‌». عبدالرضا گلپایگانی، مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران هم یاد آور شد: دکتر حبیبی در پروژه ثبت جهانی خیابان ولی‌عصر حضور داشت و نگاه علمی و فرهنگی به پروژه را تقویت کرد. او سال‌ها در کمیته‌های راهبری شرکت بازآفرینی شهری عضویت داشت و بسیاری از رویکردهای نو در این شرکت مرهون تلاش‌های اوست.

آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.