یا بازتعریف قدرت؟

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

محسن شریف‌خدائی  -   تحلیلگر  روابط بین‌الملل

‌در روزهای ۲۲ و ۲۳ نوامبر ۲۰۲۵، شهر ژوهانسبورگ میزبان یکی از مهم‌ترین رویدادهای دیپلماتیک سال خواهد بود: نشست سران گروه ۲۰. این اجلاس که با حضور رهبران بزرگ‌ترین اقتصادهای جهان برگزار می‌شود، فرصتی برای بررسی چالش‌های جهانی ازجمله بحران اقلیمی، نابرابری اقتصادی، امنیت غذایی و تحولات ژئوپلیتیکی است. آفریقای جنوبی، به‌عنوان رئیس دوره‌ای گروه ۲۰، امیدوار است با میزبانی این نشست، جایگاه خود را در عرصه سیاست بین‌الملل تثبیت کرده و صدای جنوب جهانی را در برابر قدرت‌های سنتی رساتر کند.

اما در آستانه این اجلاس، تصمیم جنجالی دونالد ترامپ مبنی بر تحریم نشست و اعزام‌نکردن هیچ نماینده‌ای از سوی دولت آمریکا، فضای دیپلماتیک را دستخوش تنش کرد. ترامپ در شبکه اجتماعی خود، «تروث‌سوشال» -که متعلق به اوست- ادعا کرد که در آفریقای جنوبی «سفیدپوستان بومی» به‌ طور سیستماتیک هدف خشونت و مصادره زمین قرار گرفته‌اند و این کشور را به «نقض حقوق بشر» متهم کرد. این ادعا از سوی دولت آفریقای جنوبی به‌شدت رد شد و آن را «فاقد مبنای واقعی» دانستند.

تحریم نشست گروه ۲۰ از طرف رئیس‌جمهور آمریکا، نه‌تنها یک تصمیم دیپلماتیک، بلکه اقدامی نمادین در راستای بازتعریف سیاست خارجی ایالات متحده در دوران جدید است. این تصمیم، بازتابی از رویکرد یک‌جانبه‌گرایانه، بهره‌برداری انتخاباتی از مسائل حقوق بشری، و استفاده ابزاری از گفتمان نژادی است؛ رویکردی که نه‌تنها واکنش‌های متضاد را در سطح جهانی برانگیخته، بلکه پرسش‌هایی جدی درباره آینده دیپلماسی آمریکا در جهان چندقطبی امروز مطرح کرده است.

در جهانی پیچیده و چندلایه که بیش از هر زمان دیگری به گفت‌وگو، هم‌گرایی و اعتماد نیاز دارد، تصمیم دونالد ترامپ برای تحریم نشست گروه ۲۰ در آفریقای جنوبی، بار دیگر سیاست خارجی آمریکا را به میدان منازعه‌های نژادی و ژئوپلیتیکی کشاند.

این تصمیم، نه‌تنها واکنش‌های شدید دیپلماتیک را در پی داشته، بلکه رسانه‌های معتبر جهانی نیز آن را از زوایای مختلف تحلیل و ارزیابی کرده و این اقدام را بخشی از تلاش ترامپ برای جلب حمایت رأی‌دهندگان محافظه‌کار و سفیدپوست در انتخابات آینده آمریکا دانستند. به باور تحلیلگران، ترامپ با طرح موضوع آزار «سفیدپوستان بومی» درآفریقای جنوبی، در پی تقویت پایگاه اجتماعی خود و منحرف‌کردن افکار عمومی از بحران‌های داخلی آمریکا مانند مهاجرت، تورم، پرونده‌های قضائی و شکست در انتخابات شهرداری نیویورک است.

از سوی دیگر، برخی تحلیلگران این تحریم را «ریسکی بالا» توصیف کرده‌اند که ممکن است تلاش‌های چندجانبه‌گرایانه در گروه ۲۰ را تضعیف کند. به‌ویژه آنکه آفریقای جنوبی به‌عنوان میزبان، قصد دارد از این نشست برای پرداختن به شکاف‌های جهانی، نابرابری اقتصادی و بحران‌های اقلیمی بهره‌برداری کند. و هشدار دادند که تحریم این نشست از سوی آمریکا ممکن است موجب بی‌اعتمادی دیگر اعضا شده و انسجام گروه ۲۰ را به خطر بیندازد.

نشریه فارن‌افرز در تحلیلی با عنوان «خودکشی دیپلماتیک واشنگتن» نوشت: «ترامپ با تحریم نشست گروه ۲۰ و طرح ادعاهای جنجالی علیه آفریقای جنوبی، موجب شکاف در انسجام این گروه شده و روابط آمریکا با کشورهای جنوب جهانی را تضعیف کرده است». این نشریه، معتقد است که رفتارهای «لج‌بازانه و پرخاشگرانه» ترامپ، موجب از دست رفتن سه کشور کلیدی گروه بیست -هند، برزیل و آفریقای جنوبی- شده که هم‌زمان در بریکس حضور دارند؛ کشورهایی که تا همین اواخر، مایل به حفظ توازن میان واشنگتن و پکن بودند.

در همین راستا، فارن‌پالیسی نیز در گزارشی هشدار داده که تصمیم ترامپ برای تحریم نشست گروه ۲۰، نه‌تنها موجب تضعیف اعتبار آمریکا در آفریقا می‌شود، بلکه زمینه را برای نفوذ بیشتر چین و روسیه در این قاره فراهم می‌کند. این نشریه با اشاره به رقابت‌های ژئوپلیتیکی در جنوب جهانی، نوشت که واشنگتن با چنین تصمیماتی، فرصت‌های دیپلماتیک را از دست می‌دهد و به‌ جای تعامل، به تقابل روی ‌آورده است.

در‌حالی‌که رسانه‌های چینی واکنش مستقیمی به تحریم این اجلاس از طرف آمریکا نشان نداده‌اند، اما در تحلیل‌های‌شان انتقاد از سیاست‌های یک‌جانبه‌گرایانه واشنگتن و حمایت از تقویت نقش کشورهای جنوب جهانی به چشم می‌خورد. این رسانه‌ها با تأکید بر ضرورت چندجانبه‌گرایی و اصلاح ساختارهای بین‌المللی، از کاهش تعهد واشنگتن به همکاری‌های جهانی انتقاد کرده‌اند. در‌عین‌حال چین تلاش کرده با حفظ روابط نزدیک با آفریقای جنوبی و دیگر اعضای گروه 20 و نیز نقش برجسته در بریکس جایگاه خود را به‌عنوان بازیگری مسئول و متعهد در نظام جهانی تثبیت کند.

در همین زمینه رسانه‌های روسی، تصمیم ترامپ برای شرکت‌نکردن در نشست را نشانه‌ای از فروپاشی نظم غرب‌محور و افول رهبری آمریکا در نهادهای بین‌المللی دانستند. تحلیلگران روسی تأکید کردند که تحریم نشست گروه ۲۰ از طرف واشنگتن، عملا به نفع مسکو تمام شده، زیرا باعث تضعیف انسجام غرب و مشروعیت‌بخشی به مواضع روسیه در قبال جنگ اوکراین شده است. در‌عین‌حال، رسانه‌های روسی از «شجاعت ترامپ در مقابله با نفاق غرب» تمجید کردند، روایتی که با هدف تقویت چهره ترامپ در میان مخاطبان ضد غربی طراحی شده است.

رسانه‌های آفریقای جنوبی، موضع ترامپ را نژادپرستانه، تحقیرآمیز و فاقد مبنای واقعی توصیف کردند. تحلیلگران آفریقای جنوبی معتقدند ترامپ با بزرگ‌نمایی موضوع «نسل‌کشی سفیدپوستان»، در حال بازتولید گفتمان استعمارگرانه و نژادپرستانه‌ است. دولت آفریقای جنوبی نیز در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد: «درحالی‌که این کشور با چالش‌های عمومی جرم و جنایت مواجه است، اما هیچ گروه نژادی خاصی هدف آزار سیستماتیک قرار ندارد». همچنین در بیانیه تأکید شده «آفریقای جنوبی از فرصت نشست گروه ۲۰ برای پرداختن به شکاف‌های جهانی استفاده خواهد کرد، نه برای تسویه‌حساب‌های سیاسی».

شواهد حاکی از آن است که این تصمیم، فراتر از یک موضع‌گیری حقوق‌بشری، حامل پیام‌هایی ژرف‌تر در عرصه سیاست داخلی، رقابت‌های ژئوپلیتیکی، و بازتعریف قدرت جهانی آمریکا از سوی ترامپ است. از بهره‌برداری انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره در سال آینده تا تحریک گفتمان نژادی، از تضعیف دیپلماسی چندجانبه تا تهدید محور پکن-مسکو، همه و همه نشان می‌دهند که این اقدام، نه‌فقط یک تحریم، بلکه یک بیانیه سیاسی چندلایه از سوی کاخ سفید است و نه‌تنها توصیفی از یک رخداد، بلکه دعوتی به تأمل درباره رویکرد سیاست خارجی و باز‌تعریف قدرت در تصمیم‌گیری‌های جهانی از سوی واشنگتن است.

آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.