سامانه‌های هشدار تهران در غیاب مدیریت یکپارچه
بلندگوهای بی‌فرمان
در شرایطی که تهدیداتی مانند حملات موشکی و نگرانی‌های ناشی از زلزله و دیگر بلایای طبیعی به دغدغه‌ای روزمره برای کلان‌شهرها بدل شده‌اند، تهران همچنان از نبود یک ساختار منسجم در حوزه اطلاع‌رسانی بحران رنج می‌برد. نصب بلندگوهای شهری برای پخش آژیر هشدار یا پیام‌های اضطراری، اگرچه می‌تواند گامی مثبت تلقی شود، اما بدون تعیین متولی نگهداشت، نبود آموزش عمومی و بی‌توجهی به تجربه‌های جهانی، می‌تواند به پروژه‌ای نمایشی و ناکارآمد تبدیل شود.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
در شرایطی که تهدیداتی مانند حملات موشکی و نگرانی‌های ناشی از زلزله و دیگر بلایای طبیعی به دغدغه‌ای روزمره برای کلان‌شهرها بدل شده‌اند، تهران همچنان از نبود یک ساختار منسجم در حوزه اطلاع‌رسانی بحران رنج می‌برد. نصب بلندگوهای شهری برای پخش آژیر هشدار یا پیام‌های اضطراری، اگرچه می‌تواند گامی مثبت تلقی شود، اما بدون تعیین متولی نگهداشت، نبود آموزش عمومی و بی‌توجهی به تجربه‌های جهانی، می‌تواند به پروژه‌ای نمایشی و ناکارآمد تبدیل شود. این هفته مهدی بابایی با بیان اینکه نصب بلندگوها برای اعلان عمومی در سطح شهر از طرف شهرداری تهران اقدام مثبتی است، گفت این بلندگوها در شرایط عمومی در زمان اذان به پخش اذان می‌پردازند و در شرایط بحران هم باید برای نحوه استفاده از آنها تصمیم‌گیری شود. این عضو شورای شهر تهران با بیان اینکه باید در شرایط جنگی از روش‌های مختلف برای اعلان عمومی استفاده کنیم، گفت: در جنگ ۱۲روزه، وزارت ارتباطات ناچار شد اینترنت را در برخی مقاطع محدود کند و شاید در شرایط جنگی ناچار شوند تلفن‌های همراه را موقتا مسدود کنند. در این شرایط، اطلاع‌رسانی با تلفن همراه روش درستی نیست، بنابراین باید روش‌های مختلفی را برای اطلاع‌رسانی به مردم در شرایط اضطراری داشته باشیم که یکی از این موارد، نصب سیستم‌های اعلان عمومی است. او با تأکید بر اینکه دغدغه‌ای که در این زمینه وجود دارد، این است که باید متولی نگهداشت سیستم‌ها مشخص باشد تا در سال‌های آینده از بین نرود، خاطرنشان کرد: سازمان مدیریت بحران چنین اقدامی را با همکاری سازمان فاوا در یک دهه قبل انجام داد، اما امروز اثری از آنها نمی‌بینیم. باید از آن تجربه استفاده و متولی این موضوع را مشخص کنیم تا بدانیم کدام نهاد پاسخ‌گوی نگهداشت و توسعه بلندگوها خواهد بود.
بابایی درباره روند نصب بلندگوها در سطح شهر یادآور شد: تعدادی از این بلندگوها در میادین اصلی شهر نصب شده و در حال توسعه است. هنوز نصب آنها تکمیل نشده اما در حال اجراست. رئیس کمیته ایمنی شورای شهر تهران با بیان اینکه این سیستم‌ها هم قابلیت پخش آژیر خطر و هم فایل‌های صوتی مختلف را دارند، گفت: بسته به نیاز مدیریت شهری یا ستاد بحران می‌توان از این بلندگوها استفاده‌های مختلفی داشت. در شرایط جنگی، بستگی به تصمیم نهادهای متولی دارد که آژیر پخش شود یا اعلان عمومی به شکل دیگری صورت بگیرد.
چمران: آژیر هشدار باید با نظر نهادهای امنیتی اجرا شود
روز گذشته مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران نیز با اشاره به موضوع نصب و راه‌اندازی سیستم‌های آژیر هشدار در سطح شهر گفت: قرار بود آژیر هشدار در برخی میادین شهری نصب و فعال شود؛ حتی در لایحه‌ای که خود شهرداری به شورا ارائه کرده بود و ما در مدت یک هفته آن را بررسی کردیم، این موضوع پیش‌بینی شده بود، اما تاکنون جزئیات این طرح از سوی شهرداری ارائه نشده است. باید صبر کنیم و ببینیم دقیقا چه برنامه‌ای دارند و آیا اجرای آن منطقی و عملیاتی است یا خیر. چمران با تأکید بر اینکه تشخیص ضرورت نصب این آژیرها بر عهده نهادهای امنیتی است، گفته که ما نباید به‌تنهایی درباره ضرورت‌داشتن یا ضرورت‌نداشتن اجرای این طرح تصمیم بگیریم. نهادهای مسئول امنیتی باید موضوع را بررسی کرده و در صورت تأیید، طرح اجرا شود. رادیو و تلویزیون، گوشی‌های هوشمند و حتی برخی گوشی‌های ساده هم قابلیت اطلاع‌رسانی دارند، اما اگر تشخیص داده شود که سیستم صوتی هم نیاز است، آن را نیز باید اجرا کرد.
اقراریان: بحران باید ساختار فرماندهی یکپارچه داشته باشد
مهدی اقراریان، عضو شورای شهر تهران هم در گفت‌وگو با «شرق» با اشاره به ضرورت توجه جدی به زیرساخت‌های ایمنی پایتخت، تأکید کرد که موضوع آژیرهای هشدار باید در قالب یک نظام یکپارچه و نه صرفا به صورت بخشی بررسی شود. او گفت: مطرح‌کردن آژیر هشدار، یکی از موضوعاتی است که نباید به صورت بخشی به آن نگاه کرد. ما تجربه دوران هشت سال دفاع مقدس را داریم؛ حملات هوایی عراق به تهران در دوره‌ای رخ داد که اینترنتی در کار نبود، اما رادیو و تلویزیون وظیفه اطلاع‌رسانی را به‌درستی انجام می‌دادند و مردم مطلع می‌شدند. او ادامه داد: در آن مقطع، پناهگاه‌هایی در مدارس تهران برای دانش‌آموزان پیش‌بینی شده بود و مردم هم در منازل، محل‌های امن را می‌شناختند. حتی در زمان زلزله هم اهمیت دارد که فرد در چه موقعیتی قرار دارد؛ مثلا چهارچوب در، از مکان‌هایی است که در زمان زلزله می‌تواند محافظت ایجاد کند. در حملات نظامی هم میزان آسیب‌پذیری به موقعیت جغرافیایی فرد بستگی دارد. اقراریان همچنین با انتقاد از طرح‌های موردی و مقطعی گفت: اصل موضوع، ارتقای ایمنی شهر تهران است؛ مسئله‌ای که فراتر از جنگ یا بحران‌های نظامی است. از پایان جنگ تاکنون بیش از ۳۰ سال گذشته و خوشبختانه مورد مشابهی تجربه نشده، اما این به معنی بی‌نیازی از آمادگی نیست. به گفته این عضو شورا، تهران نیازمند زیرساخت‌هایی برای تاب‌آوری در شرایط بحرانی است: مدیریت بحران باید در قالب ساختارهای کلان و پایدار دیده شود، نه در قالب تصمیم‌های مقطعی و تبلیغاتی. آژیر هشدار یکی از اجزای این زنجیره است. او همچنین یادآور شد: در برخی کشورها مانند اسرائیل، هنگام حمله هوایی مردم آموزش دیده‌اند که حتی در جوی آب دراز بکشند تا جان‌شان حفظ شود. اما ما نمی‌توانیم نسخه‌های تقلیدی را بدون توجه به فرهنگ و زیست‌بوم کشور خودمان اجرا کنیم. هرگونه برنامه‌ریزی باید متناسب با شرایط اجتماعی و فرهنگی ایران باشد. اقراریان با اشاره به گزارش‌هایی درباره آسیب‌پذیری تهران در برابر زلزله گفت: تهران جزء 10 شهر با خطر زلزله بالاست. گسل‌ها وجود دارند و این موضوع جدی است. اما خطر اصلی امروز، خطرهای عینی هستند؛ مثل آلودگی هوا که مرگ خاموش را رقم می‌زند و روی فرزندان ما اثرات مخرب دارد. یا مثلا خطر حاشیه‌نشینی که شهر را از درون می‌فرساید. او افزود: آیا واقعا ضرورت دارد که صنایع و حتی مراکز نظامی در تهران باقی بمانند؟ نمونه‌هایی مانند پادگان «۰۶» یا جنگ‌افزارسازی سابق که اکنون واگذار شده‌اند، باید به‌عنوان الگو برای خروج دیگر صنایع نظامی از شهر در نظر گرفته شود. اقراریان همچنین با انتقاد از نگاه موجی به موضوع انتقال پایتخت افزود: متأسفانه ما در حکمرانی دچار رفتار سینوسی هستیم؛ موضوعی داغ می‌شود، در دستور کار قرار می‌گیرد و بعد به فراموشی سپرده می‌شود. این نشان‌دهنده نقص جدی در حکمرانی ماست. او با تأکید بر لزوم ساختار فرماندهی منسجم در بحران گفت: حوادث اخیر، به‌ویژه آنچه در مدت 12 روز جنگ رخ داده، نشان می‌دهد که آتش‌نشانی در کشور نیازمند انسجام و یکپارچگی است. ما باید سازمان آتش‌نشانی را به‌عنوان یک ساختار ملی بازطراحی کنیم. او افزود: یکی از الگوهایی که می‌توان به آن استناد کرد، تشکیل یک وزارتخانه تخصصی برای مدیریت بحران است. وزارتخانه‌ای که تمام نهادهای درگیر ازجمله هلال‌احمر، آتش‌نشانی، پدافند غیرعامل و حوزه‌های مرتبط با آمایش سرزمینی و مسائل مربوط به زلزله و پناهگاه‌ها را تحت یک سقف هدایت کند. اقراریان درباره دلیل پیشنهاد ساختار یک وزارتخانه توضیح داد: وزارتخانه‌ها به دلیل پاسخ‌گویی مستقیم به نهادهای قانون‌گذار، مثل مجلس شورای اسلامی، ساختارهای شفاف‌تری دارند. این شفافیت باعث افزایش مشارکت مردم در نظارت بر عملکرد نهادهای مرتبط با ایمنی و بحران می‌شود. شاید این ساختارها بی‌نقص نباشند، اما در مقایسه با ساختارهای فعلی وضعیت بهتری دارند. او تأکید کرد: درحال‌حاضر شاهد نوعی فقدان پاسخ‌گویی و ناهماهنگی بین دستگاه‌ها هستیم. به همین دلیل پیشنهادهایی مثل آژیر خطر یا ساخت پناهگاه را بدون داشتن یک نهاد راهبر قوی، چندان کارآمد نمی‌دانم. ما باید نگاه کلان‌تری به این مسائل داشته باشیم.
تهران بدون آموزش عمومی، از بلندگوها هم بهره نمی‌برد
ناصر امانی، عضو شورای اسلامی شهر تهران هم درباره ابهام در نحوه استفاده از بلندگوهای شهری در شرایط بحران واکنش نشان داد. او گفت که در مصوبه مربوط به آمادگی شهر برای شرایط بحرانی، عملکرد مشخصی درباره استفاده از بلندگوها به ما ارائه نشده است. گفته شده که در لایحه‌ای مربوط به شرایط جنگی که از سوی شهرداری ارائه شده، استفاده از بلندگوها مدنظر بوده تا شهر برای مواقع بحران آماده شود؛ چه پیش از حمله و چه پس از آن، ازجمله برای هدایت شهروندان به سمت پناهگاه‌ها یا تأمین نیازهای فوری مردم. او افزود: اگر صرفا آژیر به صدا دربیاید ولی مردم ندانند کجا باید بروند، عملا کارایی آن زیر سؤال می‌رود. این مسئله می‌تواند نه‌تنها بی‌اثر، بلکه حتی مضحک باشد. استفاده از بلندگو باید در کنار اقدامات دیگر دیده شود و بدون برنامه مشخص، پذیرفتنی نیست.
صادقی: اطلاع‌رسانی باید فوری و چندرسانه‌ای باشد
احمد صادقی، عضو شورای شهر تهران نیز با اشاره به تهدیدات نوین در حوزه پدافند غیرعامل گفت: موشک‌هایی که امروزه به کار گرفته می‌شوند، اصلا قابل ردیابی نیستند و فرصت واکنش در لحظه بسیار محدود است. به همین دلیل موضوع اطلاع‌رسانی فوری اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد. او افزود: اطلاع‌رسانی صرفا محدود به آژیر یا یک بلندگوی ثابت نباشد، بلکه باید از ابزارهای متنوع مانند بلندگوهای سیار، تلویزیون، رادیو و دیگر سامانه‌های ارتباط جمعی نیز استفاده شود. در زمان بحران، همه دستگاه‌ها باید تحت فرماندهی واحد و سیستم امنیتی یکپارچه عمل کنند.
تجربه جهانی چه می‌گوید؟
در بیش از ۷۰ کشور جهان، شبکه‌های گسترده بلندگوهای عمومی به‌عنوان بخشی از «سامانه‌های هشدار سریع چندخطری» برای اعلام بلایا به کار گرفته می‌شوند. این بلندگوها فقط آژیر نمی‌کشند، بلکه پیام‌های صوتی به زبان‌های مختلف با دستورالعمل‌های دقیق مانند «تخلیه منطقه» یا «پناه بگیرید» پخش می‌کنند. ژاپن پیشتاز این حوزه است؛ تست ماهانه آژیرها در ساعت پنج عصر اولین دوشنبه هر ماه، بخشی از فرهنگ ایمنی این کشور شده است. آلمان، هلند و اتریش نیز پس از سیل‌های مرگبار ۲۰۲۱، سیستم‌های صوتی هشدار خود را ارتقا دادند. در اوکراین این سامانه‌ها به‌صورت روزانه برای هشدار حملات موشکی استفاده می‌شوند. کارشناسان، بلندگوها را به دلیل پوشش وسیع، سرعت انتقال هشدار و امکان بیدار‌کردن افراد در خواب، حیاتی می‌دانند. پروژه نصب بلندگوهای شهری برای اعلان عمومی در تهران را می‌توان گام آغازینی در مسیر ارتقای ایمنی شهری دانست؛ بااین‌حال، واقعیت آن است که بدون تعریف یک ساختار فرماندهی مشخص، آموزش شهروندان و تدوین سناریوهای واکنش، این سیستم‌ها کارایی کافی را در بحران نخواهند داشت.
برخی از اعضای شورای شهر بارها بر لزوم هماهنگی بین نهادهای امنیتی، شهرداری و سازمان‌های امدادی تأکید کرده‌اند. از سوی دیگر، برخی از اعضای شورا نیز از ناهماهنگی در حوزه پدافند غیرعامل و نبود ساختار متمرکز در مدیریت بحران انتقاد کرده‌اند و خواستار تأسیس وزارتخانه‌ای تخصصی برای بحران شده‌اند؛ نهادی که بتواند تمام اجزای پراکنده امروز، از آتش‌نشانی گرفته تا هلال‌احمر و سامانه‌های هشدار را تحت فرماندهی واحد درآورد. به نظر می‌رسد اگر بلندگوها بخواهند روزی در زمان بحران مؤثر باشند، پیش از صدا، باید فرمان مشخصی برای آنها وجود داشته باشد؛ فرمانی که از دل یک مدیریت یکپارچه و دکترین دفاع شهری برآمده باشد، نه تصمیم‌های بخشی و مقطعی. در غیر این صورت، آژیرها نه هشدار، بلکه پژواکی از سردرگمی خواهند بود.
آخرین اخبار روزنامه را از طریق این لینک پیگیری کنید.
