تلاقی بحران‌های داخلی و رقابت‌های منطقه‌ای در سایه آتش‌بس در جنوب سوریه
بازی قدرت در «سویدا»
با اوج‌گیری دوباره تنش‌ها در جنوب سوریه و مداخلات بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، بحران این کشور وارد مرحله‌ای تازه شده است. اگرچه آتش‌بس شکننده فعلی توانسته تا حدی از شعله‌ور‌شدن دوباره جنگ جلوگیری کند، اما توازن قدرت همچنان به‌شدت متزلزل و آینده سیاسی و اجتماعی سوریه نامعلوم است. ناآرامی‌ها در استان سویدا میان قبایل بدوی سنی و شبه‌نظامیان دروزی، نه‌تنها ثبات نسبی پساجنگ سوریه را به چالش کشیده، بلکه موجب مداخله مستقیم قدرت‌های منطقه‌ای از جمله اسرائیل و ترکیه شده است.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
شرق: با اوج‌گیری دوباره تنش‌ها در جنوب سوریه و مداخلات بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، بحران این کشور وارد مرحله‌ای تازه شده است. اگرچه آتش‌بس شکننده فعلی توانسته تا حدی از شعله‌ور‌شدن دوباره جنگ جلوگیری کند، اما توازن قدرت همچنان به‌شدت متزلزل و آینده سیاسی و اجتماعی سوریه نامعلوم است. ناآرامی‌ها در استان سویدا میان قبایل بدوی سنی و شبه‌نظامیان دروزی، نه‌تنها ثبات نسبی پساجنگ سوریه را به چالش کشیده، بلکه موجب مداخله مستقیم قدرت‌های منطقه‌ای از جمله اسرائیل و ترکیه شده است. جولانی، رئیس‌جمهور موقت سوریه، روز گذشته در تازه‌ترین سخنان خود بار دیگر بر لزوم پایبندی کامل قبایل بدوی به آتش‌بس و واگذاری امور امنیتی به دولت تأکید کرد و هشدار داد تداوم ناامنی می‌تواند فرایند گذار سیاسی سوریه را به بن‌بست بکشاند. در این میان، اسرائیل با انجام حملات گسترده هوایی علیه اهداف نظامی و حتی ساختمان وزارت دفاع سوریه در دمشق، نشان داد دیگر نمی‌خواهد صرفا نظاره‌گر تحولات باشد. به گفته مقامات اسرائیلی، این مداخلات با هدف حمایت از جامعه دروزی انجام شد؛ جامعه‌ای که نقش مهمی در اسرائیل ایفا می‌کند و امنیت آن برای تل‌آویو از اهمیت استراتژیک برخوردار است. واکنش اسرائیل به درگیری‌های سویدا کاملا کم‌سابقه بود. در شرایطی که حکومت اسد در ماه‌های پایانی حیات خود به‌شدت تضعیف شده و توان نظامی‌اش رو به افول بود، اسرائیل فرصت را مناسب دید تا ضربات سنگینی به ارتش سوریه وارد کرده و خواسته‌های خود را با قدرت بیشتری مطرح کند. اصلی‌ترین مطالبه تل‌آویو، ایجاد منطقه‌ای عاری از سلاح در جنوب دمشق و تضمین حمایت از دروزها بود. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، به‌صراحت اعلام کرد عبور نیروهای دولت سوریه از خطوط قرمز و آسیب‌دیدن جامعه دروز برای اسرائیل قابل تحمل نیست و در صورت لزوم، به مداخله نظامی گسترده ادامه خواهد داد. این رویکرد اسرائیل هم‌زمان با فشار شدید رهبران جامعه دروز اسرائیل بود که می‌گفتند وقت آن رسیده که تل‌آویو از خویشاوندان خود در سوریه حمایت کند. در این میان، اسرائیل خود را بیش از پیش در رقابت مستقیم با ترکیه قرار داد؛ کشوری که آشکارا از دولت احمد الشرع حمایت می‌کند و اقدامات اسرائیل را عامل اصلی بی‌ثباتی منطقه دانسته است. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، اخیرا در سخنان تندی اسرائیل را به سوءاستفاده از بحران دروزها و مداخله‌جویی برای منافع خود متهم کرد. در این فضای پرتنش، نقش میانجیگرانه آمریکا و برخی کشورهای عربی و ترکیه نیز پررنگ شد. تام باراک، نماینده ویژه ایالات متحده در سوریه، از دستیابی به توافق آتش‌بس میان اسرائیل و سوریه خبر داد؛ هرچند رئیس‌جمهور موقت سوریه در سخنان خود ترجیح داد مستقیما به این توافق اشاره نکند و بیشتر از نقش میانجیگری طرف‌های خارجی قدردانی کند. بر‌اساس توافق جدید، تدابیری مانند استقرار ایست‌های بازرسی امنیتی، محدودیت ۴۸ساعته ورود به روستاهای مرزی و تضمین عبور امن برای اعضای قبایل بدوی، به منظور جلوگیری از تجدید خشونت‌ها در دستور کار قرار گرفت. با وجود این تمهیدات، بسیاری از گزارش‌ها از ادامه درگیری‌های پراکنده میان بدوی‌ها و دروزها حکایت دارند.
بحران هویت و سیاست دروزها
دروزها که همواره در معادلات سیاسی سوریه و اسرائیل نقش ویژه‌ای داشته‌اند، بار دیگر به محور تحولات منطقه بدل شده‌اند. با جمعیتی حدود یک میلیون نفر در جهان، بخش درخور توجهی از آنها در سوریه، لبنان و اسرائیل زندگی می‌کنند. جامعه دروز اسرائیل نفوذ اجتماعی و نظامی شایان توجهی دارد و حتی برخی از اعضای آن در ارتش اسرائیل خدمت می‌کنند. فشار و مطالبه از سوی رهبران دروز اسرائیل برای حمایت از خویشاوندانشان در سوریه، تل‌آویو را ناگزیر به واکنش سریع‌تر و شدیدتر کرده است. از سوی دیگر، شیخ حکمات الحجری، از رهبران برجسته دروز و مخالف حکومت فعلی سوریه، ضمن فاصله‌گرفتن از آتش‌بس‌های اعلام‌شده، توافقی جدید را اعلام کرد که هدف آن کاهش تنش‌ها و تأمین امنیت استان سویدا‌ست. تحلیلگران معتقدند تحرکات اخیر دروزها نه‌تنها حاصل نگرانی‌های امنیتی، بلکه بازتاب‌دهنده تلاش آنها برای تثبیت جایگاه سیاسی و اجتماعی‌شان در شرایط تازه سوریه است. جولانی نیز در سخنانش بر جایگاه اساسی دروزها در وحدت ملی و بافت اجتماعی سوریه تأکید کرد و وعده داد که دولت موقت از همه اقلیت‌ها حمایت خواهد کرد.
آینده نامعلوم دولت موقت
با وجود ادعای دولت جولانی مبنی بر بازگرداندن آرامش به سویدا «علی‌رغم مداخلات اسرائیل»، شواهد میدانی و گزارش‌های متعدد نشان می‌دهد که دولت جدید هنوز کنترلی کامل بر گروه‌های مسلح محلی ندارد. برخی تحلیلگران معتقدند حتی با وجود شعارهای وحدت و جامعه فراگیر، هنوز مشخص نیست دولت الشرع اراده و توان کافی برای حل بحران و اولویت‌دادن به بازسازی ملی را دارد یا خیر. حتی برخی ناظران این نکته را مطرح کرده‌اند که این گروه‌های مسلح، در واقع شبه‌نظامیان تحت فرمان حکومت جولانی هستند که در ظاهری محلی به خشونت‌ها دامن می‌زنند.
یوسی کوپرواسر، مدیر مؤسسه راهبردی اورشلیم می‌گوید: «دو پرسش کلیدی اینجاست: آیا دولت جدید سوریه توانایی مهار بحران را دارد؟ و اصلا می‌خواهد چنین کاری انجام دهد؟ هیچ پاسخ قطعی‌ای برای این سؤال‌ها وجود ندارد». در عمل، عقب‌نشینی نیروهای دولتی و استمرار خشونت‌های محلی بیانگر این واقعیت است که توازن شکننده فعلی در جنوب سوریه می‌تواند هر لحظه از هم بپاشد؛ به‌ویژه با توجه به حضور و نفوذ بازیگران خارجی که هریک منافع و نگرانی‌های خاص خود را دنبال می‌کنند. به‌ویژه آنکه اسرائیل خواسته‌هایی دارد که به نظر می‌رسد برآورده‌کردن آنها فراتر از توان و ظرفیت شبه‌نظامیانی باشد که به رهبری جولانی اکنون در سوریه قدرت را در اختیار دارند. جنوب سوریه در شرایط کنونی به صحنه‌ای برای رقابت علنی اسرائیل و ترکیه و نوعی نبرد نیابتی میان قدرت‌های منطقه‌ای تبدیل شده است. اسرائیل در تلاش برای برقراری منطقه حائل و دور نگه‌داشتن تهدیدات شبه‌نظامیان از مرزهای خود است و در این مسیر، حمایت از جامعه دروز را ابزار مشروعیت و انگیزه برای مداخله نظامی قرار داده است. از سوی دیگر، ترکیه که نقش فعال و تعیین‌کننده‌ای در معادلات سوریه یافته، به‌ویژه در حمایت از دولت موقت و برخی گروه‌های سنی، با هرگونه افزایش نفوذ اسرائیل در جنوب سوریه مخالف است و می‌کوشد توازن قدرت را به سود خود تغییر دهد. در این میان، آمریکا و برخی کشورهای عربی همچنان تلاش دارند نقش میانجیگر را ایفا کرده و از سرایت بحران به کل منطقه جلوگیری کنند. اگرچه فعلا آتش‌بس برقرار است و دولت جولانی در ظاهر کنترل اوضاع را در دست گرفته، اما واقعیت میدانی این است که هیچ‌یک از عوامل محرک خشونت به طور کامل رفع نشده‌اند و با کوچک‌ترین جرقه‌ای امکان بازگشت بحران وجود دارد.
آخرین اخبار روزنامه را از طریق این لینک پیگیری کنید.
