سایه سنگین «ناخواستهبودن»
وقتی جامعه، پیش از خانواده، کودک را تنها میگذارد، داستان تازهای نیست. در هر جامعهای، کودکانی به دنیا میآیند که پیش از آنکه نامی داشته باشند، با یک برچسب زندگی میکنند:
به گزارش گروه رسانهای شرق،
پگاه پاکزاد
وقتی جامعه، پیش از خانواده، کودک را تنها میگذارد، داستان تازهای نیست.
در هر جامعهای، کودکانی به دنیا میآیند که پیش از آنکه نامی داشته باشند، با یک برچسب زندگی میکنند:
«اتفاقی»، «غیرمنتظره»، «ناخواسته». برچسبی که نه روی شناسنامه میآید و نه دیده میشود، اما تا مغز استخوان مینشیند.
این کودکان معمولا چیزی کم ندارند؛ سقف هست، غذا هست، مدرسه هست. اما یک چیز همیشه جایش خالی است:
احساسِ انتخابشدن.
ناخواستهبودن فقط یک احساس شاعرانه نیست، سالها این مفهوم در حد یک روایت احساسی باقی مانده بود، چیزی شبیه زخمهای نامرئی. اما پژوهشهای علمی، از جمله مقالات منتشرشده در پایگاه NCBI، نشان میدهند که «ناخواستهبودن» فقط یک تجربه ذهنی نیست.
ردپای بیولوژیک، عصبی و اجتماعی دارد. وقتی بارداری ناخواسته است، مادر معمولا درگیر اضطراب، فشار اقتصادی، شرم اجتماعی یا تعارض در رابطه است.
بدن او این وضعیت را بیصدا ثبت میکند: افزایش کورتیزول، اختلال خواب، بیقراری مزمن. و جنین، پیش از آنکه چشم باز کند، این پیام را دریافت میکند:
«دنیا جای امنی نیست».
پیوندی که شُل بسته میشود، از نگاه روانشناسی اجتماعی، مسئله فقط مادر نیست. ساختار اجتماعی پشت ماجراست.
در جامعهای که حمایت روانی، آموزش جنسی، دسترسی امن به پیشگیری و حق انتخاب واقعی برای زنان وجود ندارد، بارداری ناخواسته یک «خطای فردی» نیست، محصول سیستم است. نتیجه چه میشود؟
دلبستگی ناایمن.
مادری که خود در فشار است، افسرده یا خشمگین یا بیحس، نمیتواند پیوند عاطفی عمیق را بسازد. نه از سر بیمهری، از سر ناتوانی. کودک یاد میگیرد که برای دیدهشدن باید کاری بکند، چیزی بدهد یا خودش را گم کند. بزرگسالی ادامه همان گرسنگی قدیمی. جامعه بعدتر با این افراد چه میکند؟ به آنها برچسب «وابسته»، «بیثبات»، «پرخطر» و... میزند.
اما بسیاری از رفتارهای پرریسک عاطفی و جنسی، اعتیاد به رابطه یا ترس افراطی از طرد، نه انتخاب آگاهانه، بلکه ادامه همان تلاش کودکانهاند: «ببین من هستم... لطفا نرو». از این زاویه، مسئله فقط روانشناختی نیست! اجتماعی–اخلاقی است. جامعهای که ناخواسته انسان تولید میکند، بعدتر هزینه آسیبهایش را با قضاوت طرد و سرکوب پس میگیرد.
عددی که نمیشود از کنارش رد شد؛ برآوردها نشان میدهد حدود ۳۰ درصد بارداریها در ایران ناخواستهاند! یعنی از هر 10 کودک، سه نفر با سایهای متولد میشوند که قرار نبوده همراهشان باشد. این آمار فقط عدد نیست! یعنی آینده لرزان، یعنی روانِ آماده فرسایش، یعنی انسانی که ممکن است تمام عمر دنبال اثبات حقِ بودنش بگردد.
مسئولیت، پیش از تولد آغاز میشود، ما برای خرید یک گوشی، یک لباس یا حتی انتخاب رستوران، ساعتها مقایسه میکنیم. اما برای دعوت یک انسان به این جهان، گاهی به اندازه یک مکث هم فکر نمیکنیم!
اگر شرایط روحی، مالی یا عاطفیاش را نداریم، اگر رابطه ناامن است، اگر فقط از «باید» و «چه میگویند» میترسیم، باید اقدامی دیگر انجام داد. انسان ناخواسته ساختن، خشونتِ بیصداست. خشونتی که سالها بعد، در قالب اضطراب، وابستگی و فرسودگی روانی، دوباره به جامعه برمیگردد.
آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
