نخست‌وزیر سابق بریتانیا با حمایت ترامپ می‌خواهد اداره غزه را برعهده بگیرد
قمار تونی بلر
نخست‌وزیر پیشین بریتانیا، پس از پایان جنگ میان اسرائیل و حماس، خواهان برعهده‌گرفتن مسئولیت اداره غزه شده است. تونی بلر در طرحی که از طریق اندیشکده خود ارائه کرده، خواستار ایجاد نهادی موقت تحت حمایت سازمان ملل شده که وظیفه آن اداره نوار غزه پیش از انتقال به تشکیلات خودگردان باشد.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
شرق: نخست‌وزیر پیشین بریتانیا، پس از پایان جنگ میان اسرائیل و حماس، خواهان برعهده‌گرفتن مسئولیت اداره غزه شده است. تونی بلر در طرحی که از طریق اندیشکده خود ارائه کرده، خواستار ایجاد نهادی موقت تحت حمایت سازمان ملل شده که وظیفه آن اداره نوار غزه پیش از انتقال به تشکیلات خودگردان باشد. بلر در دیدار اخیر با دونالد ترامپ در کاخ سفید پیشنهاد داد سازمانی به نام «سازمان انتقالی بین‌المللی غزه» (GITA) اداره منطقه را برای چند سال برعهده گیرد؛ نهادی که پس از اصلاح تشکیلات خودگردان، قدرت را به آن واگذار خواهد کرد. سِر تونی بلر ۷۲ساله که رهبری این ابتکار را از طریق اندیشکده خود «مؤسسه تونی بلر» (TBI) برعهده دارد، از پشتیبانی چند چهره بانفوذ برخوردار است؛ از جمله جرد کوشنر، داماد دونالد ترامپ و مشاور پیشین او در امور خاورمیانه و استیو ویتکاف، فرستاده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا. ویتکاف و کوشنر در نشستی در کاخ سفید در تاریخ ۲۷ آگوست، به ترامپ پیشنهاد کردند بلر می‌تواند اداره موقت غزه را برعهده بگیرد. منابع به نشریه اکونومیست گفته‌اند تونی بلر «مایل است زمان خود را فدا کند» تا به پایان جنگ کمک کرده و وضعیت غزه را سر و سامان دهد. ترامپ پیش از آنکه این ایده را در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک با رهبران ترکیه، پاکستان، اندونزی و پنج کشور عربی در میان بگذارد، از آن حمایت کرد. ترامپ به این رهبران گفت: «شاید بتوانیم همین حالا جنگ را متوقف کنیم». ترامپ همچنین پنجشنبه‌شب در کاخ سفید اعلام کرد که به بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، اجازه نخواهد داد کرانه باختری (یهودیه و سامرا) را ضمیمه کند. او هنگام امضای چند فرمان اجرائی گفت: «اجازه نمی‌دهم. این اتفاق نخواهد افتاد. بس است. زمان توقف رسیده است». رئیس‌جمهور آمریکا که همواره به روابط نزدیک خود با نتانیاهو افتخار کرده، اکنون تحت فشار رهبران عرب قرار دارد که نگرانی‌شان را از احتمال اقدامات اسرائیل برای الحاق مناطق بیشتر علنا ابراز کرده‌اند. برخلاف غزه که همچنان درگیر جنگ است، کرانه باختری توسط تشکیلات خودگردان اداره می‌شود. قرار است ترامپ در روزهای آینده با نتانیاهو در واشنگتن دیدار کند. بلر پس از ترک نخست‌وزیری بریتانیا تا سال ۲۰۱۵ به عنوان فرستاده ویژه گروه چهارجانبه بین‌المللی (شامل سازمان ملل، آمریکا، اتحادیه اروپا و روسیه) در روند صلح اسرائیل و فلسطین فعالیت داشت. سخنگوی او درباره این گزارش‌ها از اظهارنظر خودداری کرد. در همین حال، ترامپ در کنفرانسی خبری در کنار رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، در کاخ سفید گفت ممکن است توافق صلح نزدیک باشد: «باید با مقام‌های اسرائیل دیدار کنم. فکر می‌کنم می‌توانیم این کار را انجام دهیم. امیدوارم بتوانیم. افراد زیادی کشته می‌شوند اما ما می‌خواهیم گروگان‌ها آزاد شوند».
طرح «روز بعد»
منابع پیش‌تر در گفت‌وگو با روزنامه تلگراف تأیید کرده بودند که بلر از آغاز جنگ در اکتبر ۲۰۲۳ روی طرحی موسوم به «روز بعد» کار می‌کرده است. این طرح که پیوسته در حال به‌روزرسانی و بازبینی است، شامل جابه‌جایی اجباری مردم غزه نمی‌شود، بلکه به ایجاد نهادی موقت تحت عنوان «سازمان انتقالی بین‌المللی غزه» (GITA) می‌انجامد. این نهاد که به ابتکار سازمان ملل تأسیس خواهد شد، قرار است چندین سال بر غزه پس از جنگ حکومت کند و سپس اداره امور را به تشکیلات خودگردان بسپارد؛ نهادی که باید پیش‌تر اصلاحات اساسی را پشت سر بگذارد. پیش‌نویس پیشنهادی که به‌نقل از تایمز اسرائیل منتشر شد، تأکید می‌کند: «GITA عالی‌ترین مرجع سیاسی و حقوقی غزه در دورهه انتقال خواهد بود». این ساختار قرار است دست‌کم یک نماینده فلسطینی در هیئت خود داشته باشد، همراه با مقامات ارشد سازمان ملل، شخصیت‌های برجسته بین‌المللی با تجربه اقتصادی و «نمایندگی پررنگ از اعضای مسلمان». ترامپ در نشست کاخ سفید در اواخر آگوست به بلر دو هفته مهلت داد تا حمایت منطقه‌ای از این طرح را جلب کند؛ به‌ویژه از عربستان سعودی که او آن را کلیدی‌ترین کشور برای موفقیت هر نقشه پساجنگ در غزه می‌داند. محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی، بر این باور است که هر برنامه پساجنگ باید به تشکیل کشور فلسطین بینجامد؛ در حالی که نتانیاهو قاطعانه این خواسته را رد کرده است. نظرسنجی‌های اندیشکده بلر نشان داده بیش از یک‌چهارم ساکنان غزه خواستار نوعی مشارکت بین‌المللی در حکومت آینده خود هستند. در همین حال، یک‌سوم نیز از دخالت تشکیلات خودگردان، تحت رهبری محمود عباس، حمایت کرده‌اند. عباس پنجشنبه در سخنرانی مجازی خود در مجمع عمومی سازمان ملل اعلام کرد اداره تحت رهبری او «آماده» برای برعهده‌گرفتن «حاکمیت و امنیت» در غزه است و تأکید کرد حماس هیچ نقشی در این ساختار نخواهد داشت. اما این گروه، خواستار داشتن نقشی غیرنظامی در زمینه‌های آموزشی و اجتماعی شده است. مشاوران عباس هشدار داده‌اند طرح بلر می‌تواند به اشغالگری تازه بدل شود. اسرائیل علنا با حضور تشکیلات خودگردان در اداره غزه مخالفت کرده است. بزالل اسموتریچ، وزیر دارایی راست‌گرای اسرائیل، ماه گذشته گفت غزه می‌تواند به «بزرگ‌ترین فرصت املاک و مستغلات» بدل شود و مدعی شد با مقام‌های آمریکایی در مورد تقسیم این سرزمین جنگ‌زده گفت‌وگو کرده است.
نقش بلر در معادلات بین‌المللی
تونی بلر که به عنوان نخست‌وزیر بریتانیا در دهه ۹۰ میلادی به توافق تاریخی صلح ایرلند شمالی کمک کرد، اکنون ممکن است از سوی ترامپ برای مأموریتی به‌مراتب دشوارتر انتخاب شود: کمک به بازسازی غزه پس از جنگ. طبق طرح کاخ سفید که به رهبران اسرائیل و عرب ارائه شده، بلر به عنوان مدیر موقت غزه خدمت خواهد کرد و نهادی موسوم به «سازمان انتقالی بین‌المللی غزه» یا GITA را نظارت خواهد کرد. بخشی از کارمندان آن تکنوکرات‌های فلسطینی خواهند بود و یک نیروی صلح‌بان بین‌المللی به رهبری اعراب از آن پشتیبانی خواهد کرد تا در نهایت کنترل کامل به فلسطینیان سپرده شود. مقام‌های کاخ سفید هشدار داده‌اند این طرح فقط یکی از چندین سناریوی مطرح است و با موانع جدی روبه‌روست؛ از جمله ضرورت جلب حمایت نتانیاهو و رهبران حماس که باید همه گروگان‌ها را آزاد کرده و خلع سلاح شوند. بااین‌حال، تحلیلگران می‌گویند حمایت ترامپ و استقبال برخی دولت‌های عربی از این نقشه، آن را بیش از هر طرح دیگری به موفقیت نزدیک کرده است. هنوز مشخص نیست نقش بلر در این فرایند تا چه حد گسترده خواهد بود؛ آیا او مدیر اجرائی با مسئولیت مستقیم خواهد بود یا صرفا در مقام رئیس نهادی شبیه هیئت‌مدیره عمل خواهد کرد؟ دفتر بلر در این زمینه پاسخی نداده است.
نقدها و تردیدها
«اگر این طرح اجرائی شود، بلر قطعا نقش کلیدی خواهد داشت؛ اما اینکه آیا واقعا مسئول مستقیم باشد یا خیر، هنوز معلوم نیست»؛ این را سَنام واکیل، رئیس بخش خاورمیانه اندیشکده چتم‌هاوس در لندن، گفته است. مالکوم ریکایند، وزیر خارجه پیشین بریتانیا، نیز تردید دارد بلر مسئولیت اجرائی را بپذیرد و آن را «جام زهری» توصیف کرده که او ترجیح می‌دهد آن را ننوشد. بلر که بین سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۷ نخست‌وزیر بریتانیا بود، طی ماه‌های گذشته به طور فعال طرح پساجنگ غزه را دنبال کرده و با رهبران منطقه‌ای و مقام‌های کاخ سفید دیدار داشته است.
سابقه جنجالی و نگاه انتقادی
بلر چهره‌ای بحث‌برانگیز در منطقه است؛ به‌ویژه به دلیل تصمیم او در سال ۲۰۰۳ برای اعزام نیروهای بریتانیایی به جنگ عراق. این اقدام بحث‌برانگیزترین تصمیم دوران نخست‌وزیری او بود و تحقیقات رسمی بعدی نشان داد او براساس اطلاعات ناقص درباره وجود سلاح‌های کشتار جمعی در عراق عمل کرده است. بورجو اوزچلیک، کارشناس خاورمیانه در اندیشکده رویال یونایتد سرویسز بریتانیا، می‌گوید: «مشارکت بلر با بدبینی روبه‌رو خواهد شد، اما اگر این طرح چراغ سبز آمریکا و همراهی اعراب را داشته باشد، در شرایط فعلی بهترین مسیر ممکن است». نام بلر برای نخستین بار اندکی پس از جنگ با غزه مطرح شد، هنگامی که دولت اسرائیل پیشنهاد کرد او هماهنگی کمک‌های بین‌المللی به این منطقه را بر عهده گیرد. هرچند این اتفاق نیفتاد، اما او از طریق شبکه گسترده مؤسسه‌اش با بازیگران مختلف در ارتباط ماند و طی سال گذشته با همه طرف‌ها گفت‌وگو کرده است. این تلاش‌ها طی ماه‌های اخیر و پس از ردشدن طرح اولیه ترامپ مبنی بر اداره مستقیم غزه توسط آمریکا و جابه‌جایی ساکنان شدت گرفته است. بلر در ماه‌های اخیر از حمایت امارات برخوردار شده و با مقام‌های سعودی نیز دیدار داشته است.
پیشینه صلح و الگوگیری‌ها
بلر همچنین اعتباراتی در حوزه صلح‌سازی دارد. در زمان نخست‌وزیری، او نقش کلیدی در روند صلح ایرلند شمالی داشت که به توافق جمعه نیک در سال ۱۹۹۸ منجر شد و به سه دهه خشونت فرقه‌ای پایان داد؛ خشونتی که ۳۷۰۰ قربانی برجای گذاشت. او بارها گفته این توافق همچنان الگویی معتبر است؛ به‌ویژه در زمینه ایستادگی رهبران سیاسی در برابر جریان‌های تندرو در درون احزاب خود. او در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۲۳ با بی‌بی‌سی گفت: «در ایرلند شمالی رهبرانی بودند که حتی با ریسک سیاسی شخصی حاضر شدند با عناصر سرسخت درون احزاب‌شان مقابله کنند و پیش بروند. به همین دلیل است که این تجربه الگویی برای همه روندهای صلح به شمار می‌آید». از زمان ترک قدرت، بلر کارنامه‌ای فعال برای خود ساخته است. او از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۵ نماینده کمیته چهارجانبه بین‌المللی در خاورمیانه بود و تلاش کرد توسعه اقتصادی در سرزمین‌های فلسطینی را تقویت کرده و راه‌حلی دو دولتی را پیش ببرد. او همچنین در دوره نخست ریاست‌جمهوری ترامپ با جرد کوشنر همکاری داشت تا به صلحی پایدار دست یابد. بریتانیا نیز سابقه طولانی در منطقه دارد؛ از دوره قیمومیت بر سرزمین تحت سلطه عثمانی تا نقش‌آفرینی در ایجاد کشور اسرائیل. این کشور که متحد دیرین تل‌آویو است، اکنون از طولانی‌شدن جنگ غزه و سیاست‌های نتانیاهو ناخشنود است. در هفته گذشته، لندن همراه با چند کشور اروپایی دیگر کشور فلسطین را به رسمیت شناخت؛ اقدامی که به‌گفته تحلیلگران می‌تواند اعتبار آن را در میان کشورهای عربی افزایش دهد.
بورجو اوزچلیک دراین‌باره می‌گوید: «روند رو‌به‌رشد به‌رسمیت‌شناسی فلسطین در غرب ممکن است فشار بر کشورهایی مانند عربستان سعودی و قطر را کاهش دهد و راه را برای رد نقش‌آفرینی حماس هموار کند».
آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
