آیا مسیر ارائه خدمات تخصصی به استارتاپ‌ها از پارک‌های علم و فناوری می‌گذرد؟
بازار از دل دانشگاه
گزارشی درباره اکوسیستم‌های فعال دنیا منتشر شده که نشان می‌دهد رشد اکوسیستم فناوری در آسیا پیشتاز است. در شرق آسیا رتبه یک توسعه زیست‌بوم فناوری در دنیا قرار دارد. رتبه دوم به کشورهای اطراف ایران یعنی کشورهای منطقه ما، خاورمیانه (یا هر عنوان دیگری که بخواهید استفاده کنید) اختصاص یافته است.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
علی اسماعیلی*: گزارشی درباره اکوسیستم‌های فعال دنیا منتشر شده که نشان می‌دهد رشد اکوسیستم فناوری در آسیا پیشتاز است. در شرق آسیا رتبه یک توسعه زیست‌بوم فناوری در دنیا قرار دارد. رتبه دوم به کشورهای اطراف ایران یعنی کشورهای منطقه ما، خاورمیانه (یا هر عنوان دیگری که بخواهید استفاده کنید) اختصاص یافته است. براساس داده‌ها، پیش‌بینی شده که رشد اقتصادی و رشد اقتصاد فناوری در این منطقه حدود ۳۰ درصد باشد، در حالی که این رشد در ایالات متحده فقط حدود ۲۳ تا ۲۴ درصد بوده است. این نشان می‌دهد ما یک ظرفیت منطقه‌ای جدی برای شکوفایی اقتصاد فناوری داریم و ایران نباید از این فضا عقب بماند. برای رسیدن به اقتصاد فناوری ملی، الزاماتی وجود دارد.
ایجاد شبکه خدمات فنی و تخصصی در پارک‌های فناوری تأثیر چندانی بر روند اصلی اقتصاد فناوری ندارد، اما می‌تواند نقش کمک‌کننده داشته باشد؛ به‌ویژه در دانشگاه‌ها که مناسب‌تر است. برای مثال، شاید پارک‌ها بخواهند هسته‌هایی را ایجاد کنند، در حالی که محل اصلی تشکیل آنها در دانشگاه‌هاست. بنابراین ایجاد شبکه خدمات فنی و تخصصی در پارک‌ها شاید چندان کارآمد نباشد، زیرا پارک‌ها معمولا پروژه‌های با سطح آمادگی فناوری بالا (TRL6 به بالا) را پذیرش می‌کنند و در آنجا تمرکز بر تجاری‌سازی و بازار است، نه خدمات فنی اولیه. خدمات فنی و تخصصی عمدتا در بدنه دانشگاه‌ها می‌تواند اثرگذار باشد. از طرفی فقط ایجاد زیرساخت کافی نیست. به نظر من تعریف و ارائه گرنت‌های مناسب می‌تواند بسیار مؤثرتر باشد، زیرا این گرنت‌ها می‌توانند شاخص‌های اولیه توسعه اقتصاد فناوری را در بدنه دانشگاهی تحریک کنند. درباره نوع خدمات فنی و تخصصی که بیشترین تأثیر را بر ارتقای بهره‌وری شرکت‌ها دارند، اگر خدمات از جنس تجهیزات ساخت، نمونه‌سازی سریع و موارد مشابه باشند، بهتر است در دانشگاه‌ها مستقر شوند، اما اگر خدمات تخصصی از جنس بازار و بازاریابی باشند، جای آنها دقیقا در پارک‌هاست. پارک‌ها باید تمرکز اصلی خود را روی خدمات فنی و تخصصی بازار بگذارند؛ چه بازار داخلی و چه بازار بین‌المللی.
یکی از مشکلات اصلی ما در صادرات این است که بازار و مشتریان بالقوه را نمی‌شناسیم. نمی‌دانیم چه کسانی خریدار محصولات ما هستند. همچنین صنایع بزرگ هم گاهی تأمین‌کنندگان خود را نمی‌شناسند. بنابراین یکی از مهم‌ترین خدمات پارک‌ها می‌تواند «به‌هم‌رسانی» باشد؛ چه در حوزه بازار داخلی و چه در حوزه صادرات. این خدمت می‌تواند کمک بزرگی به ارتقای اقتصاد فناوری کند. برای زیرساخت‌ها و منابع انسانی مورد نیاز برای ایجاد شبکه مؤثر هم ما فقط باید نیاز را نشان دهیم، آن را تحریک کنیم، حمایت کنیم و گرنت بدهیم، استارتاپ‌ها خودشان کار را انجام می‌دهند. اکوسیستم باید فرصت رشد طبیعی داشته باشد و ما فقط باید نقش محرک و حمایت‌کننده را ایفا کنیم. برای مثال اگر شرکتی سامانه‌ای ایجاد کند که بازار استارتاپ‌ها را توسعه دهد و دولت یا پارک‌ها از آن حمایت کنند، زیرساخت و منابع انسانی به‌‌طور خودکار حول آن شکل خواهد گرفت. با همه اینها برای ایجاد هم‌افزایی بین پارک‌ها با هدف ایجاد شبکه یکپارچه خدمات تخصصی، این هم‌افزایی نیز باید از جنس همان حمایت‌ها و سیاست‌گذاری‌ها باشد، نه دخالت مستقیم. قانون جدید دانش‌بنیان نمونه‌ای موفق از این نوع حمایت‌هاست. اکنون در بسیاری از استان‌ها شرکت‌هایی مشابه و تکراری وجود دارند. این باعث می‌شود رقابت ناسالم ایجاد شود و اقتصاد رشد واقعی نکند.
بنابراین نیاز به یک نظام و معیار روشن داریم تا جلوی تکرار بی‌ثمر گرفته شود. یکی از راه‌ها این است که برای برخی پارک‌ها براساس موقعیت جغرافیایی، مأموریت‌های منطقه‌ای تعریف شود. مثلا پارک‌های استان‌های مرزی می‌توانند مسئولیت ویژه‌ای در حوزه صادرات داشته باشند و فقط محدود به شرکت‌های استانی خود نباشند. وزارت علوم یا معاونت علمی می‌تواند با احصای دقیق نیازها، سامانه‌ای هوشمند و استراتژیک ایجاد کند که شرکت‌ها، محصولات، مشتریان و تأمین‌کنندگان را در سطح ملی به هم متصل کند. همچنین برگزاری رویدادهای مشترک و ایجاد شبکه خدمات بازار در پارک‌های مختلف می‌تواند خدمات تخصصی را در اختیار همه استان‌ها قرار دهد و منجر به رشد فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان شود.
*عضو هیئت‌علمی گروه مهندسی مکانیک
دانشگاه فردوسی مشهد
آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
