1401، سال پهپادی ارتش

محمدناصر مرادی - کارشناس‌ارشد مدیریت دفاعی

بخش عمده جنگ‌های آینده از انسان‌محوری به سمت تجهیزات‌محوری و به‌ویژه تجهیزاتی مانند پهپادها که در صحنه نبرد، دشمن را دچار غافلگیری کرده و ابتکار عمل را به همراه دارند، پیش می‌رود. فرماندهان و مسئولان ارتش جمهوری اسلامی ایران با توجه به تکنولوژی‌های جدید مانند هوش مصنوعی، ربات‌ها و کلیه تجهیزات و فناوری‌هایی که نقش نیروی انسانی یا انسان‌محوری را در صحنه نبرد کاهش می‌دهند و ارزیابی و بررسی عوامل تعیین‌کننده در جنگ‌های آینده و جنگ‌های نسل پنجم و ششم، در راستای سیر تکامل یا انقلاب پهپادی قدم برداشته و این روند که از دهه‌های قبل شروع شده همچنان نیز ادامه دارد.

در همین راستا، مهم‌ترین اقدام ارتش جمهوری اسلامی ایران با موضوع پهپادها، از دی‌ماه 1399 برای عموم عیان شد. وقتی نخستین تمرین رزم پهپادی ارتش با نمایش صدها فروند انواع پهپادهای رزمی، بمب‌افکن، رهگیر، شناسایی و مراقبتی، جنگالی، انتحاری از‌جمله پهپادهای کمان، کرار، کیان، سیمرغ، انواع مهاجر، انواع ابابیل، یسیر، صادق، حازم و دستاوردهای دیگری اعم از انواع مولتی‌روتورهای رزمی و پشتیبانی رزمی با قابلیت اجرای عملیات در محیط جنگ الکترونیک و مجهز به سامانه‌های اخلال و فریب راداری و چندین عملیات نوآورانه با حضور سردار سرلشکر باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، امیر سرلشکر سیدعبدالرحیم موسوی فرمانده کل ارتش و دیگر فرماندهان و مسئولان عالی‌رتبه نیروهای مسلح در سمنان برگزار شد.

اما اینها فقط گوشه‌ای از اقتدار پهپادی ارتش بود، گویا اتفاق‌های مهم دیگری هم قرار بود رقم بخورد و این‌گونه هم شد. نقطه عطف قدرت پهپادی ارتش جمهوری اسلامی ایران، توان رزم «پایگاه پهپادی راهبردی ۳۱۳» به عنوان یکی از پایگاه‌های زیرزمینی پهپادی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران برای اجرای مأموریت بود که خردادماه امسال با حضور رئیس ستاد کل نیروهای مسلح و فرمانده کل ارتش مورد ارزیابی قرار گرفت.

«پایگاه پهپادی راهبردی ۳۱۳» یکی از پایگاه‌های زیرزمینی و سرّی پهپادی ارتش جمهوری اسلامی ایران است که متناسب با سطح امنیتی مورد نیاز در مناطق مختلف مرزی توسط ارتش طراحی و گسترش یافته‌اند. در این پایگاه، پرنده‌های بدون سرنشین راهبردی ارتش شامل بیش از صد فروند پهپادهای کمان۲۲، کمان۱۲، ابابیل۵، مهاجر۶، فطرس و کرار، مجهز به انواع مهمات، بمب‌ها، موشک‌های رهگیر و هوا به سطح و راکت‌های بومی استقرار یافته‌اند. از‌جمله دستاوردهای جدید ارتش در پایگاه ۳۱۳، موشک «حیدر۱» برای افزایش برد کمان۲۲ و اجرای عملیات دورایستا و پهپاد کروز «حیدر۲» برای افزایش برد و توان عملیاتی پهپادی بود که امکان حمل پهپاد کروز بر روی پهپادهای راهبردی نیز فراهم شده است. در این پایگاه همچنین پهپادهای انهدامی آرش و ضد رادار امید و انواع پهپادهای رزمی با بمب بالدار بالابان، موشک‌های شفق، قائم و الماس آماده اجرای هرگونه مأموریت در مرزها و فراتر از مرزهای جمهوری اسلامی ایران هستند. مداومت پروازی طولانی‌مدت، ارتفاع بالا، عمق عملیاتی قابل ملاحظه، قابلیت حمل انواع تسلیحات ضد هوایی و ضد سطحی نقطه‌زن و دورایستا، توان بالای حمل سامانه‌های جمع‌آوری اطلاعات و جنگ الکترونیک، برخورداری از سامانه‌های خودمراقبتی، ناوبری و ارتباط امن از ویژگی‌ پهپادهای آماده عملیات پایگاه راهبردی ۳۱۳ ارتش است.

زمان زیادی از نمایش این پایگاه پهپادی سرّی ارتش نگذشته بود که این بار دریادلان ارتش جمهوری اسلامی ایران طی یک اقدام جدید که به جرئت می‌توان گفت در سطح جهان بی‌نظیر بود، از اولین «ناودسته پهپادبر» نیروی دریایی راهبردی ارتش متشکل از یگان‌های شناور سطحی و زیرسطحی با حمل انواع پهپادهای رزمی، شناسایی و انهدامی، در ناوگان جنوب نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران و با حضور فرمانده کل ارتش و فرمانده نیروی دریایی راهبردی ارتش رونمایی کردند. در آیین رونمایی از این ناودسته، انواع پهپادهای پیشرفته و به‌روز تولید ارتش و وزارت دفاع با همراهی مراکز دانش‌بنیان اعم از پهپادهای نوع پلیکان، هما، آرش، چمروش، ژوبین،، ابابیل‌۲، کرار، ابابیل‌۴ و باور۵ بر پهنه آب‌های اقیانوس هند به پرواز درآمده و توانمندی خود را به نمایش گذاشتند. پهپادها اصولا یکی از پایه‌های اصلی دکترین دفاعی کشور ما در سال‌های اخیر به حساب می‌آیند و البته واردشدن آنها به سازمان رزم نیروی دریایی ارتش اهمیتی بسیار ویژه دارد. در جریان این رونمایی شاهد بودیم که ناو لجستیکی لاوان به حدود ۵۰ فروند پهپاد مجهز شده و شناور دلوار نیز از‌جمله دیگر ناوهای نیروبر و لجستیکی نداجاست که به پهپاد مجهز شده است. تقریبا تمامی پرنده‌های بدون سرنشین روی این دو شناور با یک شتاب‌دهنده اولیه به پرواز درآمده یا از مدل‌های عمودپرواز بودند. همچنین شاهد به پرواز درآمدن پرنده‌های بدون سرنشین از روی یکی از زیردریایی‌های کلاس کیلو نیروی دریایی ارتش نیز بودیم. بحث پرنده‌های بدون سرنشین و ارتباط آنها با شناوری زیرسطحی از‌جمله مسائل بسیار چالش‌برانگیز در جهان امروز به حساب می‌آید.

اما در آخرین برنامه پهپادی ارتش، اخیرا رزمایش مشترک پهپادی 1401 ارتش جمهوری اسلامی ایران با مشارکت نیروهای چهارگانه ارتش جمهوری اسلامی ایران، قرارگاه مشترک پدافند هوایی خاتم‌الانبیا(ص) و نظارت قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیا(ص) در مناطق گسترده‌ای از جغرافیای ایران اسلامی و آب‌های آزاد برگزار شد. دقت و قدرت تسلیحات، میزان مداومت پروازی، قابلیت‌های سامانه‌های هدایت و کنترل و توانمندی‌های رزمی پهپادها از‌جمله مواردی است که در این رزمایش مورد آزمایش و ارزیابی قرار گرفت. در همین راستا، امیر دریادار سیدمحمود موسوی، معاون عملیات ارتش و سخنگوی این رزمایش، با اشاره به اینکه این برای نخستین‌ بار بود که یک رزمایش پهپادی آن هم به صورت دوسویه برگزار می‌شد، عنوان می‌کند: «شرکت بیش از 150 فروند انواع پهپاد در این رزمایش و همچنین گستردگی منطقه عملیات که تمام مناطق کشور، خلیج فارس، تنگه هرمز و دریای عمان را شامل می‌شد، موجب پیچیدگی برگزاری این رزمایش بود که بحمدلله با عملکرد بسیار مطلوب سامانه‌های فرماندهی و کنترل رزمایش با نهایت هماهنگی ممکن انجام شد». بهره‌گیری از تجهیزات و تسلیحات کاملا ایرانی در این رزمایش از نکات قابل توجهی بود که معاون عملیات ارتش دراین‌باره می‌افزاید: «اساسا آنچه در این رزمایش مورد استفاده قرار گرفت شامل پرنده‌ها، مهمات و سلاح، سامانه‌های فرماندهی و کنترل و... تماما بومی بود که با استفاده از تجهیزات بومی اجرا شد». امیر دریادار حبیب‌الله سیاری، فرمانده رزمایش نیز در بخشی از مصاحبه خود با تأکید بر اینکه در حوزه پهپاد نمی‌خواهیم به دیگران وابسته باشیم، این‌گونه به این موضوع اشاره می‌کند: «اکثر پهپادهایی که در این رزمایش شاهد حضور و اجرای عملیات آنها بودیم، تولید اولیه‌شان در داخل ارتش بوده و برای تکمیل و تولید انبوه به وزارت دفاع یا شرکت‌های دانش‌بنیانی که در سطح کشور هستند، سپرده شده‌اند». همچنین امیر سرتیپ خلبان واحدی، فرمانده نیروی هوایی ارتش هم در این رزمایش اذعان کرده است: «ما از حوزه ساخت و تولید هواپیماهای بدون سرنشین عبور کرده‌ و به حوزه تولید زیرسامانه‌های عملیاتی پهپاد‌ها ورود کرده‌ایم». شناسایی مرزهای زمینی، هوایی و دریایی، اخلال هواپایه در ارتباطات پهپادی، انهدام اهداف مورد نظر و نقاط حساس و حیاتی ترسیم‌شده، انهدام اهداف در ساحل و دریا، پرواز پهپادها از ناودسته پهپادبر شامل شناورهای سطحی و زیرسطحی و انهدام رادار دشمن توسط پهپاد امید را می‌‌توان از اقدامات عملیاتی مهم و قابل توجه در این رزمایش برشمرد. برابر اذعان سخنگوی رزمایش، برقراری امنیت منطقه با تکیه بر توان کشورهای منطقه و برگرفته از اصل «همه با هم» در برقراری صلح بدون نیاز به حضور بیگانگان، اقتدار جمهوری اسلامی ایران برای برقراری و حفظ صلح در منطقه، بی‌اثر جلوه‌دادن تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران با بهره‌مندی از سلاح‌ها و تجهیزات بومی و نمایش علمی و اقتدار ارتش در دفاع از میهن اسلامی و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران از اهداف برگزاری این رزمایش بود.

با مرور شاخص‌ترین این اقدامات، بیراه نیست اگر لقب «سال پهپادی ارتش» را به سال 1401 که تنها نیمی از آن گذشته است، اطلاق کنیم. اما آنها که باید بدانند، خوب می‌دانند که دستیابی به این سطح از توان پهپادی آن هم در اوج تحریم‌ها یعنی چه؟ و این موضوع را امیر سرلشکر موسوی، فرمانده کل ارتش، به این نحو مطرح کرده است: «قدرت پهپادی ارتش در اوج تحریم‌ها ظهور کرد، یعنی در شرایط بسیار سخت تحریمی و فشار حداکثری، قدرتی به عنوان قدرت پهپادی ارتش ظهور و بروز کرد که کارشناسان نباید ریشه ظهور این قدرت را در ارقام بودجه دنبال کنند. این قدرت ریشه در اراده، استحکام خانواده‌های کم‌نظیر ارتش و ریشه در اجرای تدابیر فرمانده معظم کل قوا و معنویت دارد». در جایی دیگر امیر سرتیپ دادرس، جانشین فرمانده ارتش این‌گونه عنوان می‌کند که «ایران اسلامی علی‌رغم تحریم‌ها یک ابرقدرت پهپادی در سطح دنیا محسوب می‌شود». با این اوصاف، باید گفت ارتش جمهوری اسلامی ایران برنامه‌های بسیار بزرگ و قابل توجهی برای ارتقا و به‌روزرسانی توانمندی‌های پهپادی خود دارد و در آینده مشخصا اخبار بیشتری از آجا شنیده خواهد شد که حاوی پیام‌های بسیار مهمی برای دوستان و دشمنان کشورمان است. اگرچه امروز می‌بینیم و می‌بینند که چگونه زیرِ زمین، زمین، زیرِ دریا، دریا و آسمان به جولانگاه پهپادهای ایرانی تبدیل شده و دشمنان به خوبی می‌دانند که «عرصه سیمرغ، جولانگاه آنها نیست».