پیش‌بینی سونامی در ساحل مکران
زمین‌لرزه هفتم آذر ۱۳۲۴ ساحل مکران -۲۸ نوامبر ۱۹۴۵- با بزرگای ۸.۰ و تلفات چهار هزار نفر در یک پهنه دورافتاده و کم‌جمعیت مرزی بین ایران و پاکستان از مهم‌ترین رخدادهای لرزه‌ای سده اخیر در جنوب شرق ایران است. ساحل مکران برای برنامه توسعه آینده در ایرانی که با خشک‌سالی و بی‌آبی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند، پهنه بسیار مهم و راهبردی است و حتی در صورت سرمایه‌گذاری، از محل‌های احتمالی برای پایتخت بعدی ایران است.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
زمین‌لرزه هفتم آذر ۱۳۲۴ ساحل مکران -۲۸ نوامبر ۱۹۴۵- با بزرگای ۸.۰ و تلفات چهار هزار نفر در یک پهنه دورافتاده و کم‌جمعیت مرزی بین ایران و پاکستان از مهم‌ترین رخدادهای لرزه‌ای سده اخیر در جنوب شرق ایران است. ساحل مکران برای برنامه توسعه آینده در ایرانی که با خشک‌سالی و بی‌آبی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند، پهنه بسیار مهم و راهبردی است و حتی در صورت سرمایه‌گذاری، از محل‌های احتمالی برای پایتخت بعدی ایران است. زلزله ۱۹۴۵ در منطقه فرورانش مکران رخ داد؛ جایی که ورقه زمین‌ساختی عربی به سمت شمال می‌لغزد و به زیر‌ورقه اوراسیا فرو می‌رود. این فرایند مشابه فرایندی است که باعث زلزله‌های عظیم در ژاپن، شیلی و شمال غربی اقیانوس آرام می‌شود.
زلزله اصلی ۱۹۴۵ یک رویداد قدرتمند ابرراندگی-مگاتراست بود که بر اثر گسیختگی ناگهانی مرز ورقه قفل‌شده با پهنه گسیختگی حدود صد کیلومتر پهنا و 350 کیلومتر طول موجب خسارات گسترده‌ای در شهرها و روستاهای ساحلی ایران و پاکستان شد. در شهر بندری پاسنی پاکستان، اکثر خانه‌ها که از گل و سنگ ساخته شده بودند، ویران شدند. شهر اورمات در اثر سونامی کاملا زیر آب رفته و هرگز بازسازی نشد. لرزش‌ها تا کراچی، مومبای هند و تمام پهنه ساحلی در ایران نیز احساس شدند. سونامی مخرب‌ترین و گسترده‌ترین پیامد زلزله بود. بالا‌آمدن ناگهانی کف دریا، حجم عظیمی از آب را جابه‌جا کرد و امواج مخربی ایجاد کرد. در ساحل مکران، امواج سونامی به ارتفاع ۱۲ تا ۱۵ متر، روستاهای ماهیگیری را کاملا ویران کرد، مردم و دام‌ها را به دریا برد و قایق‌ها را نابود کرد. در ساحل عمان و ایران امواج دو تا سه‌متری باعث خسارت و تلفات در مسقط عمان و در امتداد ساحل جنوبی ایران شد.
یک کشتی نقشه‌برداری نیروی دریایی انگلیس، اچ‌ام‌اس ونچر، در زمان زلزله در نزدیکی کانون زلزله مشغول به کار بود. کشتی گزارش داد که یک تکان شدید و ناگهانی را تجربه کرده و به دنبال آن دریا در اطراف آنها جوشیده و متلاطم شده است. کمی پس از آن، امواج سونامی به کشتی اصابت کرد، ولی کشتی موفق شد از امواج اولیه جان سالم به در ببرد، اما بوی تند گوگرد و آتش را در آب گزارش کرد که منجر به گمانه‌زنی‌هایی در مورد فوران آتشفشانی زیردریایی یا انتشار متان در مقیاس بزرگ از کف دریا ناشی از زلزله شده است. زلزله ۱۹۴۵ باعث شکستگی بستر دریا و بی‌ثبات‌شدن رسوبات هیدراته متان و گاز به دام افتاده در رسوبات غنی از مواد آلی منشور برافزایشی مکران شد. این امر باعث آزاد‌شدن سریع و گسترده گاز متان و سولفید هیدروژن شده که به صورت حباب به سطح زمین آمدند و دریای جوشان و بوی گوگرد را ایجاد کردند. متان احتمالا سپس مشتعل شد و توهم آتش را روی آب ایجاد کرد. چنین رخدادی باعث یک گلفشان بزرگ و ایجاد جزیره «زلزله» در نزدیکی ساحل شد که حدود یک سال بعد نیز ناپدید شد.
در مکران شرقی در سواحل پاکستان، دو ورقه زمین‌ساختی به هم قفل شده و طی سده‌ها تنش عظیمی ایجاد کرده‌اند. وقتی این تنش سرانجام آزاد شود، یک زلزله عظیم ابرراندگی-مگاتراست رخ می‌دهد. مکران غربی در سواحل ایران تا حدی در حال خزش تلقی می‌شود؛ به نحوی که دو ورقه به‌طور مداوم‌تر از کنار یکدیگر می‌لغزند و تنش را به جای ذخیره‌شدن در یک رخداد عظیم، در لرزش‌های کوچک‌تر و مکررتر آزاد می‌کنند. زلزله ۱۹۴۵ بخش درخور توجهی از تنش انباشته‌شده را آزاد کرد، اما کل گسل را گسیخته نکرد. طی 80 سال گذشته تنش دوباره در حال تجمع است. صرف‌نظر از اینکه کانون زلزله بعدی کجا باشد، یک سونامی بزرگ هر دو خط ساحلی ایران و پاکستان را ویران خواهد کرد. با قرار‌گیری کانون زلزله بعدی در ساحل پاکستان، کل این ساحل از گوادر تا کراچی ظرف ۱۰ تا ۳۰ دقیقه تحت اثر سونامی قرار خواهد گرفت. امواج عظیم و ویرانگر خواهند بود. ضمنا ساحل ایران نیز به‌شدت ظرف ۳۰ تا ۶۰ دقیقه تحت اثر قرار خواهد گرفت. اگر شکستگی در مکران غربی و در ساحل ایران رخ دهد، بیشترین ضربه اولیه در سوی ایرانی مکران متحمل خواهد شد. در این صورت زیرساخت‌های حیاتی از‌جمله بندر استراتژیک گوادر در اعماق دریا، بزرگراه‌های ساحلی، نیروگاه‌ها و تأسیسات نمک‌زدایی نابود خواهند شد.
خود جنبش زمین‌زلزله باعث زمین‌لغزش‌های بزرگ زیردریایی، در شیب تند قاره‌ای برافزایشی مکران می‌شود. این زمین‌لغزش‌ها حجم عظیمی از آب را جابه‌جا کرده و سونامی محلی ایجاد می‌کنند. چنین سونامی می‌تواند قدرتمندتر و متمرکزتر از سونامی مستقیما ناشی از زلزله به تنهایی باشد و منجر به امواج فوق‌العاده بلند در مکان‌های خاص شود. اندازه چنین سونامی -ناشی از زمین‌لغزش‌های کف دریا- مستقیما با بزرگای زلزله متناسب نخواهد بود. یک زلزله اصلی با بزرگای هفت می‌تواند به‌طور بالقوه باعث زمین‌لغزشی شود که باعث سونامی محلی مخرب‌تری نسبت به یک زلزله بزرگ‌تر با بزرگای هشت می‌شود. سونامی ناشی از رانش زمین در عرض چند دقیقه به نزدیک‌ترین خط ساحلی برخورد می‌کند و عملا هیچ هشداری نمی‌دهد.
آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
