قطع برق دامن‌گیر ساخت‌وساز شد

شرق: شوک قطع برق صنایع به بازار مسکن رسید. درست در شرایطی که ساخت‌وساز کشور در بازه زمانی 13ساله سقوط کرده و به حدود نصف رسیده، حالا افزایش مداوم قیمت نهاده‌های ساختمانی عرصه را بر ساخت‌وساز مسکن تنگ‌تر کرده است. در همین حال قطع برق کارخانجات و صنایع تولید مصالح ساختمانی قوز بالای قوز شده و بهای سیمان فقط در یک هفته به حدود دو برابر رسیده است. این موضوع هشدار پژمان جوزی، رئیس انجمن صنعت ساختمان را مبنی بر بروز شوک در بازار مسکن به دنبال داشته است.

شوک قطع برق به بازار مصالح ساختمانی

شوک قطع برق به بازار مسکن رسید. روز 26 اردیبهشت برخی تولیدکنندگان صنایع بزرگ مانند فولاد و سیمان خبر دادند پیامکی برای قطع گسترده برق کارخانجات دریافت کرده‌اند. در همین زمینه علی‌اکبر الوندیان، دبیر انجمن صنعت سیمان کشور به فارس گفته بود کسری برق از 25 اسفند سال گذشته دامن صنعت سیمان را گرفته است اما از فروردین امسال وضعیت به مراتب بدتر شد تا اینکه در در اردیبهشت بخش قابل توجهی از خط تولید کارخانجات سیمان به دلیل کسری انرژی از کار افتاد.

بر اساس گفته این مقام صنفی، از ابتدای اردیبهشت‌ 1404 دسترسی صنعت سیمان به برق محدود و محدودتر شد تا آنجا که «گاز مورد نیاز صنایع سیمان در پنج استان به‌ طور کامل قطع شده و این موضوع کارخانه‌ها را ناچار به استفاده از مازوت به‌ عنوان سوخت جایگزین کرد. هرچند مازوت، علاوه بر آثار سوء زیست‌محیطی، هزینه حمل بالایی دارد و تأمین آن برای کارخانه‌ها بسیار دشوار است و فشار مضاعفی به صنعت وارد کرده است».

الوندیان در ادامه توضیح داده است: «از 26 اردیبهشت‌ماه در قالب پیامک به ما اعلام شد که صرفا در حد روشنایی امکان استفاده از برق داریم». روایات متولیان از این موضوع اما بسیار متناقض بود و در حالی که محمد اتابک، وزیر صنعت، معدن و تجارت، نسبت به قطع گسترده برق صنایع معترض شده بود، اسکندر مؤمنی، وزیر کشور به‌کل منکر ماجرا شد. با این حال قطع برق صنایع به‌سرعت تأثیر خود را بر بازار نشان داد. قطع گسترده برق کارخانجات سیمان سبب شد‌ فقط در عرض یک ماه بهای سیمان حدود دو برابر شود و از پاکتی ۱۱۵ هزار تومان به ۲۳۰ هزار تومان برسد.

بر اساس گزارش انجمن تولیدکنندگان بتن آماده قیمت هر تن سیمان فله‌ای هگمتان از یک میلیون‌و 517 هزار تومان در ۱۸ فروردین به دو میلیون‌و 918 میلیون تومان در ۲۲ اردیبهشت رسید و قیمت سیمان شمال از یک میلیون‌و 679 هزار تومان به سه میلیون‌و 183 هزار تومان در همین بازه زمانی افزایش داشت. گذشته از این، گزارش انجمن تولیدکنندگان بتن حاکی از آن است که قطع گسترده برق صنعت سیمان باعث شده از حدود ۲۰۰ واحد تولید بتن آماده در استان تهران، تاکنون نزدیک به یک‌سوم تعطیل شوند. همچنین فعالان صنعت سیمان می‌گویند قطع گسترده برق کارخانجات و جهش قیمت سیمان سبب شد بورس کالا فرایند قیمت‌گذاری سیمان را تغییر دهد اما این مسئله نه‌تنها کمکی به تنظیم بازار این کالا نکرد، که به دلالی سیمان دامن زد. محمدحسین رئیسی، دبیر انجمن تولیدکنندگان بتن آماده، در یک نشست خبری نسبت به قطع برق و وضعیت بحرانی بازار سیمان و پیامدهای آن بر صنعت ساختمان هشدار داد و گفت: «طی یک ماه گذشته، قیمت سیمان تقریبا دو برابر شده و در عین حال، عرضه آن به نصف کاهش یافته است». به گفته او: «در بازار آزاد، قیمت هر تن سیمان تا سقف پنج میلیون تومان معامله می‌شود». دبیر انجمن تولیدکنندگان بتن آماده با تأکید بر اینکه هنوز فصل گرم ساخت‌وساز آغاز نشده است، افزود: «با وجود این، بسیاری از کارخانه‌های تولید بتن تعطیل شده‌اند و سایر واحدها نیز فقط با ۲۵ تا ۳۳ درصد ظرفیت مشغول به کار هستند.

اگر این روند ادامه پیدا کند، تعطیلی‌های بیشتری در راه خواهد بود». رئیسی در ادامه گفته بود این شرایط سبب رواج دلالی سیمان شده است و برخی افراد که مدتی پیش سیمان را با قیمت پایین از بورس خریداری کرده‌اند، اما آن را از کارخانه خارج نکرده‌اند، اکنون همان محموله را با قیمت چندبرابری روانه بازار می‌کنند.

سقوط مداوم ساخت‌وساز مسکن

جهش قیمت سیمان در شرایطی رخ می‌دهد که بازار ساخت‌وساز کشور گرفتار شرایط وخیمی است و افزایش قیمت سیمان آن هم در آستانه فصل تابستان که ساخت‌وسازها به اوج می‌رسد، می‌تواند بازار مسکن را به‌شدت متأثر کند. بر اساس گزارش انجمن صنعت ساختمان بازار مسکن، ساخت مسکن در تهران در مدت یک سال اخیر حدود 30 درصد کاهش داشته است و بنا بر گزارش مرکز آمار ایران تعداد پروانه‌های ساختمانی در حد فاصل بهار 1402 تا بهار 1403 از 15 هزار‌و 807 پروانه به 12 هزار‌و 311 مورد تقلیل پیدا کرد و ساخت مسکن در تهران فقط در یک سال دقیقا 28.4 درصد کمتر شد. همچنین فرشید پورحاجت، دبیر کانون سراسری انبوه‌سازان کشور، به تجارت‌نیوز گفته‌ در یک بازه 13ساله ساخت‌وساز مسکن در کشور سقوط داشته است. بر اساس گفته این مقام صنفی، «حجم ساخت‌وساز در کشور از سال ۹۰ به بعد به‌شدت کاهش پیدا کرده است. میزان ساخت تا قبل از این سال‌ها سالانه حدود ۷۰۰ هزار واحد مسکونی بوده و امروز این عدد به حدود ۳۵۰ هزار واحد رسیده است».

او در ادامه توضیح داده در این سال‌ها ریسک‌های متعددی به صنعت ساختمان کشور تحمیل شده و از سوی دیگر تورمی که در این حوزه شکل گرفته، حجم سرمایه‌گذاری در حوزه ساخت مسکن را کاهش داده است. کاهش تولید و سرمایه‌گذاری در بخش مسکن در شرایطی است که مطابق آمار وزارت راه و شهرسازی، بازار مسکن کشور سالانه به حدود یک میلیون واحد مسکن جدید نیاز دارد اما میزان عرضه مسکن فقط در حدود یک‌سوم تقاضاست و همین مسئله عامل اصلی رشد خیره‌کننده قیمت مسکن در بازار کشور است. نگاهی به گزارش صنعت ساختمان نشان می‌دهد که به طور میانگین از سال 1370 تا 1396 سالانه تورم 26‌درصدی را تجربه می‌کرد، اما میانگین تورم سالانه مسکن از سال 1397 تا سال 1402 به حدود 60 درصد رسیده است. همچنین متوسط قیمت مسکن تهران که در تابستان سال 1372 حدود متری 50 هزار‌و 700 تومان اعلام شده بود، 10 سال بعد یعنی تابستان 1382 بالغ بر متری 589 هزار تومان ثبت شده و هم‌اکنون به بیش از 88 میلیون تومان رسیده است. با این حال شرایط نامساعد حاکم بر صنعت ساختمان ادامه‌دار شده است.

طبق گزارش اخیر مرکز آمار ایران، در زمستان سال گذشته شاخص قیمت نهاده‌های ساختمانی شهر تهران ۳۸ درصد نسبت به زمستان سال ۱۴۰۲ افزایش پیدا کرد. این گزارش حاکی از آن است که در فصل زمستان ۱۴۰۳ درصد تغییرات شاخص قیمت نهاده‌های ساختمان‌های مسکونی شهر تهران برای چهار فصل منتهی به فصل جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل از آن (تورم سالانه) به میزان ۳۰ درصد بوده است. این میزان تورم سالانه در بازار مصالح ساختمانی نسبت به گذشته نزدیک چهار واحد درصد افزایش نشان می‌دهد. در این فصل، در بین گروه‌های اجرائی، بیشترین تورم فصلی با ۲۳.۳ درصد مربوط به گروه اجرائی «گچ و گچ‌کاری» و کمترین تورم فصلی با ۲.۸ درصد مربوط به گروه اجرائی «شیشه» است.

براساس جزئیات گزارش، شاخص قیمت در گروه بتن، شن و ماسه در فصل زمستان سال گذشته به سه هزارو ۸۱۲ رسید که نسبت به فصل قبل ۷.۲ درصد افزایش و نسبت به فصل مشابه سال قبل ۴۷.۴ درصد افزایش داشته است. همچنین، متوسط شاخص چهار فصل منتهی به فصل جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل (تورم سالانه) ۴۰.۷ درصد افزایش داشته است. در گروه محصول ساختمانی گچ و همچنین هزینه گچ‌کاری نیز عدد شاخص قیمت به ۴۰۳۸.۷ رسیده است که نسبت به فصل قبل ۲۳.۳ درصد افزایش و نسبت به فصل مشابه سال قبل ۵۲.۵ درصد افزایش داشته است. همچنین متوسط شاخص چهار فصل منتهی به فصل جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل (تورم سالانه) ۵۲.۷ درصد افزایش داشته است.

همچنین در گروه آجر و بلوک و سفال نیز عدد شاخص قیمت به ۳۱۹۷.۲ رسیده که نسبت به فصل قبل ۱۶.۴ درصد افزایش و نسبت به فصل مشابه سال قبل ۳۹.۴ درصد افزایش داشته است. همچنین، متوسط شاخص چهار فصل منتهی به فصل جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل (تورم سالانه) ۴۰.۵ درصد افزایش داشته است. عدد شاخص قیمت در گروه آهن‌آلات ساختمانی شامل میلگرد و پروفیل درب و پنجره نیز به ۳۰۲۳.۸ رسیده که نسبت به فصل قبل ۱۵.۷ درصد افزایش و نسبت به فصل مشابه سال قبل ۱۹.۸ درصد افزایش داشته است. همچنین، متوسط شاخص چهار فصل منتهی به فصل جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل (تورم سالانه) ۱۳.۶ درصد افزایش داشته است. در سال ۱۴۰۳ بهای خدمات ساختمانی ۴۴ درصد نسبت به سال ۱۴۰۲ افزایش پیدا کرد.

قطع برق، بازار مسکن را تهدید می‌کند

حالا اما قطع برق به رشد دوباره قیمت نهاده‌های ساختمانی در کشور شدت بخشیده و فقط در عرض یک ماه بهای سیمان به حدود دو برابر رسیده است. در همین زمینه پژمان جوزی، رئیس انجمن صنعت ساختمان نسبت به آثار زیان‌بار این اتفاق بر بازار مسکن هشدار داد. رئیس انجمن صنعت ساختمان با انتقاد از قطعی مکرر برق به «شرق» گفت: چندی‌ پیش در گفت‌وگو با با رسانه‌ها اعلام کردم که حال مسکن خراب است. خرابی حال مسکن به گمانم ربطی به تحریم‌ها و عوامل خارجی ندارد، بلکه به مدیریت و تصمیم‌گیری‌های داخلی مرتبط است. پژمان جوزی تأکید کرد: در خبرها آمده است، قیمت سیمان افزایش یافت. برای بسیاری از مردم این فقط یک خبر است، اما برای تولید مسکن و مصرف‌کننده فقط یک خبر نیست، بلکه فاجعه است با نتایج زیان‌بار.

رئیس انجمن صنعت ساختمان در ادامه گفت: من توجه وزارت نیرو را به این مهم جلب می‌کنم که صنعت ساختمان یک صنعت چندوجهی است، قطع‌شدن برق صنایع مرتبط با این صنعت، قطعا بر روی چرخه تولید مسکن اثر می‌گذارد. جوزی افزود: من شرایط کنونی را درک می‌کنم و متوجه هستم که این شرایط محصول سال‌های دور تاکنون است، اما در تصمیم‌گیری‌ها باید شرط عدالت را در نظر داشت. این توسعه‌گر افزود: دولت به‌درستی برای عبور از مشکلات دست به سوی بخش‌ خصوصی دراز کرده و بخش‌ خصوصی این دست را می‌فشارد، اما پیمودن این راه ملزوماتی دارد. امیدوارم وزارت نیرو که بخش مهمی از این ملزومات یعنی تأمین انرژی به‌ عنوان اصلی‌ترین زیرساخت فعالیت‌های تولیدی-‌صنعتی را بر عهده دارد، سهم عادلانه‌ای برای صنایع در نظر بگیرد.

هرچند‌ به‌تازگی علی‌اکبر الوندیان، دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان کشور، از رفع محدودیت ۹۰‌درصدی برق کارخانه‌های سیمان خبر داده و به صداوسیما گفته است‌ «روز چهارشنبه (۲۴ اریبهشت) کارخانه‌های سیمان با اعمال محدودیت برق متوقف شدند و با توجه به اینکه اردیبهشت معمولا تقاضای زیادی برای سیمان وجود دارد، این موضوع باعث شد با کاهش تولید و عرضه بازار سیمان دچار تنش شده و با التهاب قیمت مواجه شود و حالا با پیگیری وزارت صمت و همکاری وزارت نیرو محدودیت ۹۰‌درصدی صنعت سیمان رفع شد». با این حال این مسئله فقط به معنی رفع توقف تولید در کارخانه‌های سیمان است اما همچنان کسری انرژی صنایع کشور را زیر فشار قرار داده و فشار بر صنایع بالادستی، صنایع پایین‌دستی را هم گرفتار نابسامانی و آشفتگی کرده است.