از ترانه علیدوستی تا برندگان نوبل

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

آمریکا برای دومین بار از حق وتوی خود استفاده کرد و اجازه نداد سازمان ملل علیه اسرائیل قطع‌نامه صادر کند. صحنه‌ای که نماینده اسرائیل به سراغ نماینده آمریکا برای تشکر می‌رود، پیروزمندانه و‌ حاکی از نخوت است. نخوت اینکه می‌تواند هر کاری بکند و کسی توان مقابله با این‌همه جنایت را نداشته باشد. ۲۸ هزار کودک دارای سوءتغذیه آماری است که در کنار ۶۱ هزار زن و کودک کشته‌شده در غزه از سوی مجامع بین‌المللی اعلام شده است. صفحات رسانه‌های مستقل از کودکان گرسنه و بمباران بی‌امان محله‌های مسکونی پر شده است. سکوت اولیه و ترس از حذف، جای خود را به موجی از اعتراض داد. هنرمندان، نویسندگان و موسیقی‌دانان در نقاط مختلف جهان یکی‌یکی به صف منتقدان پیوستند و زبان فرهنگ را در برابر زبان اسلحه قرار دادند.

آغاز اعتراض‌ها: شاید نخستین واکنش پرصدای موسیقایی در بریتانیا و با اجرای باب ویلان شکل گرفت؛ خواننده و رپر بریتانیایی که در کنسرتش به‌صراحت علیه جنگ موضع گرفت و پیام «نه به نسل‌کشی» را روی صحنه فریاد زد. ویلان پس از این موضع‌گیری با فشارهایی مواجه‌ و برخی از اجراهایش در آمریکا لغو شد. اما همین حرکت کوچک به جرقه‌ای بدل شد که خیلی زود به اروپا و آمریکا سرایت کرد و بحث‌های پرتنشی درباره محدودسازی اجراها و توزیع موسیقی به راه انداخت.

کارزار جهانی هنرمندان: چند هفته بعد، کارزار «هیچ‌گونه موسیقی برای نسل‌کشی نیست» (No Music for Genocide) رسما اعلام موجودیت کرد. روزنامه عبری هاآرتص نوشت تاکنون بیش از ۴۰۰ هنرمند و گروه موسیقی بیانیه این کارزار را امضا کرده‌اند. در میان آنان نام‌هایی مانند مَسیو اَتَک، پرایمال اسکریم، جاپنیز بریکفست، کارول کینگ، رینا ساوایاما و اِم‌او به چشم می‌خورد. بیانیه این کمپین تأکید دارد: «فرهنگ به‌تنهایی جلوی بمب‌ها را نمی‌گیرد، اما می‌تواند در برابر سرکوب سیاسی بایستد و مانع عادی‌سازی روابط با دولت‌هایی شود که مرتکب جنایت علیه بشریت می‌شوند». برگزارکنندگان از شرکت‌های بزرگ موسیقی مثل سونی، یونیورسال و وارنر خواسته‌اند همان‌گونه که پس از حمله روسیه به اوکراین توزیع آثار در آن کشور را متوقف کردند، این بار هم همین سیاست را در برابر اسرائیل اجرا کنند.

توفان در سینما: در عرصه سینما، واکنش‌ها حتی گسترده‌تر بود. هزاران بازیگر، کارگردان و فعال فیلم با الهام از تجربه تحریم فرهنگی علیه رژیم آپارتاید آفریقای جنوبی، متعهد شدند از همکاری با جشنواره‌ها و نهادهای سینمایی اسرائیلی خودداری کنند. در میان امضاکنندگان، نام‌های سرشناسی مانند آوا دوورنی، یورگوس لانتی‌موس، ریز احمد، اولیویا کولمن، اِما استون، مارک رافلو، تیلدا سوینتن، سوزان ساراندون و خاویر باردم دیده می‌شود. بیانیه این گروه تصریح می‌کند که هدف تحریم «افراد» نیست، بلکه «نهادهایی» هستند که با اسرائیل همکاری نزدیک دارند و با سکوت یا حمایت، در روند نسل‌کشی شریک‌اند. این تعهدنامه از بیانیه مشابهی در سال ۱۹۸۷ الهام گرفته که به تحریم فرهنگی رژیم آپارتاید آفریقای جنوبی انجامید و به گفته بسیاری از تاریخ‌نگاران، نقش مهمی در فروپاشی آن نظام داشت.

حضور ایرانیان: در ابتدا، نبودن نام هنرمندان ایرانی در این کارزارها موجب تعجب شد. اما خیلی زود گروهی از سینماگران مستقل ایرانی و ایرانی‌تبار به این حرکت جهانی پیوستند. از جمله نام‌های شناخته‌شده مانند ترانه علیدوستی، شیرین نشاط، سپیده فارسی، گراناز موسوی، مانیا اکبری و تعداد زیادی از فیلم‌سازان ایرانی مقیم آمریکا و کانادا که جوایز متعدد جهانی دریافت کرده‌اند. این هنرمندان با امضای تعهدنامه تحریم فرهنگی اعلام کردند در کنار همکاران بین‌المللی خود، جشنواره‌ها و نهادهای سینمایی اسرائیل را تحریم می‌کنند. ترانه علیدوستی، بازیگر شناخته‌شده سینمای ایران، پیش‌تر نیز با موضع‌گیری‌های اجتماعی و سیاسی خود خبرساز شده بود و این بار هم همراهی‌اش با کارزار جهانی توجه بسیاری را جلب کرد. شیرین نشاط، عکاس و فیلم‌ساز ایرانی مقیم آمریکا‌ که برنده شیر طلایی دوسالانه ونیز است، نیز با حضور در جمع امضاکنندگان نشان داد‌ هنر معاصر ایران بی‌تفاوت نمانده است.

نویسندگان نوبلیست در کنار فلسطین: در جبهه ادبیات هم موج مشابهی شکل گرفت. ۲۰ نویسنده برجسته جهان، از جمله سه برنده جایزه نوبل ادبیات -آنی ارنو، عبدالرازاق گورنا و ژان‌ماری گوستاو لوکلزیو- با انتشار نامه‌ای سرگشاده خطاب به امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، خواستار از‌سرگیری فوری برنامه حمایتی «مکث» (PAUSE) برای نجات محققان، نویسندگان و هنرمندان فلسطینی از غزه شدند. این برنامه از سال ۲۰۱۷ برای حمایت از استعدادهای در معرض خطر در مناطق جنگی ایجاد شده و تاکنون به شهروندان اوکراینی، سوری و افغان کمک کرده است. در کنار برندگان نوبل، نام نویسندگان معتبری مانند سالی رونی، دبورا لوی، ویت تان نگوین، ایزابلا حماد و نائومی کلاین نیز در میان امضاکنندگان دیده می‌شود. آنها تأکید کرده‌اند‌ فلسطینی‌ها باید فرصت خروج داشته باشند، اما حق بازگشت‌شان هم تضمین شود تا وطن خود را از دست ندهند.

اسپانیا؛ خواستار حذف اسرائیل از تمام مسابقات: در میان کشورهای اروپایی، اسپانیا بیش از همه با صدایی واحد علیه جنایت‌های اسرائیل سخن گفته است. نخست‌وزیر این کشور، پدرو سانچز، نه‌تنها از به‌رسمیت‌شناختن کشور فلسطین در سطح اتحادیه اروپا حمایت کرده، بلکه در ماجرای فرهنگی نیز صریحا خواستار محرومیت اسرائیل از حضور در یوروویژن شد. او یادآور شد: «همان‌طور که روسیه پس از حمله به اوکراین کنار گذاشته شد، اسرائیل هم باید در برابر نسل‌کشی غزه با چنین مجازاتی روبه‌رو شود». موضع دولت اسپانیا فقط در سطح سیاسی نماند. رسانه ملی اسپانیا نگرانی عمیق خود را از حضور اسرائیل در یوروویژن اعلام کرد و گروه‌های هنری و موسیقایی نیز بیانیه‌های متعددی در همبستگی با مردم فلسطین منتشر کردند. در شهرهای مادرید و بارسلونا، ده‌ها تجمع هنرمندان، نویسندگان و دانشگاهیان در حمایت از غزه برگزار شد. این هم‌گرایی باعث شد اسپانیا به نمادی از «مقاومت فرهنگی» در اروپا بدل شود؛ جایی که سیاست، هنر و جامعه مدنی در کنار هم صدای فلسطین شدند.

صدای فرهنگ علیه عادی‌سازی جنایت:همه این واکنش‌ها، از صحنه‌های کنسرت باب ویلان تا نامه نویسندگان نوبلیست، تصویری روشن را به نمایش می‌گذارد: فرهنگ و هنر در برابر عادی‌سازی خشونت ایستاده است. وقتی خبرهای فوری جنگ فروکش می‌کند اما فاجعه انسانی ادامه دارد -از هشدارهای سازمان ملل درباره قحطی در شمال غزه تا بسته‌شدن گذرگاه‌ها- صدای هنرمندان بار دیگر بلند می‌شود. این کنش‌ها شاید جایگزین اقدام‌های سیاسی و حقوقی نباشد، اما لحن مباحثه عمومی را تغییر داده و هزینه عادی‌سازی جنایت را برای رژیم نتانیاهو بالا برده است. تجربه تاریخی نشان داده که انزوای فرهنگی می‌تواند به اندازه فشارهای اقتصادی در فرسایش یک رژیم نقش داشته باشد. در یک جمله: «موسیقی همراه جنایت نیست»؛ این شعار دیگر فقط روی پوسترها نیست، بلکه به فهرست بلند هنرمندانی افزوده شده که از آفریقای جنوبیِ دیروز تا غزه امروز، هزینه‌ای از جیب حرفه‌ای خود پرداخته‌اند و نشان داده‌اند وجدان جمعی هنوز خاموش  نشده است.

آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.