«شرق» نقش عربستان در مذاکرات ایران و آمریکا را واکاوی می‌کند
همکاری علیه تنش
روابط رو به رشد ایران و عربستان سعودی، به‌ویژه پس از توافق پکن در مارس ۲۰۲۳، به عاملی کلیدی در شکل‌گیری دیپلماسی منطقه‌ای و نیز دیپلماسی هسته‌ای ایران تبدیل شده است. در این میان، عربستان با حمایت از مذاکرات ایران و ایالات متحده و تلاش برای میانجیگری، نقشی محوری در کاهش تنش‌های منطقه‌ای ایفا می‌کند.
مالک مصدق: روابط رو به رشد ایران و عربستان سعودی، به‌ویژه پس از توافق پکن در مارس ۲۰۲۳، به عاملی کلیدی در شکل‌گیری دیپلماسی منطقه‌ای و نیز دیپلماسی هسته‌ای ایران تبدیل شده است. در این میان، عربستان با حمایت از مذاکرات ایران و ایالات متحده و تلاش برای میانجیگری، نقشی محوری در کاهش تنش‌های منطقه‌ای ایفا می‌کند. سفر تاریخی خالد بن‌سلمان، وزیر دفاع عربستان، به تهران و دیدار او با رهبر انقلاب، همراه با نامه ملک سلمان، نشان‌دهنده عزم ریاض برای تقویت همکاری با تهران و جلوگیری از درگیری‌های احتمالی است.
پیشرفت روابط تهران و ریاض
در پیوست آنچه گفته شد، روزنامه الشرق‌الاوسط در گزارشی به قلم حسن المصطفی، تحلیلگر عربستانی، روابط ایران و عربستان را گامی برای تضمین امنیت منطقه‌ای توصیف کرده است. از زمان امضای «توافق پکن» در ۱۰ مارس ۲۰۲۳ که به احیای روابط دیپلماتیک پس از قطع روابط در سال ۲۰۱۶ منجر شد، دو کشور در مسیری مثبت حرکت کرده‌اند. این توافق بر اجرای توافق‌نامه‌های قبلی، به‌ویژه «توافق‌نامه امنیتی» دوجانبه، تأکید دارد. المصطفی می‌نویسد ایران و عربستان، علی‌رغم تفاوت دیدگاه‌ها، نقاط اختلاف را خنثی کرده و بر توقف تجاوزات اسرائیل، تأمین نیازهای بشردوستانه و جلوگیری از گسترش جنگ تمرکز کرده‌اند. این همکاری در بستر چالش‌های مشترک، مانند جنگ غزه پس از عملیات «طوفان الاقصی» در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، تقویت شده است. تمایل دو کشور به گفت‌وگوی شفاف و آگاهی از چالش‌های ژئوپلیتیک، از جمله قیمت انرژی و لفاظی‌های فرقه‌ای، زمینه‌ساز همکاری بوده است.
سفر کم‌سابقه خالد بن‌سلمان به ایران در ۱۷ آوریل ۲۰۲۵، نقطه عطفی در مسیر رو به جلو مناسبات تهران–ریاض بود. وزیر دفاع به دستور ملک سلمان حامل نامه‌ای برای رهبر انقلاب اسلامی ایران بود و بر روابط دوجانبه تأکید کرد. رهبر انقلاب هم در دیدار با خالد بن‌سلمان اظهار داشتند: «رابطه با عربستان به نفع هر دو کشور است و می‌توانیم مکمل یکدیگر باشیم».
نقش دیپلماتیک عربستان در مذاکرات
پیش‌تر وزارت خارجه عربستان در ۱۲ آوریل ۲۰۲۵، هم‌زمان با دور اول مذاکرات ایران و آمریکا در مسقط، بیانیه‌ای صادر و حمایت خود از گفت‌وگو را اعلام کرد. این بیانیه ابراز امیدواری کرد مذاکرات به تقویت امنیت و صلح منجر شود. شاهزاده فیصل بن‌فرحان، وزیر امور خارجه، در ۱۴ آوریل با عباس عراقچی و بدر البوسعیدی، وزرای خارجه ایران و عمان، تماس‌هایی داشت تا تحولات مذاکرات را بررسی کند. این اقدامات نشان‌دهنده علاقه و نگرانی ریاض برای حصول توافقی عادلانه است که امنیت کشورهای خلیج فارس را تضمین کند.
جالب اینجاست هاآرتص در تحلیلی نوشت سفر خالد بن‌سلمان، در آستانه دور دوم مذاکرات هسته‌ای، پیامی روشن داشت که عربستان نمی‌خواهد جنگی بین آمریکا، اسرائیل و ایران رخ دهد. خالد بن‌سلمان پیشنهاد میانجیگری بین تهران و واشنگتن را مطرح کرد و ایده میزبانی از مقامات ایرانی در ریاض، هم‌زمان با سفر پیش‌بینی‌شده دونالد ترامپ را ارائه داد. امارات نیز تمایل به میزبانی داشت، اما به دلیل روابطش با اسرائیل، از سوی ایران رد شد. این روزنامه عبری‌زبان همچنین تأکید کرد که با سرمایه‌گذاری‌های کلان عربستان در آمریکا، تصمیم‌گیری درباره جنگ با ایران دیگر تحت تأثیر اسرائیل نیست و ریاض می‌تواند از درگیری جلوگیری کند.
پیشنهادهای امنیتی و صلح‌سازی منطقه‌ای
نامه ملک سلمان که توسط خالد بن‌سلمان به تهران منتقل شد، شامل موضوعات فلسطین، یمن و مذاکرات ایران و آمریکا بود. به گزارش امواج، این نامه حمایت صریح از مذاکرات هسته‌ای را ابراز و تهران را به توافقی برای ثبات منطقه‌ای تشویق کرد. ملک سلمان از ایران خواست تا تنش‌ها در یمن و دریای سرخ را کاهش دهد و حرکت انصارالله را کنترل کند. او عادی‌سازی با اسرائیل را بدون راه‌حل عادلانه برای فلسطین غیرممکن دانست که مورد استقبال ایران قرار گرفت. پیشنهاد کلیدی نامه، پیمانی امنیتی دوجانبه با ایران بود که رویکردی تدریجی برای همکاری‌های امنیتی را ترسیم می‌کند.
حضور فیاض الرویلی، رئیس ستاد ارتش و محمد الجابر، سفیر عربستان در یمن، در هیئت خالد بن‌سلمان نشان‌دهنده بحث درباره مسائل نظامی و یمن بود. عربستان با این سفر گامی بلند برای تحکیم روابط و حفظ منطقه از رویارویی برداشت. ریاض همچنین با میانجیگری در پرونده‌های سودان، سوریه و لبنان، خود را به عنوان صلح‌ساز منطقه‌ای معرفی کرده است. هاآرتص هشدار داد که اسرائیل ممکن است نزدیکی ایران و عربستان را تضعیف کند، اما تلاش‌های بن‌سلمان جایگاه عربستان را تقویت کرده است.
در مجموع، حمایت عربستان از مذاکرات ایران و آمریکا و تقویت روابط با تهران، نشان‌دهنده تغییر راهبردی ریاض در اولویت‌دادن به ثبات منطقه‌ای است. اقدامات بن‌سلمان تنش‌ها را کاهش داده و جایگاه عربستان را به عنوان میانجی منطقه‌ای تثبیت کرده است.
