معمای رازآلود «مافیای آب»
اگر در روزها و هفته‌های بعد از جنگ ۱۲روزه بیشترین صحبت‌ها و پرسش‌ها حول محور ازسرگیری جنگ می‌چرخید، در روزها و هفته‌های اخیر حول محور آب می‌چرخد. این حد بسامد نشان از اهمیت بسزای هر دو مورد (جنگ و آب) دارد. یادداشت حاضر به مورد اخیر (آب) می‌پردازد.
اگر در روزها و هفته‌های بعد از جنگ ۱۲روزه بیشترین صحبت‌ها و پرسش‌ها حول محور ازسرگیری جنگ می‌چرخید، در روزها و هفته‌های اخیر حول محور آب می‌چرخد. این حد بسامد نشان از اهمیت بسزای هر دو مورد (جنگ و آب) دارد. یادداشت حاضر به مورد اخیر (آب) می‌پردازد. پیشاپیش توضیح آنکه راقم این سطور تخصصی در باب موضوع مورد پردازش ندارد. از‌این‌رو راجع به دلایل و علل بحران آبی موجود و نیز اظهارنظر درباره چیستی و چرایی گفته‌های متخالف و حتی متناقض کارشناسان، کنشگران و مسئولان مربوطه داوری نمی‌کند.
بحث ما راجع به این پرسش اساسی است که چرا مخرج مشترکی بین اظهارات فعالان محیط زیست (و مشخصا حوزه آب)، کارشناسان امر و دولتمردانی که مصدر امور آبی کشور طی چند دهه اخیر بوده‌اند، موجود نیست؛ درحالی‌که معمایی رازآلود در سخنان همگان موجود است؟ کنشکر محیط‌زیستی از خنده سفیر ترکیه در واکنش به اعتراض ما درباره ربایش حقابه دجله و فرات و تأثیرات سوء زیست‌محیطی روی ۲۵ استان کشورمان می‌گوید که در پی آن، این اظهارات می‌آید: «شما خودتان با خوزستان چه کردید؟
شما خودتان با اصفهان و گاوخونی چه کردید؟ شما خودتان با بختگان چه کردید و... . بعد انتظار دارید ما نگران یک کشور دیگر باشیم؟ شما خودتان نگران کشور خودتان نیستید». این کنشگر مدنی بعد از برشمردن بلایایی که خودمان به سر محیط زیست‌مان به‌ویژه منابع آبی‌مان آورده‌ایم، علت‌العلل را «شکل‌گیری مافیا در کشور» می‌داند که «منافعش، منافع شخصی خودش و رفقایش است و دراینمیان ملاحظات ملی را ذبح می‌کند».
از سوی دیگر، مسئول پرسابقه‌ای که مدتی طولانی بر تشکیلات کشاورزی و مدتی هم بر تشکیلات زیست‌محیطی کشور حکم رانده است، از «خودکشی آبی» خبر می‌دهد و در ادامه می‌گوید: «ایران را ویران کرده‌ایم؛ فرونشست‌ها را دیگر نمی‌توانیم جبران کنیم». دراینمیان فیلمی ویدئویی هم در محیط مجازی وایرال می‌شود که در آن خانمی ضمن معرفی خود به عنوان رئیس اندیشکده‌ای در لندن و عضو کمیته بحران زیست محیط سازمان ملل، با گذاشتن شرط‌هایی اعلام آمادگی می‌کند که یک تیم تخصصی بین‌المللی را که بنا به ادعای او می‌تواند رافع مشکل آبی موجود باشد، وارد ایران کند. به نظر او، مشکلات مدیریتی در ایجاد وضعیت آبی موجود بیش از تغییرات اقلیمی دخیل و زیان‌بار بوده است.
نگارنده همان‌گونه که پیشاپیش خاطرنشان کرد، تخصصی در موضوع مورد چالش (آب) ندارد و مانند هر شخص غیرمتخصصی بیش از مفرداتی در حد معلومات عمومی نمی‌داند. از‌این‌رو اظهارات دست‌اندرکاران امر را که عبارت‌اند از کنشگر زیست‌محیطی، کارشناس مربوط و مسئول بلندپایه حکومتی، نمی‌تواند راستی‌آزمایی کند و بر مبنای نتیجه حاصل، سخنی سنجیده بگوید. اما فقدان دانش تخصصی در زمینه مزبور به این معنا نیست که نتواند مفهوم کلیت چنین نابسامانی و نابهنجاری‌ای را درک کند و سخنی به‌قاعده گوید.
با این حساب، نخستین چیزی که به ذهن او متبادر می‌شود، این پرسش کلیدی است که مافیای مورد بحث، کیست یا چیست؟ این مافیا اگر وجودی خارج از ذهن دارد که وامصیبتا، چراکه مایه حیات زندگی گرفتار چنین بلای خانمان‌سوزی شده است و اگر هم مافیا اسم رمز همان غول جادویی است که درون چراغ جادویی محبوس است، باز هم وامصیبتا! زیرا این می‌تواند به آن معنا باشد که اشخاص مسئول خود را در پشت دیوار نوعی جنگ روایت‌ها پنهان کرده‌اند و نمی‌خواهند غول از چراغ جادویی بیرون بیاید؛ چراکه بیرون‌آمدن غول همانا و رو‌شدن دست ناتوان او و اثبات دروغ‌گویی دست‌اندرکاران همان.
سخن کوتاه، بحران یا ورشکستگی آب که اینک مبتلابه ما شده است، گو آنکه ظاهرا مربوط به ماده و موضوع خاصی، هرچند حیاتی است، اما با توجه به توصیفات فوق به‌واقع از وجود اشکالات اساسی در سامانه حکمرانی حکایت می‌کند. بحران مزبور فقط ما را در داخل درگیر خود نساخته، بلکه به بیرون مرزها هم کشیده شده و تنش بین ما و همسایگانی مانند افغانستان و ترکیه را رقم زده است. این نوع تنش نه‌تنها در روابط ما با همسایگان بحران ایجاد می‌کند، موجب فروکاست جایگاه کشورمان در عرصه بین‌المللی هم می‌شود. این تضعیف خطرناک قدرت نرم هرگونه تلاش در راستای تقویت قدرت سخت کشور را هم خنثی می‌کند و تاب‌آوری ملی را به محاق می‌برد و کیان کشور را به مخاطره می‌اندازد. امید آنکه موضوع مغفول نماند و با چاره‌جویی مناسب، درمان حاصل شود.
آخرین مقالات منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
