ضرورت مدیریت واحد منابع طبیعی و محیط زیست
رئیس سازمان محیط زیست و رئیس دفتر رئیس‌جمهور به‌تازگی در نامه‌ای خطاب به رئیس سازمان استخدامی کشور خواستار ادغام سازمان محیط زیست و سازمان جنگل‌ها شده‌اند. بحث لزوم مدیریت یکپارچه منابع طبیعی و محیط زیست کشور در سال‌های اخیر در محافل قانون‌گذاری، اجرائی و فنی به‌طور متناوب مطرح شده و پس از چندی بدون دستیابی به نتیجه‌ای مشخص مسکوت مانده است. درصورتی‌که به کارنامه این دو مدیریت، حداقل در چهار دهه اخیر نظری بیفکنیم، بدون تردید هیچ‌یک نتایج قابل قبولی در جهت حفظ و پایداری این ثروت ملی ارائه نداده‌اند. کارنامه‌ای که بیش از هر چیز از ضرورت دگرگونی ساختاری در هر دوی آنها حکایت می‌کند. منابع طبیعی تمامی پدیده‌هایی را شامل می‌شود که انسان آن را به وجود نیاورده است. این منابع شامل نور خورشید، اتمسفر، آب، خشکی، همه مواد معدنی و تمام پوشش گیاهی و زندگی جانوری است و شامل تمام خواص ارزشمند از قبیل مغناطیسی، گرانشی، الکتریکی و نیروهاست. محیط زیست نیز در یک تعریف کلی عبارت از مجموعه شرایط بیرونی است که در طول عمر یا زندگی موجودات زنده اثر می‌گذارد. این دو تعریف و البته با شمول بیشتر محیط زیست هم‌پوشانی دارند؛ بنابراین جداسازی متولیان صیانت از این دو عرصه در ساختارهای جداگانه جای بسی تأمل را دارد. با مروری در خبرها و گزارش‌های مدیریت بخش کشاورزی و نیز مطالبات منابع پرسشگر درمی‌یابیم که مقوله تولید و تأکید بر نمودارهایی که مرتب افزایش را نمایش دهد، موجب آن است که حفاظت از عرصه‌های منابع طبیعی و به‌طور خاص جنگل‌ها و مراتع به حاشیه رفته است. اینکه این مدیریت چشم بر هزاران چاه آب غیرمجاز و تغییر کاربری اراضی جنگلی و مرتعی بسته و بیش از «توسعه پایدار» دغدغه تنظیم بازار و پاسخ‌گویی به مسائل روزمره را دارد، از کم‌رنگ‌بودن منابع طبیعی در این میدان دید حکایت دارد. منابعی که در هر زمان و بنا به هر مصلحتی موسوم به تولید قربانی و چه بسا مانند اکنون از اقلیم مجروح شمال داعیه خودکفایی برنج را دارند. مخالفت‌های تاکنون صورت‌گرفته درباره این ادغام، به وجوهی از قبیل «بهره‌برداری از منابع طبیعی»، ناتوانی سازمان حفظ محیط زیست برای مدیریت جدید و اینکه نهاد نظارتی نمی‌تواند مجری بهره‌برداری هم باشد، اشاره می‌کند. به نظر می‌رسد این دلایل وجاهت کافی نداشته و تمامی این نقدها با عنایت به روند تخریب جنگل و مشکلات «تعادل دام و مرتع» در ساختار کنونی منابع طبیعی به چشم می‌خورد. امیدوارم در این مقطع که مردم کشورمان روی بستری از بحران‌های زیست‌محیطی و با بیم و نگرانی به پیش‌باز آیندگان می‌روند، طرحی نو در انداخته شود. بدیهی است هریک از گزینه‌های پیشنهادی اعم از حفظ وضع موجود یا ادغام شکلی و مونتاژی در چیدمان کنونی، حلقه‌های مفقوده و نقاط ضعف متعددی دارد.
پیشنهاد این راقم آن است که در گام نخست تمامی وظایف حاکمیتی حفاظت و احیای معاونت منابع طبیعی وزارت جهاد کشاورزی در زیرمجموعه سازمان حفظ محیط زیست قرار بگیرد؛ اما برای اجتناب مدیریت این سازمان از مصلحت‌های احتمالی نسبت به رئیس‌جمهور یا بعضا تذکرات منطقه‌ای و غیرملی در مجلس (در صورت تبدیل این مدیریت به وزارت) هیئت امنایی مرکب از سران سه قوه بر تصمیم‌ها و موافقت‌های کلان و ملی سازمان حفظ محیط زیست نظارت عالیه داشته باشد؛ نظارتی که قطعا حضور تأثیرگذار تشکل‌های مردم‌نهاد زیست‌محیطی نیز در آن باید دیده شود.