به بهانه نصب تندیس آرش کمانگیر در میدان ونک
نمادهای ملی بهمثابه پرچمهای اتحاد و ریسمانهای اتصال
نماد ملی (National Symbol) به معنای «هر نشانه مصنوعی یا طبیعی است که حامل معانی هویتی برای گروهی خاص باشد» . (چارلز سندرس پیرس، ۱۹۳۱).


به گزارش گروه رسانهای شرق،
راشد پیری
نماد ملی (National Symbol) به معنای «هر نشانه مصنوعی یا طبیعی است که حامل معانی هویتی برای گروهی خاص باشد» .
(چارلز سندرس پیرس، ۱۹۳۱).
نمادهای ملی در کشور ما از دیرباز نقش مهمی در بازیابی هویت ملی، ایجاد اتحاد و همبستگی میان اقوام و گروههای مختلف کشور و جلوگیری از گسست اجتماعی ایفا کردهاند. این نمادها، مانند پرچم، سرود ملی، اساطیر، داستانهای مشترک و شخصیتهای تاریخی، بهعنوان نمایانگر هویت، فرهنگ و تاریخ مشترک ملت ایران شناخته میشوند و مردم با تعلق خاطر به آنها، حس وحدت و همبستگی را تجربه میکنند. از سوی دیگر، نمادهای ملی به صورت غیرمستقیم موجب متمایزشدن ملت ایران از دیگر ملل شده و حس اتحاد ملی را در برابر تهدیدات داخلی و خارجی تقویت میکنند. همین ویژگی سبب شد که در زمانهای که سرزمین ایران فاقد دولت ملی بود، مردمی که خود را ایرانی میدانستند، با اتکا به همین عناصر و نمادهای هویتبخش ملی ایرانیت خود را حفظ کردند و آن را فریاد زدند. برای نمونه میبینیم که از جیحون تا قفقاز و از دجله تا سند نام ایران و سنن ایرانی در اشعار شاعرانی مانند فردوسی در توس، نظامی در گنجه و خاقانی در شروان، تاریخ سنن و فرهنگ ایرانی بازگو شده تا در نهایت از سوی شاه اسماعیل صفوی به تشکیل یک دولت ملی با تأکید آشکار بر عناصر هویت ایرانی منجر میشود. گواه این موضوع ترویج رسم شاهنامهخوانی در لشکر صفوی و نیز انتخاب نام فرزندان شاه اسماعیل بر مبنای اساطیر شاهنامه است که حاکی از نگاه بنیانگذاران دولت صفوی به عناصر ملی در کنار بُعد مذهبی آن دولت است. نمادهای ملی و آیینهای مرتبط با آنها، مفاخر ملی، اساطیر ملی و سایر مؤلفههای ملی بهعنوان عناصر فرهنگی و اجتماعی، موجب نهادینهشدن حس همبستگی ملی شده و انسجام اجتماعی را تقویت میکنند. این نمادها، با ایجاد احساس مشترک ملی، به کاهش تنشهای قومی و مذهبی کمک کرده و زمینهساز همزیستی مسالمتآمیز در جامعه ایران میشوند. از طرف مقابل، تضعیف یا بیتوجهی به نمادهای ملی بهمرور سبب فراموشی هویت تاریخی و متعاقبا گسست اجتماعی و درنهایت ظهور گرایشهای تجزیهطلبانه و افزایش گرایشهای قومگرایانه خواهد شد.
براساس پژوهش مؤسسه صلح جهانی (۲۰۲۲)، ۷۸ درصد از جنبشهای تجزیهطلبانه در کشورهایی ظهور کردهاند که نمادهای ملی در آنها یا مورد بیاعتنایی بوده یا به حاشیه رانده شدهاند.
حضور این نمادهای ملی و میهنی در متن زندگی جامعه ایرانی ازجمله اساطیر و داستانهای مشترک، تاریخ مشترک، زبان فارسی، ادبیات غنی و شخصیتهای برجسته ادبی، علمی، تاریخی و اساطیری مانند همین آرش کمانگیر همگی مانند ریسمانهایی نامرئی، ملت ایران را به هم گره میزنند. هریک از این عناصر، برگی از دفتر پربار هویت ایرانی را ورق میزند و احساس تعلق به یک گذشته مشترک و یک آینده واحد را تقویت میکند. این نمادها نهتنها یادآور تاریخ و فرهنگ مشترک هستند، بلکه بهعنوان ابزارهای مؤثر در ایجاد و حفظ اتحاد و همبستگی ملی عمل میکنند و نقش کلیدی در تحکیم هویت و انسجام اجتماعی ملت ایران دارند و یادآوری هرکدام از آنها مانند برافراشتن پرچمی برای اتحاد است و حذف هرکدام از آنها مانند سرنگونی همان پرچم و بریدن ریسمانهای اتصال است. پاسداشت و ارجنهادن به این نمادها، درواقع پاسداشت ریشهها و آینده مشترک این مرزوبوم است. بهوضوح مشخص است که نظامهای آموزشی و فرهنگی کنونی ما نتوانستهاند به طور مؤثر نمادهای ملی را بهعنوان عناصر حیاتی انسجام اجتماعی ترویج دهند و نهادینه کنند، بنابراین ضرورت بازنگری در سیاستهای فرهنگی و آموزشی در این زمینه بهشدت احساس میشود.
آخرین اخبار روزنامه را از طریق این لینک پیگیری کنید.