جنوب شرق و امنیت ملی

گروه بنیادگرای موسوم به جیش‌العدل پس از عملیات نظامی- انتحاری روز چهارشنبه ۱۵ فروردین ماه در شهرستان‌های چابهار و راسک، بیانیه‌ای با رویکرد جدید با توجه به سابقه این گروه (البته همراه با گزافه‌گویی) صادر کرده که با ماهیت این جریان افراطی متباین است. ادبیات این بیانیه، فراتر از ظرفیت فکری و سیاسی این گروه مسلح بوده و گفتمان آن داعیه توسعه منطقه‌ای دارد. آنها خود را حامی منافع ملی نشان داده‌اند که در نوع خود جدید است. چگونه جریانی بنیادگرا و خشونت‌طلب می‌تواند توسعه‌گرا باشد و چه نسبتی با منافع ملی دارد؟ این گروه نظامی عقیدتی، سعی کرده در این بیانیه ضمن بزرگ‌نمایی ابعاد تشکیلاتی و عملیاتی خود، از برنامه استراتژیک سخن به میان آورد. در ادبیات این بیانیه کوشیده موضع دیپلماتیک نسبت به کشورهای هند، چین و روسیه اتخاذ کند. به نظر می‌رسد، گفتمان بیانیه مذکور که با سابقه و تفکر این جریان ناسازگار است، توسط دیگران و با هدف نمایش قدرت، جلب افکار عمومی مردم منطقه، تهدید جمهوری اسلامی و اثبات خود برای جلب حمایت خارجی بیشتر و ترغیب حامیان منطقه‌ای و جهانی پشت سر آن تدوین شده است. ضمن اینکه به گرایش قومی در آن دامن زده شده است.

یادآور می‌شود، هرچند آنچه درباره اهداف طرح توسعه سواحل مکران بیان کرده اکثرا نادرست بوده و بعضا ساختگی است، اما از اهداف بیانیه‌نویسان جلب افکار عمومی مردم منطقه، با توجه به زمینه‌های موجود است. لازم به ذکر است که طرح توسعه سواحل مکران، فاقد استراتژی معلوم بوده و دستاورد ملموسی هم نداشته است. مردم منطقه مکران هم نسبت به این طرح، ابهام داشته و غالبا دید مثبتی به آن ندارند. 

زیرا بر این گمان هستند که در این طرح، زمین‌های منطقه را به صنایع سنگین و آلاینده واگذار می‌کنند. نیروی کار بومیان، جز برای مشاغل خرد و حاشیه‌ای جذب این طرح‌ها نمی‌شوند. نیروهای عمده و تخصصی از دیگر استان‌ها جذب و در منطقه اسکان می‌یابند. لذا ترکیب جمعیتی و 

قومی-مذهبی به هم می‌خورد. ضمن اینکه پساب صنایع قابل استقرار، به دریا سرریز و امکان صید و صیادی موجود هم از بومیان مکران گرفته می‌شود.

عملیات داعشی و تحرکات ضد امنیتی اخیر در جنوب شرق اعم از کرمان و محور ایرانشهر-چابهار، نشان از یک طرح برنامه‌ریزی‌شده برای ناامن‌کردن و تغییر مسیر توسعه این محور و سوء‌استفاده از توسعه‌نیافتگی‌های منطقه‌ای است. با توجه به اهمیت منطقه شرق و تحولات آن سوی مرزهای شرقی ما، این تحرکات، امنیت ملی را نشانه رفته است و نباید به سادگی از آن گذشت.

به این ترتیب به چند نکته باید توجه عاجل شود:

اولا فرصت این تحرکات و ایجاد ناامنی‌های زنجیره‌ای و قدرت مانور از این جریان‌های داعشی گرفته شود.

ثانیا نظام با ممانعت از دامن‌زدن به برخوردهای فرقه‌ای و قومی، وحدت ملی را در عمل در استان سیستان‌و‌بلوچستان، سرلوحه کار خود و کارگزارانش قرار دهد تا امکان سوء‌استفاده تفرقه‌افکنانه منتفی شود. به‌ویژه هرچه زودتر، قهر به‌وجود‌آمده ناشی از وقایع جمعه هشتم مهر ۱۴۰۱ زاهدان و خاش را ترمیم و آن را به آشتی تبدیل کند.

ثالثا دولت طرح توسعه سواحل مکران را از بلاتکلیفی خارج و نسبت به اهداف و روش‌های آن شفاف‌سازی کند. همچنین با رویکرد توسعه اجتماع‌محور، این طرح را اجرا کند. یعنی در برنامه‌های توسعه مکران، مردم منطقه از آغاز تا بهره‌برداری، مشارکت و نقش فعال داشته و احساس کنند که این طرح دستاورد خواهد داشت و در زندگی عموم آنان مؤثر بوده و موجب توسعه منطقه می‌شود.