‌شهردار؛ نگهبان جان و روح شهر

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

دانیال شلتوکی‌ریزی-پژوهشگر دکترای شهرسازی: ‌وقتی شهر زیر سایه جنگ به لرزه درمی‌آید، شهردار کجا ایستاده است؟ کجا باید بایستد؟ در دفترش پشت میز یا در خیابان‌ها کنار مردم؟ از اما و اگر‌های پیش از حمله نظامی، صدای انفجار موشک‌ها، شروع تپش قلب شهروندان و‌ تا‌ هنگام اختلال در نظم، تأسیسات و زیرساخت‌های عمومی، شهردار شهر به‌عنوان قلب تپنده مدیریت شهری نقشی حیاتی در حفظ آرامش و امنیت شهروندان ایفا می‌کند.

شهردار چه باید بکند؟ اولین گام چیست؟ شهر‌دار باید بلافاصله از تمام تشریفات‌ دست‌و‌پا‌گیر مرسوم در نظام مدیریت شهری فاصله بگیرد و از اتاق و صندلی چرم به شهر و خیابان‌هایش برگردد. هم‌زمان شهردار باید با نیروهای نظامی، پلیس و سازمان‌های امدادی برای تأمین امنیت و مدیریت بحران همکاری کند. جنس این همکاری از تمام همکاری و جلساتی که پیش از این بوده، متفاوت است و این جلسه باید مشروط به داشتن خروجی اجرائی و تصمیمات کارآمد با کمترین ریسک باشد. شهردار از تأمین نیازهای اولیه مانند آب، غذا و سرپناه برای شهروندان اطمینان حاصل کند و این حس اطمینان را به مردم نیز منتقل کند که از طرف شهردار تفکر و تشکیلاتی وجود دارد که تحت هر شرایطی دست از حمایت عملی و واقعی از شهروندان برنمی‌دارد.

در محل‌های پناهگاه، نیازهای اولیه را مدنظر داشته باشد. مشخصا در تهران، در بسیاری از مناطق اصلا فضایی دائمی و تحت عنوان «پناهگاه» وجود خارجی ندارد، اما‌ مدیریت شهری گفته‌ است مردم می‌توانند به ایستگاه‌های مترو پناه ببرند. ایستگاه‌های مترو از نظر ساختاری و عمق مناسب، بهترین گزینه برای پناهگاه موقت هستند. اما آیا در حال حاضر مثلا همین امروز حتی برای حضور موقت مردم فضای مناسبی است؟ خیر! اکثر‌ ‌ایستگاه‌ها فاقد سرویس بهداشتی عمومی و تهویه اضطراری هستند و این موضوع اولین چالش پس از حضور مردم در ایستگاه‌های مترو است. پس چاره‌ چیست؟ شهردار تهران باید با دستور فوری و‌ حیاتی از مناطق مختلف بخواهد که ضمن ایجاد سیستم‌های قابل حمل و پیشرفته تهویه هوا (به دلیل کمبود زمان، حتی در زمان آتش‌بس)، در تمام ایستگاه‌ها هم سرویس بهداشتی عمومی تعبیه کنند و محلی موقت متناسب با جمعیت منطقه برای نگهداری آب، غذا و دارو مشخص شود.

مهم است که شهردار درک کند ‌شخصیت حقوقی او حالا به‌عنوان نماد امید و مقاومت باید در اذهان متبلور شود، نه مقامی که نام و نشانش لابه‌لای اخبار پشت‌‌سر‌هم جنگ دفن شده و گویی که شهر بدون سکان‌دار در اقیانوس توفانی رها شده ‌که همین احساس از گلوله و آتش کشنده‌تر است. قطعا اجرای این سبک مدیریت بحران نسبت به تجارب جهانی بسیار موفق‌تر خواهد بود؛ چرا‌‌که مردم ایران نشان داده‌اند در بسیاری از بحران‌های تحمیلی نسبت به آنان و با توجه به تکثر عقیده، اقوام، فرهنگ و مذهب متحد، منسجم و الهام‌بخش ظاهر شده‌اند.

هر‌چه از گذشته تا امروز مرور کنیم، آشکار می‌شود که نقش جهانی شهرداران در کوران جنگ‌ها نه‌تنها حیاتی، بلکه به‌مثابه مشعلی فروزان در تاریکی بحران‌ها پررنگ‌تر شده است. در روزگار جنگ، شهرداران از مدیران شهری به قهرمانانی بدل می‌شوند که با شجاعت و تدبیر، شهرها را از ورطه نابودی به سوی مقاومت و امید رهنمون می‌کنند.

در جنگ جهانی دوم، فیورلو لا گواردیا در نیویورک با سخنرانی‌های آتشین و سازمان‌دهی دفاع غیرنظامی، قلب شهروندان را به پشتیبانی از جنگ گره زد. در عصر حاضر، ویتالی کلیچکو در کی‌یف (2022) با تبدیل متروها به پناهگاه‌های امن و اطلاع‌رسانی بی‌وقفه، کی‌یف را به دژی تسخیرناپذیر بدل کرد. وادیم بویچنکو در ماریوپل، در محاصره‌ای بی‌رحمانه، با فریاد کمک‌خواهی برای مردمش، جهانیان را به یاری فراخواند.

ناتالیا بالاسینویچ، شهردار واسیلکیف اوکراین (2022)، با هماهنگی دفاع شهر در برابر حملات روسیه و اطلاع‌رسانی دقیق، از سقوط شهر جلوگیری کرد. سرگئی نادال در ترنوپیل (2024) پس از حملات موشکی، با راه‌اندازی ژنراتورها و جایگزینی اتوبوس‌های برقی، خدمات حیاتی شهر را احیا و برای بازگشت انسجام و وحدت عمومی نقش بسیار مهمی ایفا کرد.

این رهبران شهری، در دل هرج‌ومرج جنگ، پلی میان مردم و امید می‌سازند. آنها با هماهنگی با نیروهای نظامی، مدیریت منابع کمیاب و بهره‌گیری از رسانه‌های نوین مانند تلگرام و ایکس (توییتر سابق)، نه‌تنها بحران را مهار می‌کنند، بلکه وحشت را به مقاومت بدل می‌کنند. شهرداران امروز، با ابزارهای ارتباطی مدرن، صدای شهروندان را به گوش جهان می‌رسانند و روح جمعی شهر را زنده نگه می‌دارند.

در نهایت، شهردار در زمان جنگ، نگهبان جان و روح شهر است. او شهر را از دل آتش به سوی آینده‌ای روشن هدایت می‌کند؛ آینده‌ای که در آن، هر شهروند به یاد می‌آورد که چگونه یک رهبر محلی در لباس شهردار، شهرش را نجات داد.