نگران آسیب‌پذیری زلزله باشیم

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

تخمین خسارات و تلفات ایران در تجاوز نظامی ۱۲روزه اسرائیل و آمریکا شامل ترور فرماندهان و دانشمندان و حملات موشکی و بمباران منازل مسکونی مردم و عابران پیاده – مثلا در میدان تجریش - و حملات موشکی، پهپادی و جنگ سایبری به بررسی کارشناسی دقیقی نیاز دارد. میزان تلفات تجاوز نظامی ۱۲‌روزه – ۱۱۰۰ شهید و ۴۷۵۰ نفر مجروح- اعلام شد. در این تجاوز نظامی علاوه بر منازل مسکونی مردم، زیرساخت‌های پدافند هوایی ایران مورد حملات سایبری و موشک‌های بالستیک قرار گرفت. کارخانه‌های پهپاد و تأسیسات هسته‌ای را با حمله به نطنز، فردو و اصفهان و برنامه هسته‌ای ایران احتمالا تا مدتی با تأخیر مواجه کرده است. تأسیسات و زیرساخت‌های نظامی و فرودگاه‌های تبریز و اصفهان، تهران و نواحی غربی کشور مورد حمله قرار گرفت. آسیب‌هایی به تأسیسات نفتی و پالایشگاهی ما در اثر حملات دشمن وارد شد. این تجاوز نظامی و تداوم تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا موجب تحمیل خسارت‌هایی به اقتصاد ملی ایران می‌شود و تولید ناخالص داخلی ایران در سال جاری کاهش می‌یابد.

این جنگ بر اساس آسیب‌های اعلام‌شده علاوه بر تلفات و جراحات انسانی، تاکنون میلیاردها دلار خسارت به ایران، به صورت مستقیم و غیرمستقیم وارد کرده است. ایران با خطرات قابل توجهی از جنگ، تروریسم و تحریم و سوانح طبیعی مانند زلزله، خشک‌سالی و سیلاب روبه‌روست. مقایسه آسیب‌پذیری بلندمدت، جنگ و سوانح انسان‌ساخت و مخاطرات طبیعی - به ویژه زلزله – می‌تواند ریسک‌های اقتصادی و انسانی ایران را شفاف‌تر کند.

ایران به دلیل موقعیت زمین‌ساختی از زلزله‌خیزترین کشورهای جهان است. شهرهای بزرگ مانند تهران، تبریز، مشهد و کرج در مجاورت گسل‌های فعال قرار دارند. یک زلزله با بزرگای هفت در تهران می‌تواند باعث صد‌ها هزار کشته، ده‌ها میلیارد‌ها دلار خسارت و میلیون‌ها نفر آواره شود. بسیاری از ساختمان‌ها (به‌ویژه در شهرها) فاقد سازه‌های مقاوم در برابر زلزله هستند. اجرای سهل‌انگارانه آیین‌نامه‌ها و ضوابط ساختمانی و معرضیت بالای جمعیت در تهران و شهرهای بزرگ در خطر زلزله، ریسک را بسیار بالا برده است. یک زلزله بزرگ می‌تواند ۵۰ تا ۲۰۰ میلیارد دلار خسارت در تهران ایجاد کند. خشک‌سالی و کمبود آب مخاطرات جدی ایران هستند. با خشک‌سالی‌های شدید، مهاجرت گسترده و نابودی کشاورزی و آسیب‌های شدید محیط‌زیستی در ایران به ویژه در دو دهه اخیر رخ داده است. تغییرات اقلیمی باعث افزایش سیل‌های ناگهانی شده است مانند سیل فروردین ۱۳۹۸ با ۹۰ کشته و حدود هفت میلیارد دلار خسارت و همچنین سیلاب مرداد ۱۴۰۱ که به حدود ۸۰ کشته منجر شد.

سوانح طبیعی ویرانگری اقتصادی بلندمدت به دلیل فروپاشی زیرساخت‌ها ایجاد می‌کنند و کمتر قابل پیش‌بینی نسبت به جنگ‌ها هستند. از سوانح طبیعی نمی‌توان از طریق دیپلماتیک جلوگیری کرد. ایران در جنگ‌ هشت ساله دفاع مقدس در برابر عراق ۱۹۸۰-۱۹۸۸ همراه با تلفات انسانی ناشی از بسیج گسترده مردمی، تاب‌آوری نشان داد. درگیری‌های مدرن مانند تجاوز اخیر اسرائیل/ایالات متحده با وجود ویرانگری اما قابل کنترل‌ترند. ضمنا با توجه به تداوم تهدید تجاوزات مشابه خرداد-تیر ۱۴۰۴ باید بیشترین تلاش برای جلوگیری از تکرار این تجاوزات از طریق دیپلماسی، به‌روزرسانی راهبردهای دفاعی و مدرن‌سازی و بازسازی سامانه‌های پدافندی کشور و ایجاد پدافند مدنی امروزی در ایران برای ایجاد بازدارندگی نوین انجام شود.

به هر روی سوانح انسان‌ساخت مانند جنگ و تروریسم قابل کنترل‌تر هستند. در مقایسه با یک زلزله بزرگ، جنگ‌ها باعث مرگ‌ومیر گسترده غیرنظامیان می‌شوند ولی گستردگی تلفات جنگ‌ها به مدت زمان و گستردگی درگیری نظامی بستگی دارد. جنگ‌ها قابل پیش‌بینی و تا حدی قابل اجتناب از طریق دیپلماسی هستند. ممکن است سال‌ها برای بازسازی شهرها و بهبود شرایط اقتصادی طول بکشد. یک زلزله بزرگ در تهران فاجعه‌بار خواهد بود که در صورت رخداد بسیار مرگبارتر از یک جنگ و بازسازی و بازیابی از آن دشوارتر از حتی یک جنگ بزرگ است. لازم است تاب‌آوری در برابر زلزله (مقاوم‌سازی ساختمان‌ها، واکنش اضطراری) در اولویت قرار گیرد و برای جلوگیری از بحران‌های ناشی از خشک‌سالی، در مدیریت آب سرمایه‌گذاری شود.

امروز و همیشه باید از جنگ‌هایی که می‌توانند آسیب‌پذیری‌های موجود را تشدید کنند، اجتناب کنیم.