توسعه نظامی اروپای شرقی زیر سایه جنگ

حدود دو ماه دیگر جنگ اوکراین یک‌ساله می‌شود. با وجود آنکه در ماه‌های ابتدایی کشورهای غربی حاضر نشدند تا کمک‌های نظامی درخور توجهی در اختیار اوکراین قرار دهند، اما با طولانی‌شدن جنگ و عقب‌نشینی‌های نظامیان اشغالگر روسیه، این روند تغییر کرد و ایالات متحده و متحدان غربی کمک‌های نظامی گسترده‌ای به اوکراین ارائه کردند تا فشارها بر روسیه بیشتر شود. به این ترتیب و هم‌زمان با ادامه‌دارشدن جنگ روسیه علیه اوکراین و تلاش کشورهای مختلف برای کمک تسلیحاتی به اوکراین، صنایع تسلیحاتی این کشورها بر سرعت تولیدات نظامی خود افزوده‌اند؛ به گونه‌ای که این فرصت برای آنها در 30 سال گذشته بی‌سابقه بوده است.

در 10 ماه گذشته، کشورهای متحد کی‌یف سعی کرده‌اند با ارسال مهمات و تجهیزات نظامی به اوکراین بخشی از نیاز آن را تأمین کنند، حال آنکه ذخایر نظامی خودشان رفته‌رفته کاهش می‌یافت. به‌طور ویژه، کشورهای اروپای شرقی از این موضوع متأثر هستند و صنایع تسلیحاتی آنها با سرعتی که از زمان جنگ سرد تاکنون دیده نشده است، در حال تولید و تکمیل کمبودهای خود و تأمین نیاز تسلیحاتی اوکراین هستند.

بر اساس گزارشی که با استناد به جدیدترین داده‌های «مؤسسه کیل برای اقتصاد جهانی» منتشر شده، ایالات متحده آمریکا و بریتانیا در صدر فهرست کمک‌کنندگان مستقیم نظامی به کی‌یف بوده‌اند. لهستان، آلمان، نروژ، دانمارک، لتونی، کانادا و جمهوری چک در رده‌های بعدی این فهرست قرار دارند. برخی کشورهایی که در گذشته عضو پیمان ورشو بودند و هنوز نسبت به روسیه محتاط هستند، کمک به اوکراین را یک موضوع امنیتی در منطقه می‌دانند؛ در عین حال به اعتقاد بسیاری، جنگ اوکراین فرصت‌های جدیدی را برای صنعت تسلیحاتی منطقه ایجاد کرده است.

سباستین چوالیک، مدیرعامل گروه صنعتی تسلیحات لهستان با بیش از ۵۰ زیرمجموعه در زمینه ادوات و تجهیزات نظامی در باره این ظرفیت‌های جدید می‌گوید: «با درنظرگرفتن واقعیت‌های جنگ در اوکراین و تصمیم بسیاری از کشورها برای افزایش بودجه دفاعی خود، فرصتی پدیدار شده که کشورها وارد بازارهای جدید شده و درآمدهای صادراتی خود در سال‌های آینده را افزایش دهند». چوالیک در گفت‌وگو با رویترز گفته است که میزان سرمایه‌گذاری این شرکت دولتی برای دهه‌ پیش‌رو ۱.۸ میلیارد دلار است و اصلا با رقم پیش‌بینی‌شده قبلی قابل مقایسه نیست. این مبلغ شامل پوشش تجهیزات نظامی برای استفاده در مرز این کشور با بلاروس، کشور متحد روسیه نیز می‌شود. سایر شرکت‌ها و مقامات دولتی از لهستان، اسلواکی و جمهوری چک نیز تأیید کرده‌اند که در حال افزایش ظرفیت تولید و استخدام پرسنل بیشتر هستند.

فرصتی برای نوسازی

در آغاز حمله نظامی روسیه، برخی کشورهای متحد اوکراین ابتدا انبار تسلیحات قدیمی خود را در اختیار این کشور قرار دادند. تا اینکه با خالی‌شدن این انبارها نوبت به تولید و صادرات سلاح‌های مدرن و امروزی رسیده است. حال آنکه اوکراین ماه‌ها منتظر رسیدن تسلیحاتی غربی با استاندارد روز ناتو بود. به گفته مقامات مطلع در گفت‌وگو با رویترز، اوکراین سلاح‌ها و تجهیزات مورد نیاز خود را از طریق کمک‌های مالی سایر دولت‌ها یا از طریق قراردادهای تجاری مستقیم بین کی‌یف و شرکت‌های سازنده به دست می‌آورد. توماس کوپچنی، معاون وزیر دفاع جمهوری چک، گفته است که اوکراین نزدیک به ۲.۱ میلیارد دلار سلاح و تجهیزات از شرکت‌های این کشور دریافت کرده که حدود ۹۵ درصد آن از طریق تحویل شرکت‌های تجاری بوده است. او گفت صادرات تسلیحات چک در سال جاری بالاترین میزان از سال ۱۹۸۹ خواهد بود و بسیاری از شرکت‌ها در این بخش شغل و ظرفیت خود را اضافه کردند. این مقام نظامی جمهوری چک همچنین گفت است تأمین تسلیحاتی اوکراین فقط یک امر تجاری نیست، بلکه اکثریت جمعیت چک هنوز دوران اشغال کشورشان توسط روسیه را به یاد دارند و ما نمی‌خواهیم نیروهای روسی به مرزهای ما نزدیک‌تر باشند.

سرمایه‌گذاری پرسود

دولت جو بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات متحده که با انتقاد فزاینده جمهوری‌خواهان و حتی برخی از دموکرات‌ها درخصوص ادامه اعطای کمک‌های مالی و نظامی به اوکراین مواجه شده، همچنان با متهم‌کردن منتقدان به دست‌کم‌گرفتن خطر روسیه تأکید دارد که حمایت ایالات متحده و اروپا از اوکراین یک سرمایه‌گذاری مقرون‌به‌صرفه است.

دولت بایدن تاکنون موافقت کنگره را برای کمک ۴۰ میلیارد دلاری به اوکراین در سال ۲۰۲۲ جلب کرده و درخواست خود برای اعطای کمک اضافی ۳۷.۷ میلیارد دلاری را نیز ارائه کرده است. بیش از نیمی از مجموع این رقم برای کمک نظامی و دفاعی در نظر گرفته شده است.

دولت آمریکا بر این باور است که کمک نظامی ۴۰ میلیارد دلاری در مقابل کل بودجه دفاعی ایالات متحده که برای سال جاری ۷۱۵ میلیارد دلار تعیین شده، چندان رقم قابل توجهی نیست و تنها معادل ۵.۶ درصد از کل هزینه‌های دفاعی ایالات متحده را در سال ۲۰۲۲ تشکیل می‌دهد. اما در مقابل، این جنگ فرصتی را برای ایالات متحده فراهم کرده تا توان دفاعی و نظامی روسیه، دشمن اصلی آمریکا را بدون مشارکت مستقیم در جنگ تضعیف کند.

مطابق گزارش‌های منابع اطلاعاتی کشورهای غربی، نیروهای مسلح اوکراین تاکنون بیش از صد هزار سرباز روسی را کشته یا مجروح کرده‌اند که معادل نیمی از پرسنل رسمی ارتش روسیه است. همچنین حدود هشت هزار خودروی زرهی از‌جمله هزاران تانک، صدها نفربر، توپخانه، صدها جنگنده و بالگرد و تعداد زیادی از شناورهای ارتش روسیه منهدم شده‌اند. مقام‌های دفاعی دولت بایدن بر پایه این گزارش استدلال می‌کنند که سهم تهدیدهای روسیه در بودجه نظامی این کشور سالانه بین صد تا ۱۵۰ میلیارد دلار است، ولی در سال ۲۰۲۲ این کشور موفق شده با صرف تنها ۴۰ میلیارد دلار نزدیک به نیمی از توان نظامی روسیه را منهدم کند. این موفقیت نظامی، پیامی هم به چین ارسال می‌کند که در صورت هرگونه اقدام نظامی در تایوان با شکست در برابر غرب مواجه خواهد شد.

علاوه بر این، در حالی که تولید ناخالص داخلی کشورهای غربی حامی اوکراین ۴۰ تریلیون دلار و بودجه نظامی آنها حدود یک تریلیون دلار است، مجموع تولید ناخالص داخلی روسیه تنها ۱.۸ تریلیون دلار است. در نتیجه، با ادامه جنگ، ولادیمیر پوتین ناگزیر خواهد شد تا مخارج دولت خود را از بخش مصرف عمومی به سمت هزینه دفاعی منتقل کند؛ اقدامی که دولت او را در خطر بروز ناآرامی‌های اجتماعی و سیاسی قرار خواهد داد. همچنین، تسلیحات نظامی اعطاشده به کی‌یف تنها از فناوری ارتقایافته نسل دومی که غرب در اختیار داشته، بهره برده‌اند ولی اوکراین موفق شده تا با همین تسلیحات فاقد فناوری روز، ارتش روسیه را به عقب براند. بنابراین، تصور جهانی در مورد پیشرفت نظامی روسیه و سطح کارایی تسلیحات ساخت این کشور در حال تغییر است و این اتفاق برای غرب نوعی بازاریابی به شمار می‌رود و در آینده می‌تواند موجب افزایش تقاضای جهانی برای تسلیحات ساخت آمریکا و اروپا شود.