از خاطرات خوش گذشته تا هوش مصنوعی

شرق: فارغ از اینکه ما چه قضاوتی درباره نمایشگاه بین‌المللی داریم، این نکته را نمی‌توان انکار کرد که این مکان فرصت مغتنمی است برای دیدار نویسندگان و مخاطبان آثارشان و گفت‌وشنود درباره آنها. البته اگر حضور نویسنده با دعوت ناشر و اعلام عمومی باشد، حلاوت این دیدار دوچندان خواهد بود. روز گذشته غرفه انتشارات «کتاب شرق» میزبان دو تن از نویسندگانش بود. پرویز پیران به دلیل انتشار کتاب «روایت پرویز»‌ و داریوش رحمانیان برای تألیف کتاب‌های «تاریخ دیدمانی»، «تاریخ علت‌شناسی، انحطاط و عقب‌ماندگی ایرانیان و مسلمانان» و «ایران بین دو کودتا». دیدار این نویسندگان با خوانندگانشان، با امضای آثارشان نیز همراه بود. اما مهم‌تر از آن، دیدار دانشجویان با استادان خود بود که به یادآوری خاطرات گذشته و روزگار خوش گذشته زنده ‌شد. این دیدارهای آشنا به غرفه «کتاب شرق» حسی نوستالژیک داده بود.

دانشجویانی که مسیر درسی خود را ادامه داده و در همان زمینه مشغول به کار شده بودند، با اشتیاق از آن روزها می‌گفتند، و آنان که این فرصت را از دست داده بودند، حرف‌هایشان با افسوس همراه بود. دکتر پیران بیشتر به نقل خاطراتی از پروژه‌هایی پرداخت که با دانشجویان گذرانده بود و آنان را نیز در این خاطرات سهیم می‌کرد. پرویز پیران در کتاب «روایت پرویز»، با دید تاریخی و نقادانه به مسئله توسعه‌نیافتگی ایران پرداخته است. این جامعه‌شناس برخلاف برخی متفکران حوزه توسعه، به نظریات غربی وابسته نیست و سعی دارد نظریه‌ای درباره مسئله توسعه تبیین کند که مبتنی بر زمینه و بافت تاریخی و فرهنگی و اجتماعی ایران باشد. پیران، مدرنیته ایرانی را سرشار از تناقض می‌داند و اعتقاد دارد که این مفهوم به عاریت گرفته شده، در حالی که در ظرف جامعه ایرانی و تاریخ آن قرار نگرفته است. توسعه‌ای که دکتر پیران از آن سخن می‌گوید، نوعی توسعه ایرانی است که فقط با مفاهیم کلی و نظری سروکار ندارد؛ او معتقد است اگر نظریه‌های عام به‌طور خام برای ایران به‌ کار گرفته شود، گرهی از مسائل ما نمی‌گشاید و حتی ممکن است گره‌های تازه‌ای بر مشکلات ایران اضافه کند.

داریوش رحمانیان نیز کتاب‌های خود را امضا کرده و با علاقه‌مندان آثارش عکس یادگاری گرفت و با برخی از دانشجویان خود به گفت‌وگو نشست. رحمانیان باور دارد که با وجود هوش مصنوعی، وضعیت آموزش در جهان به شکلی اساسی دگرگون خواهد شد. داریوش رحمانیان در کتاب «تاریخ علت‌شناسی، انحطاط و عقب‌ماندگی ایرانیان و مسلمانان» می‌نویسد: «بسیاری معتقد بودند علت و عامل بدبختی ما استبداد و بی‌قانونی است و علت و عامل پیشرفت و برتری فرنگی‌ها دموکراسی و قانون‌مداری است، اما کمتر کسی سؤال کرد که چرا اینجا استبداد آمد و ریشه‌دار شد و آن‌سو دموکراسی و قانون‌مداری آمد و چیره شد». رحمانیان با چنین مقدمه‌ای قصد دارد به اساسی‌ترین محور تاریخ تفکر جدید بپردازد که از نظر او، علت‌شناسی انحطاط و عقب‌ماندگی است. «تاریخ دیدمانی» نیز مجموعه‌ای از مقالات و گفتار رحمانیان با محور اهمیت شواهد دیداری و دیدمانی است. «ایران بین دو کودتا» به تحولات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی ایران در فاصله زمانی سرنوشت‌ساز کودتای سوم اسفند 1299 تا کودتای 28 مرداد 1332 می‌پردازد و با نگاهی انتقادی سعی دارد تحولات مهم تاریخ ایران را در روند شکل‌گیری هویت ملی و سیاسی نشان دهد.