سودان؛ جنگی بی‌پایان در سایه سکوت جهانی
بیش از دو سال است جنگی ویرانگر میان نیروهای مسلح سودان (FAS) به رهبری ژنرال عبدالفتاح البرهان و نیروهای پشتیبانی سریع (FSR)، شبه‌‌نظامیانی تحت فرمان ژنرال محمد حمدان دقلو معروف به «حمیدتی»، سودان را به آتش کشیده؛ در‌حالی‌که جامعه جهانی تقریبا در برابر این بحران بی‌سابقه سکوت اختیار کرده است.
بیش از دو سال است جنگی ویرانگر میان نیروهای مسلح سودان (FAS) به رهبری ژنرال عبدالفتاح البرهان و نیروهای پشتیبانی سریع (FSR)، شبه‌‌نظامیانی تحت فرمان ژنرال محمد حمدان دقلو معروف به «حمیدتی»، سودان را به آتش کشیده؛ در‌حالی‌که جامعه جهانی تقریبا در برابر این بحران بی‌سابقه سکوت اختیار کرده است.
سودان، کشوری واقع در تلاقی ساحل و شاخ آفریقا، با دارا‌بودن ۸۰۰ کیلومتر خط ساحلی در دریای سرخ و منابع طبیعی غنی، هدف منازعات قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی قرار گرفته، بدون آنکه تراژدی انسانی آن بازدارنده‌ای برای این رقابت‌ها باشد.
در سال ۲۰۱۹، یک خیزش مردمی منجر به سرنگونی دیکتاتوری عمر البشیر شد. پس از تلاشی کوتاه برای گذار به دموکراسی، در اکتبر ۲۰۲۱ ارتش به رهبری البرهان و نیروهای پشتیبانی سریع که ریشه در شبهنظامیان جنجوید دارند و در نسل‌کشی دارفور در سال ۲۰۰۳ نقش داشتند، کودتایی را ترتیب دادند؛ اما این اتحاد دیری نپایید و از آوریل ۲۰۲۳ به جنگ داخلی تمام‌عیار تبدیل شد.
از آغاز نبرد، نیروهای پشتیبانی سریع به‌سرعت پیشروی کردند و کنترل پایتخت، «خارطوم» را به دست گرفتند و ارتش را ناچار به عقب‌نشینی به بندر سودان کردند که به پایتخت اجرائی بدل شد. با‌این‌حال، در پی مجموعه‌ای از حملات گسترده از سپتامبر گذشته، ژنرال البرهان در تاریخ ۲۶ مارس ۲۰۲۵ اعلام کرد پایتخت را بازپس گرفته و وارد کاخ ریاست‌جمهوری شده است.
اکنون، نیروهای پشتیبانی سریع در جنوب و غرب کشور، به‌‌ویژه منطقه دارفور متمرکز شده‌اند؛ جایی که وزارت امور خارجه آمریکا آنها را به «نسل‌کشی» متهم کرده است. در سوی دیگر، نیروهای ارتش سودان که خود نیز با اتهاماتی همچون جنایات جنگی مواجه هستند، کنترل شمال و شرق کشور را در دست دارند و این امر نگرانی‌ها از تجزیه مجدد سودان را افزایش داده است.
هم‌زمان، گسترش جنگ پهپادی ابعاد نبرد را به طرز خطرناکی افزایش داده است. در اوایل ماه می، حملات هوایی زیرساخت‌های حیاتی بندر سودان را که مسیر حیاتی برای ارسال کمک‌های بشردوستانه است، هدف قرار داد.
در پی این حملات، ارتش سودان آخرین روابط دیپلماتیک خود با امارات متحده عربی را قطع کرد و آن کشور را متجاوز خواند. خارطوم، از آغاز درگیری‌ها، امارات را متهم به حمایت نظامی از نیروهای پشتیبانی سریع کرده و مدعی است این کمک‌ها از طریق چاد، «متحد ابوظبی»، به این گروه می‌رسد و در ازای آن نیز امارات از استخراج غیر‌قانونی معادن طلا به دست شبهنظامیان حمیدتی بهره‌مند می‌شود. با وجود گزارش‌های سازمان ملل و تحریم‌های آمریکا علیه شرکت‌های اماراتی که متهم به نقض تحریم تسلیحاتی دارفور هستند، ابوظبی همچنان این اتهامات را قویا رد می‌کند.
در مقابل، ارتش سودان بر پشتیبانی ترکیه در زمینه تأمین پهپاد و مصر در زمینه اطلاعات نظامی تکیه دارد. مصر که مرز مشترک با سودان دارد، از سرایت جنگ به خاک خود بیمناک است.
گسترش درگیری‌ها به بندر سودان واقع در سواحل دریای سرخ، نگرانی قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی را برانگیخته است. دریای سرخ، پهنه‌ای باریک با حداکثر ۳۰۰ کیلومتر عرض، مسیری کلیدی برای بیش از ۱۲ درصد تجارت جهانی کالاها‌ست. در شرایطی که حملات اخیر حوثی‌ها موجب اختلال در مسیر کشتیرانی و افزایش شدید هزینه‌ها شده، درگیری سودان به تهدیدی جدی برای این گذرگاه راهبردی بدل شده است.
در همین حال، روسیه در فوریه گذشته به یک توافق اولیه برای تأسیس پایگاه نظامی در بندر سودان دست یافت. این اقدام در راستای جبران احتمال از دست دادن پایگاه‌های روسی در طرطوس و حمیمیم سوریه با سقوط حکومت بشار اسد صورت گرفت. با‌این‌حال، حملات اخیر بی‌ثباتی اوضاع را نشان داده و چشم‌انداز حضور روسیه در این منطقه را تیره کرده است.
از سوی دیگر، عربستان سعودی که در سال ۲۰۲۳ حامی ابتکار صلح جده بود، امیدوار است این روند را بار دیگر احیا کند. دستیابی به آرامش منطقه‌ای، پیش‌شرط ضروری برای اجرای چشم‌انداز اقتصادی دوران پسا‌نفت و پروژه‌های گردشگری بزرگ ریاض در سواحل دریای سرخ به‌شمار می‌رود.
وخامت بحران انسانی، با بیش از ۱۵۰ هزار کشته از آوریل ۲۰۲۳ تاکنون، ۱۲ میلیون آواره داخلی و وضعیتی که نیمی از جمعیت کشور را در آستانه قحطی قرار داده است، سرانجام جامعه جهانی را وادار به واکنش کرد. در تاریخ ۱۵ آوریل ۲۰۲۵، کنفرانسی بین‌المللی در لندن به ابتکار بریتانیا، اتحادیه اروپا، آلمان، فرانسه و اتحادیه آفریقا با حضور ۱۴ کشور از‌جمله ایالات متحده و عربستان سعودی برگزار شد. در این نشست، بسته اولیه‌ای به ارزش ۸۰۰ میلیون دلار برای کمک‌های بشردوستانه و یافتن راه‌حلی برای صلح تصویب شد.
با‌این‌حال، ژنرال البرهان از موضع غرب مبنی بر قرار‌‌دادن ارتش و شبهنظامیان در جایگاه یکسان به‌شدت انتقاد کرده است. وی در ماه‌های اخیر سفرهای متعددی به خارج، از‌جمله به عربستان سعودی در ماه مارس و مصر و ترکیه در ماه آوریل انجام داده است تا ضمن تحکیم ائتلاف‌های راهبردی خود، فشار بر امارات را افزایش داده و زمینه را برای مذاکرات احتمالی برای پایان بحران فراهم کند.
آخرین اخبار یادداشت را از طریق این لینک پیگیری کنید.
