کریدور ترامپ و یک امای دیگر
سران جمهوری آذربایجان و ارمنستان در حضور ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، توافق صلحی را امضا کردند که مهم‌ترین وجه آن توافق بر سر احداث گذرگاه ترامپ یا به عبارت دقیق‌تر «مسیر ترامپ برای صلح و شکوفایی بین‌المللی» است. مسیری که قرار است جایگزین طرح کریدور زنگزور برای اتصال جمهوری آذربایجان به جمهوری نخجوان از جنوبی‌ترین مسیر کشور ارمنستان و در کنار رود ارس (مرز مشترک ایران و ارمنستان) شود.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
۱- سران جمهوری آذربایجان و ارمنستان در حضور ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، توافق صلحی را امضا کردند که مهم‌ترین وجه آن توافق بر سر احداث گذرگاه ترامپ یا به عبارت دقیق‌تر «مسیر ترامپ برای صلح و شکوفایی بین‌المللی» است. مسیری که قرار است جایگزین طرح کریدور زنگزور برای اتصال جمهوری آذربایجان به جمهوری نخجوان از جنوبی‌ترین مسیر کشور ارمنستان و در کنار رود ارس (مرز مشترک ایران و ارمنستان) شود. تا پیش از این، ارمنستان به‌شدت با احداث این کریدور که آذربایجان قصد مالکیت و مدیریت آن را داشت، مخالفت می‌کرد و مخالفت آن عمدتا به پشتوانه سیاسی و امنیتی آشکار ایران و غیرآشکار روسیه بود. در مقابل جمهوری آذربایجان به پشتوانه سیاسی، امنیتی و اقتصادی ترکیه بر احداث این کریدور به هر شکل اصرار داشت. جدال آذربایجان و ارمنستان بر سر این گذرگاه، وضعیت نه صلح و نه جنگ میان دو کشور را در هاله‌ای از ابهام قرار داده بود و به نظر می‌رسد هر لحظه جنگ دیگری میان دو کشور حتی با دخالت کشورهای پیرامونی را برافروزد؛ اما حل این مسئله و توافق بر سر ایجاد راه مواصلاتی میان آذربایجان و نخجوان، مسیر را برای ایجاد صلح پایدار میان آذربایجان و ارمنستان هموار می‌کند.
۲- اگرچه جزئیات توافق صلح میان دو کشور با وساطت آمریکا و ترامپ منتشر نشده، اما صورت آشکار ماجرا این است که ارمنستان و شخص پاشینیان، نخست‌وزیر این کشور، دیگر مخالف احداث گذرگاه ارتباطی میان آذربایجان و نخجوان از خاک ارمنستان نیستند. کوتاه‌آمدن ارمنستان می‌تواند نتیجه دو عامل باشد؛ عامل نخست اینکه ارمنستان یک امتیاز اقتصادی یا تجاری و حتی سیاسی و امنیتی بزرگ از آمریکا دریافت کرده است و عامل دوم هم اینکه احداث این گذرگاه دیگر تحت مالکیت و کنترل مورد ادعای آذربایجان نخواهد بود و کشور ثالث (آمریکا) با حضور شرکت‌های آمریکایی مسئولیت اجرا و مدیریت آن را بر عهده خواهد داشت. این مسئله نگرانی سیاسی و امنیتی و حتی اقتصادی ارمنستان را تا حد زیادی از بین خواهد برد. به عبارتی، مخاطرات سیاسی و امنیتی طرح جدید در مقابل طرح زنگزور با لحاظ امتیازات سیاسی و اقتصادی احتمالی آمریکا به ارمنستان کمتر خواهد بود.
۳- جدا از رضایت جمهوری آذربایجان و ارمنستان، دولت آمریکا و شخص ترامپ به لحاظ نقش‌آفرینی در این توافق و پرستیژی، ایجاد فرصت برای شرکت‌های آمریکایی در اجرای طرح و حضور فعال در حوزه راهبردی روسیه، بسیار راضی و خشنود است. ترکیه و شخص اردوغان به لحاظ تحقق رؤیای اتصال مستقیم به جمهوری آذربایجان و همراهی با ترامپ هم بسیار راضی است. کشورهای اروپایی هم به لحاظ کاهش مخاطرات و هزینه‌های انتقال انرژی و کالا از این مسیر راضی خواهند بود. روسیه با وجود مخالفت با طرح کریدور زنگزور اما با این طرح به لحاظ بده‌بستان‌های پنهانی احتمالی با ترامپ در جنگ اوکراین و دریافت امتیازات درخور توجه در آن ماجرا، با اجرای طرح مسیر ترامپ همراه خواهد بود. نکته اصلی در این ماجرا این است که رضایت همه طرفین معطوف به زمان حال و حداکثر در بازه زمانی پنج تا ۱۰ سال آینده است. به عبارت دیگر کشورهای ذی‌نفع فعلا و با اصرار ترامپ، با اجرای طرح با چشم‌انداز حداکثر ۱۰ساله موافقت دارند.
۴- در این میان، ایران کشور ذی‌نفعی است که با شرایط متفاوت احتمالا با طرح مسیر ترامپ همراهی و موافقت خواهد کرد. موافقت با این طرح نه با رضایت، بلکه در شرایطی است که ارمنستان به‌عنوان کشور میزبان اجرای طرح جدید را پذیرفته و اراده بین‌المللی هم بر اجرای این طرح است و درعین‌حال هیچ کشور یا عامل مخالفی هم وجود ندارد. ضمن اینکه حضور آمریکا و شرکت‌های آمریکایی در این طرح و کنترل آن تا حدی مخاطرات قبلی ایران در طرح کریدور زنگزور مبنی بر سلطه آذربایجان و به‌ویژه ترکیه بر این کریدور را دست‌کم در میان‌مدت از بین می‌برد، هرچند حضور شرکت‌های آمریکایی در کنار مرزهای ایران مخاطرات خاص خود را خواهد داشت. اما واقعیت این است که با اجرای این طرح، یکی دیگر از فرصت‌های راهبردی و اقتصادی ایران، مانند فرصت‌های راهبردی گذشته از بین می‌رود.
در گذشته فرصت‌هایی مانند انتقال انرژی از قفقاز به بازارهای جهانی از طریق ایران (با جایگزینی و احداث خط لوله نفت باکو-تفلیس-جیحان)، احداث کریدورهای شمال به جنوب وخط لوله انتقال گاز به هند (خط لوله صلح) به دلیل مخالفت آمریکا از بین رفت و این بار نیز با مداخله آمریکا و به دلیل مخاصمه میان ایران و آمریکا، فرصت کریدور ارتباطی آذربایجان با نخجوان (بخوانید ترکیه و اروپا) نیز از بین رفت. این کریدور به لحاظ شدت تخاصم میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان می‌توانست از مسیر ایران عبور کند. کریدوری که جدا از مواهب اقتصادی، از جنبه‌های راهبردی سیاسی و امنیتی بزرگی برای ایران برخوردار بود.
و نکته پایانی اینکه احداث مسیر ارتباطی ترامپ در ارمنستان، چالش دیگری را برای ایران در کارنامه تخاصم با آمریکا ثبت کرد؛ چالشی که می‌توانست در شرایط متفاوت، به یک فرصت بزرگ برای ایران تبدیل شود.
آخرین اخبار روزنامه را از طریق این لینک پیگیری کنید.
