ضرورت خبرنگاری زنان

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

شیرین احمدنیا*

‌به تازگی به‌ نظرم می‌رسد که زنان خبرنگار یا روزنامه‌نگار، در صحنه رسانه‌های رسمی، جسورانه‌تر مطلب تهیه می‌کنند و سوژه‌های‌شان متناسب‌تر با حساسیت‌های روز و نزدیک‌تر به مطالبات مردم از رسانه‌ها برای انعکاس مشکلات‌شان شده‌ است.

به‌عنوان مثال، عنوان‌های خبری مرتبط با مسائل مهاجران و خانواده‌های رد مرز شده، آسیب‌دیدگان از جنگ 12روزه، افراد درگیر در مصائب زیست‌محیطی و نظایر آن را با صراحت و روشنگری بیشتری طرح و منعکس کرده‌اند. مسلما مدیران و مسئولان رسانه‌ها در تشخیص ضرورت و اهمیت طرح چنین موضوعاتی واقف، هوشیار و همراه بوده‌اند اما نتیجه کار که به چشم می‌آید، محتوای رسانه‌ای درخشانی به قلم ورزیده زنان خبرنگاری بوده که گاهی هم تن به هزینه‌هایی به‌‌واسطه جرئت‌مندی خود در انعکاس موضوعات خبری روز داده‌اند.

این‌ روزها خوشبختانه، شمار زنان قلم‌فرسای حاضر در صحنه، چه‌ زنانی که حرفه‌شان اساسا فعالیت در رسانه با همه چالش‌ها و معضلات آن ‌است و چه زنانی که دارای تخصص و حرفه‌های دیگری هستند، اما بنا به دغدغه‌مندی‌های‌ خود، دست به قلم هم می‌برند رو به افزایش‌ است؛ زنان مسئولیت‌پذیری که نگاه و دریافت‌شان درباره مسائل اجتماعی ‌را با دیگران در عرصه رسانه‌های رسمی یا رسانه‌های جدید و شبکه‌های اجتماعی به‌ اشتراک می‌گذارند. هفدهم مرداد، بنا به بزرگداشت روز خبرنگار قصد دارم چند نکته را به این مناسبت درباره زنان و روزنامه‌نگاری بیان کنم و در‌ واقع قدردانی خودم را از حضور و فعالیت زنان در عرصه ارتباطات و رسانه به‌عنوان یک مخاطب مشتاق، ابراز کنم.

در علوم اجتماعی، به‌ویژه در تحقیقات متأخر که با رویکرد روش‌شناختی کیفی به‌ انجام می‌رسد، بر مفهومی با عنوان «تجربه زیسته» (Lived experience) تأکید زیادی وجود دارد. در چنین رویکردی، محقق با مشارکت‌کنندگان در تحقیقش طی مصاحبه‌های طولانی و مشاهده دقیق، نزدیک و همدل می‌شود و آنچه را که در زندگی از سر گذرانده‌اند، گویی که با تجربه‌کنندگان، شریک زیست‌شان بوده باشد، عمیقا لمس، درک و سپس تحلیل و و منعکس می‌کند.

به‌ نظر می‌رسد که نگاه زنان خبرنگار به مسائل اجتماعی و گزارش‌دهی‌شان را می‌توان تا حدی برخاسته از تجربه‌ زیسته‌‌ مشترکی دانست که غالبا با نادیده‌انگاری، تبعیض و گاه به حاشیه‌‌ راندن همراه می‌شده است. زنانی که در جامعه زندگی می‌کنند، نه‌تنها شاهد رویدادها هستند، بلکه بسیاری از تحولات اجتماعی را با گوشت و پوست خود لمس می‌کنند. ازاین‌رو درک آنان از بحران‌ها، نابرابری‌ها، تبعیض‌ها و تغییرات اجتماعی، ریشه در واقعیتی متفاوت دارد؛ واقعیتی که اغلب در روایت‌های غالب، جای اندکی برای بروز می‌یابد. در روزنامه‌نگاری ایران به‌ تعبیری، سال‌ها روایت مسائل اجتماعی از سوی مردان بازگو شده و نتیجه‌اش بازتولید زبانی بوده که حساسیت چندانی به لایه‌های پنهان بی‌عدالتی نداشته است. این در حالی‌ است که ورود زنان به عرصه خبر و تحلیل، می‌تواند زاویه دیدی تازه را به جریان اطلاع‌رسانی وارد کند؛ زاویه‌ای که مسائل را نه‌فقط در سطح، بلکه با نگاهی ریشه‌ای‌تر و انسانی‌تر پی‌ می‌گیرد.

زن روزنامه‌نگار، با چشمی دقیق‌تر به پیامدهای اجتماعی قانون‌گذاری، سیاست‌های شهری، آموزش، فقر، بهداشت یا مهاجرت می‌نگرد، زیرا این حوزه‌ها اغلب با نقش‌های جنسیتی زنان تلاقی مستقیم دارند.

تحقیقی از انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران در سال ۱۴۰۰ نشان داد که حدود ۳۵ درصد خبرنگاران رسمی در ایران را زنان تشکیل می‌دهند، اما سهم‌شان در موقعیت‌های تصمیم‌سازی رسانه‌ای کمتر از ۱۰ درصد است؛ هرچند تحقیق جدید این انجمن که شنبه ارائه می‌شود، احتمالا از تغییرات جدید در تحریریه‌ها حکایت دارد.

ضرورت حضور فعال‌تر زنان در روزنامه‌نگاری ایران، فقط بر پایه عدالت جنسیتی نیست، بلکه به ارتقای کیفیت حرفه‌ای رسانه‌ها نیز گره خورده است. همچنان که در تحلیل‌های رسانه‌ای و ادبیات حوزه زنان پیش‌تر اشاره شده، رسانه‌ای که فقط با یک جنسیت سخن می‌گوید، ناگزیر بخشی از واقعیت را نادیده می‌گیرد. امروز بیش از همیشه نیاز است که زنان نه‌فقط در حوزه‌های «ویژه زنان»، بلکه در تمام حوزه‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی قلم بزنند، گزارش تهیه کنند و تحلیل ارائه دهند. حضور آنان، صدایی متفاوت و مکمل در فضای عمومی پدید می‌آورد؛ صدایی که نه برای رقابت، بلکه برای تکمیل روایت‌ها به میدان می‌آید.

اکنون با توجه به نقش پررنگ‌تر زنان در عرصه تحولات سیاسی‌-اجتماعی ایران، باید گفت روح زمانه ایجاب می‌کند که زنان، نه به‌ عنوان حاشیه‌نشینان عرصه رسانه، بلکه به‌ عنوان بازیگران اصلی و تأثیرگذار، در فضای خبری ایران حضوری پررنگ‌تر و مؤثرتر داشته باشند و حضورشان مغتنم شمرده و مورد استقبال واقع شود. ناگفته نماند که به‌تازگی دریافت اخباری نظیر اینکه این نشریه و آن نشریه کثیرالانتشار نظیر «شرق» و پیام‌ ما‌ را سردبیرانی از بین زنان اداره می‌کنند و دبیران زن بیشتری در تحریریه‌ها حضور دارند، نوید آینده‌ای امیدبخش‌تر در عرصه رسانه به ما می‌دهد.