درس‌هایی از آتش‌سوزی آبیدر سنندج
یک ماه از آتش‌سوزی کوه آبیدر در شهر سنندج می‌گذرد، آتش‌سوزی نه‌چندان بزرگ و وسیعی که خاموشی آن به قیمت جان سه جوان طبیعت‌دوست سنندجی و مجروح‌شدن چند نفر دیگر تمام شد.
یک ماه از آتش‌سوزی کوه آبیدر در شهر سنندج می‌گذرد، آتش‌سوزی نه‌چندان بزرگ و وسیعی که خاموشی آن به قیمت جان سه جوان طبیعت‌دوست سنندجی و مجروح‌شدن چند نفر دیگر تمام شد. این نخستین بار نیست که جنگل‌ها و مراتع کشور دچار آتش‌سوزی می‌شود و نخستین بار هم نیست که آتش‌سوزی در ایران قربانی می‌گیرد اما از این همه مصیبت و رنج و هزینه درس‌های لازم گرفته نشده و باز فاجعه‌ای تازه و قربانیانی تازه کام هم‌وطنان را تلخ و گروه زیادی را داغ‌دار می‌کند. باید از این حوادث درس گرفت و برای آینده برنامه‌های کارشناسی تدارک دید.
نخستین درسی که از فاجعه آتش‌سوزی‌های مستمر مراتع، جنگل‌ها، طبیعت و محیط زیست کشور باید گرفت، این نکته کلیدی است که تغییرات اقلیمی، آب‌وهوایی و خشک‌سالی‌های متعاقب آن موجب شده بیش از پیش احتمال وقوع چنین حوادثی افزایش یابد. اگر پیش‌بینی‌ها درست باشد و خشک‌سالی امکان وقوع آتش‌سوزی‌ها را بیشتر می‌کند، لابد باید نهادها و سازمان‌های ذی‌ربط بیش از پیش آماده مهار آتش‌سوزی باشند. بیش از گذشته خود را مجهز به ابزارآلات فنی و به‌روز مقابله با آتش‌سوزی کنند و سرمایه‌گذاری‌های لازم برای توسعه و تجهیز شهرداری‌ها و سازمان محیط زیست به ابزارهای آتش‌نشانی از زمین و آسمان صورت گیرد. آیا کشور برای چنین شرایطی آمادگی لازم را کسب کرده و توان کشور بیش از گذشته برای مواجهه با چنین پدیده‌های مخرب و مخاطره‌آمیزی تقویت شده و دستگاه‌های مربوطه به آمادگی لازم رسیده‌اند؟ شرایط اقلیمی جدید و ضرورت‌های متعاقب آن ایجاب می‌کند برای مقابله با حوادثی مانند آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع باید با تمام امکانات آماده بود، بیش از گذشته بودجه صرف کرد و از آخرین فناوری‌های روز استفاده کرد. در غیر این صورت افزون بر هزینه‌های روزافزون ممکن است استمرار این کم‌توجهی اثری منفی بر تاب‌آوری جمعی داشته و پیامدهای پیش‌بینی‌ناشده‌ای داشته باشد.
دومین درس از حادثه آتش‌سوزی آبیدر و حوادث مشابه، این نکته اساسی است که برای مقابله با آتش‌سوزی‌ها فقط فداکاری و انگیزه و مشارکت جمعی کافی نیست، سمن‌های علاقه‌مند به محیط زیست باید برای مواجهه با هر نوع حادثه زیست‌محیطی و آتش‌سوزی از آموزش‌های لازم فنی برخوردار باشند. نمی‌توان تنها با به‌خطرانداختن جان خود به مقابله با آتش‌سوزی رفت. ارائه آموزش‌های لازم هم کار نهادهای ذی‌ربط همچون سازمان آتش‌نشانی و شهرداری‌ها و سازمان محیط زیست است. نهادهای زیست‌محیطی باید بیش از گذشته آموزش اعضای خود را جدی بگیرند و لزوم پرهیز از خطرپذیری و ریسک را به اعضای خود یادآور شوند. خاموش‌کردن یا مهار آتش‌سوزی بیش از ایثار و ازخودگذشتگی نیازمند برخورد توأم با تدبیر است تا بدون هزینه‌های بزرگ چون ازدست‌رفتن عزیزان بتوان بر حوادث پیش‌آمده فائق آمد.
سومین درس از حادثه غم‌انگیز جان‌باختن سه جوان سنندجی این نکته حساس و بدیهی است که مسئولان مربوطه نباید بدون مقدمات و ملزومات بالا از علاقه‌مندان و فعالان محیط‌زیستی درخواست حضور در محیط پرخطر آتش‌سوزی داشته باشند. گفته می‌شود با اعلام خبر آغاز آتش‌سوزی آبیدر، یکی از مسئولان شهر سنندج با درج نوشته‌ای در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی از علاقه‌مندان به محیط زیست خواسته بود برای خاموش‌کردن آتش‌سوزی آبیدر به محل بشتابند. اگر این گزارش درست باشد، مشخص نیست چگونه از شهروندان درخواست کمک می‌شود بی‌آنکه از ابزارهای لازم برخوردار باشند و آمادگی و آموزش‌های لازم را هم دیده باشند. چگونه می‌توان از یک عده شهروند علاقه‌مند خواست که بدون امکانات اطفای حریق و بدون آموزش لازم دل به دریا بسپارند و به مقابله با آتش بروند؟ آیا در این فراخوان احتمالی مسئولیت‌پذیری‌های لازم وجود داشته است؟ لازم است مسئولان مربوطه را آموزش داد که اتفاقا در چنین حوادثی باید از شهروندان خواست به مراکز آتش‌گرفته و حادثه‌دیده نزدیک نشوند تا مصیبت دوچندان نشود، نه آنکه شهروندان را تشویق به حضور در محل حادثه کرد.
چهارمین درس از حوادثی همچون آتش‌سوزی آبیدر، اورامانات، شیراز، کهگیلویه‌و‌بویراحمد، گلستان، خوزستان و مانند آن که مقابله با آتش به قیمت جان جوانان علاقه‌مند یا مجروح‌شدن گروهی دیگر تمام شده، این است که در کنار نهادهای متخصص مهار آتش مانند آتش‌نشانی، شهرداری‌ها و مدیریت بحران دولت باید چارچوبی را فراهم کنند که از ظرفیت نیروی‌های نظامی و انتظامی برای مهار و مقابله با آتش‌سوزی‌ها استفاده شود. انعقاد تفاهم‌نامه دولت با ستاد کل نیروهای مسلح و اختصاص بخشی از آموزش سربازان و درجه‌داران و سایر نیروهای مسلح به آموزش مهار آتش و مقابله با آتش‌سوزی یا نجات قربانیان سیل و زلزله می‌تواند تأمین‌کننده نیروی انسانی مورد نیاز برای مقابله با چنین حوادثی باشد. همین‌جا به مسئولان استان کردستان پیشنهاد می‌شود با تفاهم با مسئولان نظامی و پادگان‌های مستقر در منطقه و پس از آموزش‌های لازم، از ظرفیت این نیرو برای مقابله با آتش‌سوزی استفاده شود. برگزاری تمرین‌ها و مانورهای مستمر بخشی از این فرایند است که باید مورد توجه قرار گیرد.
پنجمین درس مهمی که از آتش‌سوزی آبیدر باید گرفت، لزوم استفاده از ظرفیت‌های رسانه‌ای به‌ویژه رسانه‌های محلی همچون صداوسیمای استان‌هاست تا از طریق این نهاد، ضمن آموزش عمومی تمام شهروندان، بتوان در مواقع ضروری و اضطراری رابطه فوری و مستقیمی با شهروندان برقرار کرد و مردم را در جریان ابعاد حوادث و برنامه‌های نهادهای ذی‌ربط برای مقابله با حادثه قرار داد. همچنین رسانه‌های جمعی می‌توانند در آموزش شهروندان برای حفاظت از محیط زیست نقش مهمی داشته باشند و این ظرفیت باید در خدمت همه ایرانیان قرار گیرد. پیشگیری از آتش‌سوزی نیازمند آموزش‌های مستمر و دائمی است؛ موضوعی که در کشور کمتر به آن پرداخته می‌شود. هماهنگی‌سازی دستگاه‌های مسئول برای واکنش فوری به حوادث هم دیگر ضرورت پیش‌رو است که در این زمینه هم به درستی اقدام نشده و برنامه‌ریزی‌های لازم باید صورت گیرد.
آتش‌سوزی آبیدر موجب فداشدن سه جوان سنندجی شد. موجی از غم و اندوه بر سنندج و کل کشور حاکم شد و بیش از پیش لزوم حفظ میراث طبیعی و محیط زیست را به ایرانیان گوشزد کرد. برای سه جوان درگذشته آرامش و برای خانواده‌هایشان شکیبایی و صبوری خواهانم. امید است که مسئولان مربوطه بیش از گذشته خود را آماده مواجهه با شرایطی همچون آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع کنند.
آخرین مقالات منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
