تهران تشنه‌تر از همیشه

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

 تهران در بحرانی‌ترین شرایط آبی تاریخ خود قرار گرفته؛ سدهای تأمین‌کننده آب پایتخت فقط ۱۴ درصد ظرفیت دارند و تداوم کاهش بارش‌ها، منابع آب شهری و فضاهای سبز را در معرض تهدید جدی قرار داده است. درحالی‌که وزارت نیرو از خطر خروج سدهای حیاتی از مدار می‌گوید، مسئولان شورای شهر نسبت به نبود اراده برای اجرای سیاست‌های اصلاحی هشدار می‌دهند.

روز گذشته آبفای استان تهران اعلام کرد که خشک‌سالی‌های پنج سال اخیر و کاهش بارش‌های استان تهران در سال آبی جاری که در ۶۰ سال اخیر بی‌سابقه بوده، به‌شدت منابع آبی تهران را تحت تأثیر قرار داده است. طبق اعلام شرکت آبفای استان تهران هم‌اکنون ذخایر موجود در سدهای تأمین‌کننده آب تهران در پایین‌ترین وضعیت خود در یک قرن اخیر قرار دارد. برای جبران محدودیت‌های ناشی از افت فشار، به مشترکانی که فاقد مخزن و پمپ و در مجتمع‌های مسکونی چند‌طبقه ساکن هستند، توصیه شده نسبت به نصب مخزن و بعد از آن پمپ در طبقه همکف یا طبقات زیرزمین اقدام کنند.

تازه‌ترین گزارش‌ها از وضعیت منابع آبی استان تهران نشان می‌دهد که شرایط سدهای تأمین‌کننده آب شرب پایتخت، نسبت به سال‌های گذشته تغییراتی قابل توجه داشته است. بر پایه داده‌های رسمی، حجم فعلی آب ذخیره‌شده در سدهای تهران به حدود ۱۴ درصد ظرفیت مخازن رسیده؛ رقمی که در مقایسه با سال گذشته و میانگین درازمدت، کاهش چشمگیری را نشان می‌دهد. این کاهش، هم‌راستا با افت بارندگی‌های فصلی و سالانه در استان ارزیابی می‌شود.

به گفته مسئولان، تهران برای پنجمین سال پیاپی شرایطی کم‌بارش را پشت سر می‌گذارد. میزان بارندگی ثبت‌شده از ابتدای سال آبی جاری، رقمی نزدیک به ۱۵۳ میلی‌متر بوده که نسبت به میانگین بلندمدت، بیش از ۴۰ درصد کاهش داشته است. فصل بهار که معمولا یکی از مقاطع مؤثر در افزایش رواناب‌ها و پرشدن مخازن به‌شمار می‌رود، امسال نیز بارندگی چشمگیری نداشته و ثبت بارش‌ها در اردیبهشت‌ماه نشان می‌دهد این ماه با کاهش بیش از ۹۰‌درصدی نسبت به متوسط درازمدت روبه‌رو بوده است؛ تا جایی‌ که عباس علی‌آبادی، ‌وزیر نیرو، اعلام کرد ممکن است ما تا یک ماه آینده سد ماملو را از دست بدهیم و به ترتیب لتیان، لار و کرج از مدار خارج شوند.

روز گذشته هم مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران، درباره مسائل مربوط به افت فشار و قطعی آب در شهر تهران به رسانه‌ها گفت: با توجه به کاهش میزان بارندگی‌ها، برنامه‌ریزی‌هایی‌ برای حل این مسئله انجام شده، اما خود مردم نیز باید با صرفه‌جویی در مصرف آب، به‌گونه‌ای این مشکل را مدیریت کنند تا هر‌چه کمتر شاهد افت فشار و قطعی آب باشیم. ما از قبل نیز با بحران آب مواجه بودیم که کمبود بارندگی این مسئله را تشدید کرد. امیدواریم حداقل یکی از دو پروژه‌ای که در دست اجراست، تا پایان تابستان سال جاری عملیاتی شده و شرایط کمی بهبود یابد.

زهرا شمس‌احسان، رئیس کمیته اجتماعی شورای شهر تهران نیز در تذکری در صحن شورا بر ضرورت مدیریت هوشمندانه و فوری منابع آب برای حفاظت از سرمایه‌های سبز شهری تأکید کرد. او با بیان اینکه شهر تهران در شرایط پیچیده‌ای از محدودیت‌های منابع آبی و خشک‌سالی‌های مکرر قرار دارد، گفت: این واقعیت تلخ، ضرورت اتخاذ رویکردی هوشمندانه و دقیق در مدیریت منابع آب و صیانت از فضاهای سبز شهری را بیش از پیش نمایان کرده است.

وی افزود: سرمایه‌های فیزیکی ارزشمندی مانند درختان و پارک‌های شهر‌ از ارکان حیاتی پایداری اکولوژیکی و زیست‌پذیری تهران به‌شمار می‌آیند که حفظ و ارتقای آنها باید در اولویت سیاست‌های مدیریت شهری قرار گیرد.

به گفته عضو شورای شهر تهران، با توجه به پیامدهای ناگوار کاهش آبیاری و مراقبت ناکافی از این سرمایه‌های زیست‌محیطی، تضعیف و نابودی فضاهای سبز، علاوه بر آسیب جدی به کیفیت هوا و سلامت شهروندان، منجر به خسارات جبران‌ناپذیری به اکوسیستم شهری خواهد شد.

شمس‌احسان ادامه داد: هرگونه محدودسازی بدون برنامه‌ریزی دقیق و متوازن در تأمین آب‌ یا تهدید به قطع آب در واقع تهدیدی مستقیم علیه میراث طبیعی و دارایی‌های زیست‌محیطی این کلان‌شهر است.

رئیس کمیته اجتماعی شورا گفت: انتظار می‌رود شهرداری تهران با اتخاذ تدابیر مدیریت هوشمندانه، تقویت همکاری‌های بین‌بخشی با اداره آب و فاضلاب شهر و استان تهران و به‌کارگیری راهکارهای نوین، اقدامات عاجل و مؤثری را در راستای حفظ و تقویت فضاهای سبز شهر اتخاذ کند تا دستاوردهای دهه‌ها تلاش و سرمایه‌گذاری در این حوزه، در برابر چالش‌های فعلی و آینده‌ مصون باقی بماند.

سال گذشته شورای شهر تهران برای انتقال آب به تهران اعتباری نزدیک به پنج همت را پیش‌بینی کرد‌. مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران، در رابطه با سرانجام این اعتبارات توضیح داد: از ابتدای سال، پنج هزار میلیارد تومان بودجه برای انتقال آب از منابعی که امکان بهره‌برداری داشتند به تهران اختصاص دادیم. این منابع در اختیار شرکت‌های سازنده قرار گرفت که از سوی وزارت نیرو معرفی شده بودند و ما تنها نقش تأمین نقدینگی را داشتیم.

سرانجام بودجه آبی تهران

پیرهادی با اشاره به یکی از پروژه‌های مهم در حال اجرا افزود: در پروژه انتقال آب از سد طالقان به کرج، شهرداری تهران بیش از ۶۰۰ میلیارد تومان پرداخت نقدی داشته است. بر‌اساس مصوبه شورا، این بودجه اختصاص یافت و انتظار می‌رود که این پروژه تا پیش از پایان سال جاری به بهره‌برداری برسد؛ هرچند این کار باید زودتر انجام می‌شد. برخی موانع مانند شرایط اجرائی و معارضان ملکی باعث تأخیر شده‌اند.

رئیس کمیسیون سلامت شورا همچنین به پروژه رفع نشتی سد لار اشاره کرد و گفت: سد لار که ظرفیت انتقال ۱۶۵ میلیون مترمکعب آب به سد لتیان را دارد، دچار نشتی‌هایی است که مانع بهره‌برداری کامل از آن شده بود. برای حل این مشکل نیز ۵۰۰ میلیارد تومان نقدینگی از سوی شهرداری تهران به شرکت‌های معرفی‌شده توسط وزارت نیرو پرداخت شده است.

او ادامه داد: پروژه انتقال آب از سد لار به تهران پروژه‌ای پیچیده و بلندمدت است و به نظر می‌رسد تا پایان سال ۱۴۰۵ زمان نیاز داشته باشد، اما خوشبختانه امسال اقدامات آن آغاز شده تا بحران آبی سال ۱۴۰۶ تهران مدیریت شود.

پیرهادی همچنین به وجود معارضان ملکی در مسیر انتقال آب از طالقان به کرج و سپس تهران اشاره کرد و گفت: این املاک شخصی هستند و وزارت نیرو و استانداری البرز باید با مالکان به تفاهم برسند. به‌هرحال این موانع باید برطرف شود.

وی با ابراز نارضایتی از وضعیت موجود گفت: در برخی مناطق مردم با قطعی برق مواجه‌اند و وقتی برق می‌رود، آب هم ندارند. چرا باید این‌طور باشد؟ شرکت آب باید پاسخ‌گو باشد.

این عضو شورای شهر تهران همچنین به لزوم استفاده از وسایل کاهنده مصرف آب و اصلاح الگوهای مصرفی اشاره کرد و گفت: چرا هنوز کولرهای نسل قدیمی با مصرف بالای آب استفاده می‌شوند؟ چرا از آب خاکستری و پساب در ساختمان‌ها بهره‌برداری نمی‌شود؟ چرا فلاش‌تانک‌ها مجهز به سیستم‌های مصرف بهینه نیستند؟ اینها مواردی است که باید دولت‌ها در سال‌های گذشته برای آن برنامه‌ریزی می‌کردند.

پیرهادی تصریح کرد: اگر در سال ۱۴۰۰ درباره کم‌آبی تهران فکر نمی‌کردیم، امروز بسیاری از درختان شهر خشک شده بودند. حالا اگر کسی در آن زمان به این موضوع فکر نکرده، باید پاسخ‌گو باشد. دستگاه قضائی باید بررسی کند چه کسانی ترک فعل کرده‌اند یا به وظایفشان عمل نکرده‌اند. این وضعیت نتیجه یک سال و دو سال کم‌کاری نیست، بلکه حاصل سال‌ها بی‌تدبیری و نبود برنامه‌ریزی است.

او با انتقاد از مدیریت گذشته افزود: جدول و آمار وضعیت منابع آبی در دست همه بوده، اما برخی افراد یا نخواستند یا نتوانستند برای آن برنامه‌ریزی کنند. حالا باید پاسخ دهند که تدبیرشان کجا بوده و چرا تا این حد بدون فکر عمل شده است.

اقراریان: تهران در آستانه بحران است؛ هیچ‌کس دل‌نگران پایتخت نیست

رئیس کمیته نظارت شورای شهر تهران هم با هشدار درباره زیرساخت‌های شهری، ناهماهنگی مدیریتی و بحران آب، خواستار تصمیمی عاجل برای «نجات تهران» شد.

مهدی اقراریان با انتقاد از بی‌توجهی نهادهای مسئول نسبت به وضعیت پایتخت، از نبود تاب‌آوری تهران در برابر بحران‌ها، ناتوانی زیرساخت‌های محیط‌زیستی و بی‌نظمی ساختاری سخن گفت و تأکید کرد: تهران دچار رهاشدگی است؛ نه دولت، نه مجلس و نه شهرداری دغدغه‌ای برای این شهر ندارند.

رئیس کمیته نظارت شورای شهر تهران با اشاره به وضعیت شکننده پایتخت به «شرق» گفت: مدت‌هاست ما یک مسئله جدی را مطرح می‌کنیم و پیگیر آن هستیم، اما تعمدا گوشی برای شنیدن این هشدار وجود ندارد. شهر تهران نه‌تنها ظرفیت پذیرش جمعیت بیشتر را ندارد، بلکه حتی نشان داده در برابر حوادثی مانند جنگ اخیر، تاب‌آوری لازم را هم ندارد.

او با اشاره به بحران آب شرب پایتخت افزود: تهران به‌زودی با بحران آب شرب مواجه می‌شود. الگوهایی مثل انتقال آب از خلیج فارس نیز بسیار زمان‌بر بوده و ابعاد زیست‌محیطی آن هنوز روشن نیست. باید بپذیریم که زیرساخت‌های محیط‌زیستی و زیربنایی تهران پاسخ‌گوی جمعیت فعلی نیست، چه برسد به افزایش آن.

اقراریان با مقایسه غیرمنطقی برخی مسئولان گفت: عده‌ای می‌گویند شهرهایی با جمعیت بیشتر از تهران هم در دنیا وجود دارد؛ اما آیا ما از لحاظ حمل‌ونقل عمومی، فناوری، صنعت ساختمان یا حتی ایمنی آتش‌نشانی با شهرهایی مثل پکن قابل مقایسه هستیم؟ این مقایسه‌ها سطحی است و به شرایط واقعی تهران بی‌اعتناست.

او وضعیت کنونی پایتخت را نگران‌کننده توصیف کرد و گفت: تهران امروز در وضعیت مناسبی نیست و باید برای آن یک تصمیم عاجل گرفته شود. اما هیچ نهادی‌ -نه دولت، نه شهرداری و نه حتی مجلس-‌ به فکر وضعیت تهران نیست. شهر رها شده است. همان‌طور که ابتدای این دوره گفته بودم، این شهر، شهر رهایی‌ است. به گفته رئیس کمیته نظارت شورای شهر، تهران دچار نوعی «رهاشدگی مدیریتی» شده است: این شهر نه نظم دارد، نه هماهنگی. دولت هم آن‌قدر درگیر مسائل مختلف است که تهران در اولویتش نیست. کوتاه‌نگری در مدیریت شهری و ملی هم به این وضعیت دامن زده است. مدیران فقط دوره چهارساله خود را می‌بینند و گاه حتی آن هم به پایان نمی‌رسد. اقراریان در ادامه گفت: شاید بپرسید شورای شهر برای بحران آب چه کرده؟ ما در مواردی مثل رینگ قمر بنی‌هاشم در تهران حتی با وجود نبود مسئولیت مستقیم، وارد شدیم و بودجه اختصاص دادیم. اما این‌گونه ورودها کفایت نمی‌کند؛ مسئله اصلی اصلاح ساختارهای مصرف و توجه به بازچرخانی آب است. او با انتقاد از بی‌توجهی به آب خاکستری اظهار کرد: ما سال‌هاست مسئله بازچرخانی آب را رها کرده‌ایم. حتی در ساختمان‌های بزرگ هم این موضوع اجرا نمی‌شود، چون برای سازنده هزینه دارد و شهرداری یا نظام مهندسی هم آن را الزام نکرده‌اند. در واقع ما با فشردن یک دکمه در سرویس بهداشتی، چندین لیتر آب شرب را وارد فاضلاب می‌کنیم و این حجم از هدررفت آب، در سکوت کامل ادامه دارد.

اقراریان گفت: سازنده‌ها دغدغه آب ندارند، چون می‌فروشند و می‌روند. تا زمانی که ساختار مقرراتی ما اصلاح نشود و نگاه کوتاه‌مدت به مدیریت تهران ادامه یابد، بحران‌های این شهر حل نخواهد شد.

رئیس کمیته نظارت شورای شهر تهران با هشدار نسبت به وضعیت زیرساختی، زیست‌محیطی و مدیریتی پایتخت‌ گفت: تهران با بحران آب، ناهماهنگی ساختاری و توسعه بی‌ضابطه مواجه است؛ اما کسی دغدغه تهران را ندارد. راهکارها وجود دارد، اما بحران اصلی، «بحران اراده» برای اداره این شهر است. رئیس کمیته نظارت شورای شهر با انتقاد از عدم اجرای سیاست‌های اصلاحی گفت: شهر تهران با این میزان جمعیت، پاسخ‌گوی ظرفیت منابع آبی اطراف خود نیست. ما همچنان بر توسعه شهر از طریق بارگذاری جمعیتی در شهرهای اقماری پافشاری می‌کنیم، در‌حالی‌که لازم است موضوع انتقال پایتخت، جابه‌جایی کلونی‌های جمعیتی، انتقال مراکز نظامی، کارخانه‌ها و دانشگاه‌های بزرگ از تهران به‌طور جدی بررسی شود. اقراریان همچنین به ساختار حکمرانی کشور اشاره کرد و گفت: در مجلس طرحی برای تفکیک وزارت نیرو و تشکیل وزارت انرژی در حال بررسی است. این اقدام گامی خوب است اما مشکل تهران با تشکیل دو وزارتخانه حل نمی‌شود. وقتی هیچ اراده‌ای برای اجرای سیاست‌های درست در مصرف آب وجود ندارد، تغییر ساختار فقط روی کاغذ باقی خواهد ماند.

تهران در لبه پرتگاه آبی ایستاده است؛ هم فقدان بارندگی و هم بی‌برنامه‌گی مدیریتی، شهر را به سمت تشدید بحران سوق می‌دهد. اگر اراده‌ای جدی برای اصلاح ساختار مصرف، بازچرخانی آب و توقف توسعه بی‌ضابطه شکل نگیرد، تابستان‌های آینده ممکن است بدون آب، بدون فضای سبز و با بحران‌های گسترده‌تر فرا رسند.